Logistyka zwrotów

Logistyka zwrotów (ang. reverse logistics) zwana również logistyką zwrotną czy też logistyką odpadów to proces polegający na planowaniu, wdrażaniu oraz kontroli przepływu powrotnego zużytych towarów, produktów gotowych bądź wykorzystanych materiałów, opakowań do miejsc gdzie we właściwy sposób zostaną zutylizowane lub odzyska się ich wartość.

Logistyka zwrotów w terminologii

Powszechnie uznany termin "reverse logistics" jest najczęściej tłumaczony w polskiej terminologii logistycznej jako logistyka zwrotna lub logistyka zwrotów. Innymi pojęciami z jakimi można się spotkać w publikacjach mogą być np. logistyka odpadów, logistyka powtórnego zagospodarowywania lub logistyka odzysku. Różne nazewnictwo wynika z ciągłych zmian, zachodzących w gospodarce. Wszystkie te terminy dotyczą jednak ogółu procesów związanych z przemieszczeniem towarów, materiałów, opakowań, bądź informacji od miejsc konsumpcji do miejsc utylizacji lub odzysku.

Operacje w logistyce zwrotów

Logistyka zwrotna danego towaru lub materiału może przejawiać się w różnych procesach poprzez :

• ponowne wprowadzenie do obiegu towaru bez jego obróbki (jedynie naprawa) i z możliwie niższą jakością,
• wprowadzenie na rynek towaru, który przywróciliśmy do stanu fabrycznego z odpowiednią jakością,
• przywrócenie starszych, zużytych towarów, w których nastąpiła wymiana części zepsutych i przestarzałych na te stosowane w nowych produktach,
• odzyskanie niektórych części produktu, które nadal można naprawić i wykorzystać,
• recykling, czyli odzyskanie materiałów ze zużytych produktów, które nadają się do ponownego wykorzystania do produkcji tych samych lub innych towarów.

Przyczyny powstania logistyki zwrotnej

Jednym z głównych powodów powstania szerokopojętej logistyki zwrotów było wprowadzanie kolejnych regulacji prawnych dotyczących ochrony środowiska oraz ekologii. Na przedsiębiorstwa zaczęto nakładać odpowiedzialność w kwestii procesów utylizacji i odzysku wytwarzanych produktów. Przełożyło się to na obniżenie kosztów związanych z m.in. utrzymywaniem składowisk odpadów. Co więcej, jednostki gospodarcze mogą dzięki temu generować zyski ze sprzedaży odzyskanych produktów na wszelakich rynkach zbytu. Do przyczyn zalicza się również świadomość konsumencką. Klienci coraz częściej, zwracają uwagę na kwestie ekologiczne związane np. z pochodzeniem produktu, a dla przedsiębiorców liczy się to jak są postrzegani przez potencjalnych kupców.

Korzyści z logistyki zwrotów

Efektywne zarządzanie procesami logistyki zwrotnej może przynosić korzyści na wielu płaszczyznach. Możemy do nich zaliczyć:

• obniżenie kosztów poprzez ponowne wykorzystanie surowców i materiałów z odzysku zamiast kupowania nowych,
• zmniejszenie negatywnego wpływu na ochronę środowiska,
• uzyskanie przewagi konkurencyjnej i zachęcenie większej liczby klientów przez dobrą obsługę zwrotów produktów,
• pozytywne oddziaływanie na wizerunek przedsiębiorstwa wynikające z obsługi klienta.

Logistyka zwrotów a gospodarka odpadami

Zarządzanie odpadami należy do systemu logistycznego w przedsiębiorstwie. Na odpowiednie funkcjonowanie gospodarki odpadami mają wpływ np. ilość i charakter wytwarzanych odpadów oraz regularność i dynamika ich wytwarzania. Bardzo ważne jest stosowanie się do wiążących zasad ochrony środowiska. Obecnie w Polsce podstawę prawną w kontekście zarządzania odpadami w przedsiębiorstwie, stanowi Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Zawarte w niej informacje dla jednostek gospodarczych dotyczą m.in. magazynowania czy ewidencji odpadów.

