Opcja waniliowa

Wprowadzenie

Opcje waniliowe to takie, które mają strukturę standardowych opcji call i put. Opcja call to opcja kupna, a opcja put to opcja sprzedaży instrumentu bazowego (lub prawa do odpowiedniego rozliczenia). Do opcji waniliowych zaliczamy opcje europejskie i amerykańskie, które różnią się charakterem daty wygaśnięcia opcji. Opcja europejska może być wykonana tylko w dniu wygaśnięcia, a opcja amerykańska przez cały czas do dnia wygaśnięcia (A. Janiak 2002, s.32).

Instrumenty te należą do grupy instrumentów pochodnych, gdzie układ ryzyka ma charakter ewidentnie niesymetryczny. Mamy zatem tutaj do czynienia z wyraźnie wyrysowanym – rozgraniczonym prawem i obowiązkiem pomiędzy stronami transakcji. Jest to swoisty rodzaj klasycznego ubezpieczenia, gdzie jedna ze stron w zamian za możliwość wyeliminowania (ograniczenia) w przyszłości ujemnych różnic kursowych płaci określoną kwotę – „składkę za ubezpieczenie”. Można w związku z tym powiedzieć, że kupowane opcje walutowe identyfikowane są jako typowe instrumenty dedykowane do ograniczenia jedynie negatywnej strony ryzyka kursowego. Kontynuując można też przyjąć, że są to wręcz idealne instrumenty do optymalizacji ograniczenia ryzyka kursu walutowego w ramach technik zewnętrznych (J. Klepacki 2014, s. 33).

Opcja waniliowa (ang. plain vanilla option) jest kontraktem opcyjnym, w którym przedmiotem umowy opcji jest transakcja kupna/sprzedaży pewnego aktywa (instrumentu podstawowego) po ustalonej umową cenie wykonania $K$

• opcja kupna (ang. call) – posiadacz opcji ma prawo do kupna aktywa po cenie $K$,
• opcja sprzedaży (ang. put) – posiadacz opcji ma prawo do sprzedaży aktywa po cenie $K$.

Wówczas, wartości tych opcji w chwili ich realizacji , od strony posiadacza opcji, wynoszą odpowiednio

• dla opcji kupna: $max(S_{t}-K,0)$
• dla opcji sprzedaży: $max(K-S_{t},0)$

gdzie $S_{t}$ jest ceną aktywa w chwili realizacji opcji.

Wyróżniamy również opcje barierowe

Są to opcje waniliowe z dodatkowym warunkiem uzależniającym wypłatę od tego czy w ustalonym przedziale czasu (zwykle w trakcie całego czasu trwania opcji) cena instrumentu podstawowego ,,dotknie” ustalonej w kontrakcie bariery $H$; opcje te występują w dwóch (komplementarnych) rodzajach:

• opcje deaktywujące (ang. knock-out option) – dotknięcie bariery wygasza opcję waniliową,
• opcje aktywujące (ang. knock-in option) – dotknięcie bariery powoduje uaktywnienie opcji waniliowej,

Wartość Czasowa Opcji

Wartość wewnętrzna opcji waniliowej w chwili $t<T$, gdzie $T$ jest terminem wygaśnięcia opcji, to

• dla opcji kupna wielkość $max(S_{t}-K,0)$,
• dla opcji sprzedaży wielkość $max(K-S_{t},0)$

Wartość czasowa opcji waniliowej w chwili $t<T$, gdzie $T$ jest terminem wygaśnięcia opcji, to różnica między wartością opcji w chwili a jej wartością wewnętrzną, czyli

• dla opcji kupna: $C_{t}-max(S_{t}-K,0)$,
• dla opcji sprzedaży: $P_{t}-max(K-S_{t},0)$ (W. Waluś, M. Baryłko 2011, s. 60).

Bibliografia

• Janiak A. (2002). Charakter prawny kontraktów terminowych i opcyjnych nierzeczywistych, "Przegląd Prawa Handlowego", 2002 nr 9, s. 32.
• Klepacki J. (2014). Bariery optymalizacji ograniczenia ryzyka zmian kursu walutowego w technikach zewnętrznych, "Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia", nr 65.
• Waluś W., Baryłko M. (2011), Inżynieria Finansowa, "Matematyka Stosowana", nr 4.

Autor: Paweł Majerczyk