Ewaluacja procesu
Ewaluacja procesu jest najistotniejszą formą oceny podejmowanych działań. Jej zadaniem jest proces dokonania oceny określonego procesu. Obszar zainteresowania ewaluacji procesu obejmuje czynności (zaplanowane i nieplanowane) związane z rzeczywistym procesem które podejmowanie są dla realizacji tego procesu, a także działania związane z określeniem pracowników, odbiorców i pozostałych osób, zaangażowanych w ten proces (J. Sochocki 2006, s. 90). Ewaluacja to "systematyczne badanie wartości lub cech konkretnego procesu, działania lub obiektu z punktu widzenia przyjętych w tym celu kryteriów w celu jego usprawnienia, rozwoju lub lepszego rozumienia” (P. Kawalec 2017, s.19). Ewaluacja to systematyczne badanie realizowane różnymi metodami, polegające na zbieraniu danych, analizie, ocenie i prezentacji wyników. Jej celem jest ocena jakości i wartości procesu oraz konsekwencje interwencji rządu (K. Olejniczak 2008, s.22). Ewaluacja demonstruje celowość i skuteczność procesów, co pozwala łatwiej uzyskać społeczne zaakceptowanie na ich finansowanie ze środków publicznych, zwiększenie środków publicznych, a także prywatnych, na podstawie przejrzystych i prawdziwych ocen, systematyzuje kryteria i metodyki oceny dzięki wymianie informacji pomiędzy różnymi przedmiotami, wprowadza normy prawne według których ewaluacja jest niezbędnym elementem metody realizacji różnych programów publicznych (B. Szatur-Jaworska 2010, s.400).
Rodzaje ewaluacji
Możemy rozróżnić takie rodzaje ewaluacji jak (S. Bienias 2012, s.16):
- Ewaluacja ex-ante – dokonanie ewaluacji przed rozpoczęciem procesu;
- Ewaluacja on-going – dokonanie ewaluacji w trakcie realizacji procesu;
- Ewaluacja ex-post – dokonanie ewaluacji po zakończeniu procesu;
- Ewaluacja wewnętrzna- ocena skuteczności procesu poprzez podmioty biorące udział w realizacji tej interwencji;
- Ewaluacja zewnętrzna- polega na zleceniu oceny niezależnemu zespołowi oceniającemu;
Ewaluacja procesów w przedsiębiorstwie
Proces jest podstawowym przedmiotem tworzenia organizacji, który pozwala zwiększyć efekt synergii zespołowej. Warunkiem dokonania skutecznego pomiary pracy i oceny wyników tej pracy jest możliwość przypisania odpowiedzialności za wykonaną pracę poszczególnym jednostkom. Ze względu na to ewaluacja procesu ma być dokonana zarówno ze strony klienta wewnętrznego i zewnętrznego, który ma dokonać ewaluacje wyników procesu, tak i ze strony dostawcy, czyli właściciela procesu, który z kolei ma dokonać ocenę poziomu wykonania zadania, po to aby mieć dodatkowy materiał do doskonalenia metod pracy (K. Szwarc 2012, s.100).
Aby skutecznie zarządzać procesami w organizacji menedżer powinien umieć określić atrybuty procesu, które mogą pomóc w przeprowadzeniu pomiarów i analizy, które z kolei pozwalają obiektywnie ocenić jakość systemu. Możemy zatem wymieć następujące atrybuty procesu, które mogą podlegać ewaluacji w przedsiębiorstwie (K. Szwarc 2012, s.106):
- Koszt procesu;
- Czas realizacji procesu;
- Jakość procesu;
- Elastyczność procesu;
- Znaczenie procesu dla organizacji;
- Znaczenie procesu dla klienta.
Wartości ewaluacji
Wartości ewaluacji (D. Stufflebeam 2014, s.11-14):
- Uczciwość –wymaga weryfikacji zgodności programu z normami moralnymi podczas ewaluacji, dotyczy to również metaewaluacji;
- Wykonalność –dotyczy wszystkich procesów o różnej ważności, proces musi zostać wykonany przed jego uruchomieniem, a ocena może skutkować jego modyfikacją lub natychmiastowym zakończeniem;
- Bezpieczeństwo – mają zastosowanie do procesów, produktów i usług we wszystkich przypadkach, w których konsumenci mogą mieć ku temu powód;
- Istotność - szczególnie istotne dla wyciągania daleko idących wniosków przy wyznaczaniu celu, jakim jest adekwatny plan zastosowania wyników ewaluacji;
- Równość - chodzi tu o równe szanse, co jest szczególnie ważne, jeśli chodzi o usługi publiczne dla określonej grupy ludzi.