Podstawowe pojęcia w logistyce zwrotów

Logistyka odpadów

Logistyka odpadów to dziedzina logistyki zajmująca się zarządzaniem procesem gospodarowania odpadami. Odpady są nieodłącznym elementem działalności każdej organizacji, dlatego ważne jest, aby skutecznie nimi zarządzać. Logistyka odpadów obejmuje planowanie, organizację, zarządzanie oraz kontrolę nad przepływem odpadów od ich powstania do ich ostatecznego zagospodarowania.

W ramach logistyki odpadów istotne jest zapewnienie optymalizacji procesów, minimalizacja generowania odpadów oraz ich odpowiednie segregowanie i transport. Ważnym aspektem jest również wybór odpowiednich metod zagospodarowania odpadów, takich jak recykling, odzysk energetyczny czy składowanie. Logistyka odpadów ma na celu ograniczenie negatywnego wpływu odpadów na środowisko naturalne, poprawę efektywności gospodarki odpadami oraz zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Logistyka powtórnego zagospodarowywania

Logistyka powtórnego zagospodarowywania dotyczy procesu ponownego wykorzystania produktów, które zostały zwrócone przez klientów lub są niepotrzebne w obiegu gospodarczym. Celem logistyki powtórnego zagospodarowywania jest zmniejszenie ilości odpadów poprzez ich naprawę, remont, renowację lub odnowienie.

W ramach logistyki powtórnego zagospodarowywania istotne jest odpowiednie gromadzenie, sortowanie i przetwarzanie zwróconych produktów. Następnie produkty te mogą być naprawiane, modernizowane lub przygotowywane do dalszej odsprzedaży. Logistyka powtórnego zagospodarowywania wymaga efektywnego zarządzania przepływem produktów, zarówno fizycznego, jak i informacyjnego, oraz optymalizacji procesów w celu minimalizacji kosztów i zwiększenia wartości dodanej.

Logistyka odzysku

Logistyka odzysku zajmuje się procesem odzyskiwania wartości z odpadów, które nie mogą być ponownie użyte lub powtórnie zagospodarowane. Obejmuje ona zarządzanie odpadami, które są przetwarzane w celu odzyskania surowców wtórnych lub energii. Logistyka odzysku ma na celu zmniejszenie ilości odpadów składowanych oraz wykorzystanie ich potencjalnej wartości.

W ramach logistyki odzysku ważne jest zapewnienie odpowiednich procesów przetwarzania odpadów, takich jak rozdrabnianie, sortowanie, separacja czy upcykling. Logistyka odzysku wymaga skutecznego zarządzania przepływem odpadów oraz zapewnienia odpowiedniej infrastruktury i technologii. Dzięki logistyce odzysku możliwe jest zmniejszenie negatywnego wpływu odpadów na środowisko oraz efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów.

Procesy logistyki zwrotów

Ponowne wprowadzenie towaru do obiegu

Przywracanie towarów do obiegu jest istotnym procesem w logistyce zwrotów. W przypadku, gdy towar jest zwracany przez klienta, konieczne jest podjęcie odpowiednich działań, aby przygotować go do ponownej sprzedaży na rynku. Proces ten obejmuje kilka istotnych kroków.

Pierwszym etapem jest ocena stanu zwracanego towaru. Konieczne jest dokładne sprawdzenie, czy towar jest kompletny, czy nie został uszkodzony w trakcie użytkowania oraz czy spełnia wszystkie wymagania jakościowe. W przypadku, gdy towar nie spełnia wszystkich kryteriów, może być konieczne podjęcie działań naprawczych lub przeprowadzenie innych procesów, aby przywrócić go do stanu użyteczności.

