Ewaluacja procesu
„Ewaluacja procesu jest najbardziej elementarną formą oceny podejmowanych działań. Jej przedmiotem jest właśnie proces wdrażania projektu. W polu zainteresowania są (zaplanowane i niezaplanowane) działania mające związek z realizacją projektu podejmowane przez jego twórców, wykonawców i odbiorców oraz informacje o osobach zaangażowanych w projekt” (J. Sochocki 2006, s. 90). „Ewaluacja to systematyczne badanie wartości lub cech konkretnego programu, działania lub obiektu z punktu widzenia przyjętych w tym celu kryteriów w celu jego usprawnienia, rozwoju lub lepszego rozumienia” (P. Kawalec 2017, s.19). Ewaluacja to systematyczne badanie realizowane różnymi metodami, polegające na zbieraniu danych, analizie, ocenie i prezentacji wyników. Jego celem jest ocena jakości i wartości procesu oraz konsekwencje interwencji rządu (K. Olejniczak 2008, s.22). Ewaluacja demonstruje celowość i skuteczność procesów, co pozwala łatwiej uzyskać społeczne zaakceptowanie na ich finansowanie ze środków publicznych, zwiększenie środków publicznych, a także prywatnych, na podstawie przejrzystych i prawdziwych ocen, systematyzuje kryteria i metodyki oceny dzięki wymianie informacji pomiędzy różnymi przedmiotami, wprowadza normy prawne według których ewaluacja jest niezbędnym elementem metody realizacji różnych programów publicznych (B. Szatur-Jaworska 2010, s.400).
Rodzaje ewaluacji
Możemy rozróżnić takie rodzaje ewaluacji jak (Bienias S. i inne 2012, s.16)
- Ewaluacja ex-ante – dokonanie ewaluacji przed rozpoczęciem procesu;
- Ewaluacja on-going – dokonanie ewaluacji w trakcie realizacji procesu;
- Ewaluacja ex-post – dokonanie ewaluacji po zakończeniu procesu;
- Ewaluacja wewnętrzna- ocena skuteczności procesu poprzez podmioty biorące udział w realizacji tej interwencji;
- Ewaluacja zewnętrzna- polega na zleceniu oceny niezależnemu zespołowi oceniającemu;
Wartości ewaluacji
Wartości ewaluacji (D. Stufflebeam 2014, s.11-14):
- Uczciwość –wymaga weryfikacji zgodności programu z normami moralnymi podczas ewaluacji, dotyczy to również metaewaluacji;
- Wykonalność –dotyczy wszystkich procesów o różnej ważności, proces musi zostać wykonany przed jego uruchomieniem, a ocena może skutkować jego modyfikacją lub natychmiastowym zakończeniem;
- Bezpieczeństwo – mają zastosowanie do procesów, produktów i usług we wszystkich przypadkach, w których konsumenci mogą mieć ku temu powód;
- Istotność - szczególnie istotne dla wyciągania daleko idących wniosków przy wyznaczaniu celu, jakim jest adekwatny plan zastosowania wyników ewaluacji;
- Równość - chodzi tu o równe szanse, co jest szczególnie ważne, jeśli chodzi o usługi publiczne dla określonej grupy ludzi.
Cele ewaluacji
Ewaluacja posiada liczne cele, między innymi to są (R. Szarfenberg 2010, s.29-30):
- Ocena jakości i wartości polityki lub programu publicznego;
- Optymalizacja rozwoju i wdrażania programów;
- Studiowanie i doskonalenie działania programu;
- Generowanie wiedzy, która będzie kierować polityką;
- Wspieranie funkcji kontrolnej instytucji demokratycznych;
- Obliczenia z wykorzystaniem zasobów i oczekiwanych rezultatów;
- Informowanie społeczeństwa o działaniach władz publicznych poprzez upowszechnianie wyników oceny;
- Pomaganie agentom rządowym w ulepszaniu ich możliwości planowania, wykonywania i analizowania.
Funkcje ewaluacji
Możemy wyróżnić najważniejsze funkcje jakie pełni ewaluacja (Bienias S. i inne 2012, s.15, R. Szarfenberg 2010, s.31):
- Konkluzywna – uwzględnia konsekwencje działań w ramach tej interwencji, ustala związki przyczynowe między działaniami a konsekwencjami, poszerza wiedzę o interwencjach
- Formatywna – wykorzystanie poprawy jakości działań realizowanych w ramach bieżących i planowanych działań, pozwala zwiększyć korzyści z pomocy poprzez wdrożenie zaleceń, służy podmiotom wewnętrznym;
- Społeczno-polityczna – uwzględnia poziom uspołecznienia interwencji, zwiększa społeczne i polityczne poparcie dla interwencji, wykorzystuje współodpowiedzialność podmiotów zaangażowanych w realizację, zwiększa przejrzystość działań i legitymizuje działania władz publicznych.
- Sumatywna –podsumowanie osiągnięć, prowadzenie testów selekcyjnych, certyfikacji i kalkulacja;
- Psychologiczna lub społeczno-polityczna – wzbudzanie motywacji do działania i świadomości;
- Administracyjna – manzastosowanie do sprawowania władzy i zarządzania porządkiem publicznym;
- Funkcja poznawcza;
Bibliografia
- Bienias S., Gapski T. (2008)., Ewaluacja, [w:] „Zarządzanie, sprawozdawczość, kontrola, promocja i ewaluacja projektów dofinansowanych z funduszy unijnych”, Twigger, Warszawa, s. 15-17
- Bienias S., Strzęboszewski P., Opałka E. (2012)., [Ewaluacja. Poradnik dla pracowników administracji publicznej https://www.ewaluacja.gov.pl/media/11102/poradnik_ewaluacji.pdf] , Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, s. 16
- Haber A. (2007)., [Ewaluacja ex-post Teoria i praktyka badawcza https://www.researchgate.net/profile/Seweryn-Krupnik/publication/333104327_Zastosowanie_podejscia_badan_jakosciowych_w_ewaluacji_ex-post_w_Ewaluacja_ex-post_Teoria_i_praktyka_badawcza_red_A_Haber_PARP_Warszawa/links/5cdbbdf1299bf14d95988853/Zastosowanie-podejscia-badan-jakosciowych-w-ewaluacji-ex-post-w-Ewaluacja-ex-post-Teoria-i-praktyka-badawcza-red-A-Haber-PARP-Warszawa.pdf], Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa
- Kawalec P. (2017).,[ Ewaluacja w procesie tworzenia i realizacji polityki naukowej i innowacyjnej https://publikacje.pan.pl/chapter/113366/rozdzial-i-ewaluacja-teoria-i-metodologia] , Polska Akademia Nauk, Warszawa, s. 19
- Korporowicz L. (1997)., , Słownik ważniejszych pojęć, [w:] „Ewaluacja w edukacji”, L. Korporowicz (red.), Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 278
- Olejniczak K., Kozak M. i Lendzion B. (2008)., Teoria i praktyka ewaluacji interwencji publicznych, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s.22
- Stufflebeam D., Coryn C., (2014)., Evaluation theory, models, and applications, Jossey--Bass & Pfeiffer Imprints, Wiley, San Francisco, s. 31
- Szarfenberg R. (2010)., Zagadnienia terminologiczne, [w:] „Ewaluacja w służbach społecznych”, B. Szatur-Jaworska (red.) , Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa, s. 29-30
- Szatur-Jaworska B. (2010)., Ewaluacja w służbach społecznych, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa, s.400