Czynniki stresogenne

Czynniki stresogenne są okolicznościami, które przyczyniają się do napięcia organizmu oraz wystapienia reakcji stresowej. Pośród nich możemy wyszczególnić zarówno bodźce fizyczne jak i psychologiczne.Obecnie ich pojawianie się związane jest z życiem społecznym między innymi pracą, tempem życia, zwiększającą się przestępczością czy przeludnieniem. (M. Wolek 2015).

Eustres i dystres

Aby zrozumieć pojęcie czynników stresogennych należy zapoznać się z samym pojęciem stresu. „Psychologia. Podręcznik szkół medycznych” J. Formańskiego definiuje go na trzy sposoby:

• jako sytuacje pochodzenia zewnętrznego (fizyczne lub psychofizyczne)
• behawioralne, psychologiczne i fizjologiczne reakcje na czynniki stresujące
• niedopasowanie wymagań środowiska do możliwości i potrzeb organizmu ludzkiego

(J. Formański 1998).

Możemy klasyfikować go jako reakcje, bodźce oraz procesy. Są to wydarzenia, które przyczyniają się do silnych reakcji organizmu na bodźce, które pochodzą ze środowiska zewnętrznego. Choć zmiany wywołane w organizmie stresem są odwracalne, warto mieć jednak na uwadze iż przewlekły stan gotowości organizmu spowodowany negatywnymi czynnikami może prowadzić do jego długotrwałego wyczerpania, a nawet stanów depresyjnych, agresywnych zachowań oraz chorób afektywnych.

Pośród czynników stresogennych możemy wyróżnić zarówno czynniki negatywne jak i pozytywne. Stres pozytywny nazywany inaczej eustresem motywuje jednostkę do działania oraz przyczynia się do racjonalnego i efektywniejszego działania. Stres negatywny czyli dystres po przekroczeniu pewnego poziomu jest szkodliwy dla organizmu prowadząc do dezorientacji, a finalnie do wyczerpania. Dla organizmu ludzkiego nie jest możliwe rozróżnienie, który z nich jest pozytywnym, w który negatywnym, ponieważ oba motywują człowieka do aktywności (J. Bednarski 2018, s. 51-52).

Działanie czynników stresogennych na organizm

Czynniki stresogenne etapowo oddziaływają na organizm człowieka począwszy od mobilizacji, która związana jest ze zwiększonym napięciem oraz poczuciem gotowości związanymi z próbą przeciwstawienia się potencjalnemu zagrożeniu. Drugim etapem jest adaptacja, której towarzyszyć może nadwrażliwość na dźwięki lub kolory. Trzecim końcowym etapem jest wyczerpanie związane z długotrwałym oddziaływaniem czynników wywołujących stres. Towarzyszą mu zjawiska psychofizyczne takie jak dezorientacja, oderwanie od rzeczywistości, a nawet zmiany w metabolizmie. Długotrwałe objawy stresu mogą prowadzić do nadwrażliwości na czynniki stresogenne, skrajnej apatii oraz dezorientacji (P. Kasprzak 2022).

Bibliografia

• Bednarski J. (2018), [1] s. 51-52)
• Formański J.(1998), Psychologia. Podręcznik dla szkół medycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998
• Kasprzak P. (2022), [2]
• Leka S. (2010), [3]
• Wollek M. (2015), [4]

Autor: Magdalena Mącznik