Kolejnym krokiem jest odpowiednie przygotowanie towaru do sprzedaży. Obejmuje to czyszczenie, dezynfekcję, a także ewentualne opakowanie w nową lub odpowiednio przygotowane opakowanie. W przypadku, gdy towar wymaga naprawy, konieczne jest przeprowadzenie naprawy zgodnie z wytycznymi producenta.

Wreszcie, towar jest gotowy do ponownego wprowadzenia na rynek. Może to obejmować etykiety, certyfikaty jakości, a także wszelkie inne niezbędne dokumenty. Ważne jest, aby cały proces przygotowania towaru do ponownej sprzedaży był odpowiednio udokumentowany i śledzony, aby zapewnić pełną kontrolę nad jakością i bezpieczeństwem produktu.

Przywracanie towaru do stanu fabrycznego jest kolejnym istotnym aspektem procesu logistyki zwrotów. W przypadku, gdy towar jest zwracany przez klienta, który nie był zadowolony z jego jakości lub funkcjonalności, istnieje konieczność podjęcia działań mających na celu przywrócenie towaru do stanu fabrycznego.

Proces ten może obejmować demontaż i ponowne składanie produktu. W zależności od rodzaju towaru i jego skomplikowania, może być konieczne przeprowadzenie różnych operacji, takich jak wymiana części, regulacja parametrów technicznych lub naprawa uszkodzeń.

Ważne jest, aby przywracanie towaru do stanu fabrycznego odbywało się zgodnie z wytycznymi producenta. Konieczne jest przestrzeganie wszystkich procedur i standardów jakościowych, aby zapewnić, że towar będzie spełniał oczekiwania klientów i spełniał wszystkie wymagania techniczne.

Odzyskiwanie części produktu

Odzyskiwanie użytecznych części jest jednym z elementów logistyki zwrotów, które mają na celu minimalizację marnotrawstwa i zwiększenie efektywności procesów. W przypadku, gdy towar nie nadaje się do ponownego wprowadzenia na rynek w całości, możliwe jest odzyskanie i wykorzystanie użytecznych części.

Proces ten rozpoczyna się od demontażu towaru na poszczególne elementy. Następnie, wybierane są części, które są w dobrym stanie i mogą być ponownie wykorzystane. Mogą to być na przykład części zamienne, które mogą być używane do napraw innych produktów tego samego typu.

Odzyskiwanie użytecznych części ma wiele korzyści. Po pierwsze, pozwala na ograniczenie zużycia surowców i energii, ponieważ części te są wykorzystywane ponownie, zamiast być wyrzucane na śmietnik. Po drugie, przyczynia się do redukcji kosztów produkcji, ponieważ części te można pozyskać w niższych kosztach niż nowe.

Odzyskiwanie surowców wtórnych jest kolejnym ważnym aspektem logistyki zwrotów. W przypadku, gdy towar nie nadaje się do ponownego wprowadzenia na rynek lub nie można odzyskać użytecznych części, możliwe jest odzyskanie surowców wtórnych.

Proces ten rozpoczyna się od odpowiedniego sortowania zwracanych produktów. Odpowiednio zidentyfikowane materiały są następnie poddawane procesowi przetwarzania, w wyniku którego są odzyskiwane surowce wtórne. Mogą to być na przykład plastik, metal, szkło lub papier.

Odzyskiwanie surowców wtórnych ma duże znaczenie dla ochrony środowiska. Pozwala na ograniczenie zużycia surowców naturalnych i redukcję ilości odpadów, które trafiają na składowiska. Ponadto, przyczynia się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych związanych z produkcją nowych surowców.

Recykling produktów

Recykling produktów jest kluczowym elementem logistyki zwrotów, który ma na celu maksymalne wykorzystanie zwracanych materiałów. Proces ten rozpoczyna się od odpowiedniego sortowania zwracanych produktów, aby oddzielić poszczególne materiały, które podlegają recyklingowi.