Cele ewaluacji
Ewaluacja posiada liczne cele, między innymi to są (R.Szarfenberg 2010, s.29-30):
- Ocena jakości i wartości polityki lub programu publicznego;
- Optymalizacja rozwoju i wdrażania programów;
- Studiowanie i doskonalenie działania programu;
- Generowanie wiedzy, która będzie kierować polityką;
- Wspieranie funkcji kontrolnej instytucji demokratycznych;
- Obliczenia z wykorzystaniem zasobów i oczekiwanych rezultatów;
- Informowanie społeczeństwa o działaniach władz publicznych poprzez upowszechnianie wyników oceny;
- Pomaganie agentom rządowym w ulepszaniu ich możliwości planowania, wykonywania i analizowania.
Funkcje ewaluacji
Możemy wyróżnić najważniejsze funkcje jakie pełni ewaluacja (S.Bienias 2012, s.15, R. Szarfenberg 2010, s.31):
- Konkluzywna – uwzględnia konsekwencje działań w ramach tej interwencji, ustala związki przyczynowe między działaniami a konsekwencjami, poszerza wiedzę o interwencjach;
- Formatywna – wykorzystanie poprawy jakości działań realizowanych w ramach bieżących i planowanych działań, pozwala zwiększyć korzyści z pomocy poprzez wdrożenie zaleceń, służy podmiotom wewnętrznym;
- Społeczno-polityczna – uwzględnia poziom uspołecznienia interwencji, zwiększa społeczne i polityczne poparcie dla interwencji, wykorzystuje współodpowiedzialność podmiotów zaangażowanych w realizację, zwiększa przejrzystość działań i legitymizuje działania władz publicznych;
- Sumatywna –podsumowanie osiągnięć, prowadzenie testów selekcyjnych, certyfikacji i kalkulacja;
- Psychologiczna lub społeczno-polityczna – wzbudzanie motywacji do działania i świadomości;
- Administracyjna – manzastosowanie do sprawowania władzy i zarządzania porządkiem publicznym;
- Funkcja poznawcza;
Bibliografia
- Bienias S.(2008)., Ewaluacja, [w:] „Zarządzanie, sprawozdawczość, kontrola, promocja i ewaluacja projektów dofinansowanych z funduszy unijnych”, Twigger, Warszawa, s. 15-17
- Bienias S.(2012), Ewaluacja. Poradnik dla pracowników administracji publicznej , Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, s. 16
- Haber A.(2007)., Ewaluacja ex-post.Teoria i praktyka badawcza, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa
- Kawalec P. (2017).,Ewaluacja w procesie tworzenia i realizacji polityki naukowej i innowacyjnej , Polska Akademia Nauk, Warszawa, s. 19
- Olejniczak K.(2008)., Teoria i praktyka ewaluacji interwencji publicznych, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s.22
- Sochocki J. (2006), Ewaluacja jako dyskurs – wybrane aspekty ewaluacji projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, „Trzeci Sektor”, nr 7, s.90
- Stufflebeam D.(2014)., Evaluation theory, models, and applications, Jossey--Bass & Pfeiffer Imprints, Wiley, San Francisco, s. 31
- Szarfenberg R.(2010)., Zagadnienia terminologiczne, [w:] „Ewaluacja w służbach społecznych”, B. Szatur-Jaworska (red.), Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa, s. 29-30
- Szatur-Jaworska B.(2010)., Ewaluacja w służbach społecznych, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa, s.400
- Szwarc K. (2012)., Ewaluacja procesów w przedsiębiorstwie w aspekcie strategii reengineeringu, „Nowoczesne systemy zarządzania”, Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Cybernetyki, nr 1, s.100-106
Autor: Yuliia Ivanitska