Sortowanie odbywa się na podstawie rodzaju materiału, np. plastiku, metalu, szkła, papieru itp. Następnie, materiały są poddawane procesowi przetwarzania, który ma na celu przygotowanie ich do produkcji nowych produktów.

Proces przetwarzania może obejmować różne etapy, takie jak rozdrabnianie, rozpuszczanie, odparowywanie lub inne operacje, które pozwalają na odzyskanie surowców z zwracanych materiałów. Istotne jest, aby przetwarzanie odbywało się zgodnie z odpowiednimi standardami i normami, aby zapewnić wysoką jakość odzyskanych surowców.

Ostatnim etapem procesu logistyki zwrotów jest produkcja nowych produktów z odzyskanych surowców. Odzyskane surowce mogą być wykorzystane do produkcji różnego rodzaju produktów, w zależności od rodzaju materiału i możliwości technologicznych.

Produkcja nowych produktów z odzyskanych surowców ma wiele korzyści. Przede wszystkim przyczynia się do oszczędności surowców naturalnych i energii, ponieważ odzyskane surowce są wykorzystywane ponownie, zamiast być wyrzucane na składowiska. Ponadto, przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych związanych z produkcją nowych surowców.

Proces produkcji nowych produktów z odzyskanych surowców jest jednak skomplikowany i wymaga odpowiedniej wiedzy i umiejętności. Istotne jest, aby produkcja odbywała się zgodnie z odpowiednimi standardami jakościowymi i normami, aby zapewnić, że nowe produkty będą spełniały wszystkie wymagania techniczne i jakościowe.

Powody powstania logistyki zwrotów

Regulacje prawne dotyczące ochrony środowiska

Coraz większe zanieczyszczenie środowiska i wyczerpywanie zasobów naturalnych stało się jednym z najważniejszych wyzwań, przed którymi stoimy w dzisiejszych czasach. W odpowiedzi na te problemy, rządy na całym świecie wprowadzają coraz bardziej restrykcyjne regulacje dotyczące ochrony środowiska.

W kontekście logistyki, regulacje prawne dotyczące ochrony środowiska mają duże znaczenie dla powstania logistyki zwrotów. Firmy są zobowiązane do przestrzegania przepisów dotyczących gospodarowania odpadami, recyklingu i utylizacji. W przypadku produktów, które zostają zwrócone przez klientów, konieczne jest ich odpowiednie przetworzenie w celu minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko.

Logistyka zwrotów pozwala przedsiębiorstwom na skuteczne zarządzanie tym procesem. Dzięki odpowiedniej organizacji i planowaniu, możliwe jest skuteczne odzyskiwanie, recykling i utylizacja produktów zwróconych przez klientów. W ten sposób, firmy nie tylko spełniają wymogi prawne, ale także przyczyniają się do ochrony środowiska.

Odpowiedzialność przedsiębiorstw w kwestii utylizacji i odzysku produktów

Współczesne przedsiębiorstwa są coraz bardziej świadome swojej roli w kwestii ochrony środowiska. Zdają sobie sprawę, że ich działalność ma wpływ na środowisko naturalne i powinny ponosić odpowiedzialność za skutki swoich działań.

W kontekście logistyki zwrotów, przedsiębiorstwa mają obowiązek zapewnić odpowiednie metody utylizacji i odzysku produktów zwracanych przez klientów. Nie tylko jest to wymóg prawny, ale także ważny element budowania pozytywnego wizerunku firmy i relacji z klientami.

Przedsiębiorstwa, które skutecznie zarządzają logistyką zwrotów, mogą czerpać korzyści z poprawy wizerunku marki oraz zwiększenia lojalności klientów. Klienci coraz bardziej doceniają firmy, które dbają o środowisko i podejmują działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Dlatego odpowiedzialność przedsiębiorstw w kwestii utylizacji i odzysku produktów jest istotnym powodem powstania logistyki zwrotów.

Wyzwania logistyki zwrotów w różnych branżach

Wymogi sanitarno-higieniczne dla branży spożywczej i farmaceutycznej

W branży spożywczej i farmaceutycznej istnieje wiele wymogów sanitarno-higienicznych, które mają kluczowe znaczenie w logistyce zwrotów. Zapewnienie bezpieczeństwa i jakości zwrotnych produktów spożywczych i farmaceutycznych jest niezwykle istotne dla ochrony zdrowia konsumentów.

Pierwszym wyzwaniem jest zapewnienie, że zwrotne produkty spożywcze i farmaceutyczne są bezpieczne do spożycia lub ponownego wykorzystania. W tym celu konieczne jest przestrzeganie surowych standardów higienicznych w całym procesie zwrotów. Należy zadbać o odpowiednie przechowywanie, transport i obsługę tych produktów, aby uniknąć zanieczyszczeń lub uszkodzeń, które mogłyby wpłynąć na ich jakość.

Kolejnym aspektem jest wprowadzenie procedur i standardów higienicznych w logistyce zwrotów. Wszystkie podmioty zaangażowane w proces zwrotów, od producentów po dystrybutorów i detalistów, muszą przestrzegać określonych procedur, takich jak monitorowanie temperatury i wilgotności podczas transportu zwrotnych produktów, dezynfekcja powierzchni i narzędzi używanych do obsługi zwrotów, oraz segregacja i odpowiednie przechowywanie produktów, aby zapobiec ich zepsuciu lub skażeniu.

Dostosowanie logistyki zwrotów do specyfiki różnych branż

Każda branża ma swoje specyficzne wymagania i ograniczenia, które należy uwzględnić w logistyce zwrotów. W zależności od rodzaju produktów i procesów, konieczne może być dostosowanie logistyki zwrotów do tych specyfik.

Rozważanie specyficznych wymagań i ograniczeń w procesach zwrotnych jest niezbędne dla efektywnego zarządzania logistyką zwrotów. W przypadku niektórych branż, na przykład elektroniki lub odzieży, istnieje konieczność przeprowadzenia szczegółowej kontroli stanu zwracanych produktów, aby ocenić ich wartość i decydować o dalszych krokach, takich jak naprawa, przetworzenie czy odsprzedaż jako produktu powystawowego.

Ponadto, logistyka zwrotów musi uwzględniać różne procesy i przepisy prawne w zależności od branży. Na przykład, w przypadku branży farmaceutycznej, konieczne jest przestrzeganie rygorystycznych przepisów dotyczących zwrotów leków, w tym ich identyfikacji, kontrolowanego przechowywania i unieszkodliwiania.

Logistyka zwrotów — artykuły polecane

Program czystszej produkcji — Półprodukt — Produkt uboczny — Nadprodukcja — Innowacja organizacyjna — Dizajn — Surowce wtórne — E-logistyka — Logistyka międzynarodowa — Kapitał strukturalny

Bibliografia

• Huk K., Robaszkiewicz-Ostręga J. (2018). Logistyka zwrotów na przykładzie hurtowni farmaceutycznej NEUCA-LOGISTYKA SP. Z.O.O., "Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", nr 505
• Jeszka A. (2014) Logistyka zwrotna, potencjał, efektywność, oszczędności, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań
• Lysenko-Ryba K. (2015), Logistyka zwrotna jako źródło korzyści konkurencyjnych, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 249
• Mesjasz-Lech A. (2011), Makroekonomiczne aspekty logistyki zwrotnej, Logistyka, nr 2
• Puzio E. (2018), The significance of reverse logistics for the waste management system, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Gdańskiego, nr 78
• Sadowski A. (2006), Reverse logistics w terminologii logistycznej, Logistyka nr 4
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach Dz.U. 2013 poz. 21

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Konrad Kokoszka, Victoria Kapcio, Yulia Ivanitska

.