Rachunek porównawczy kosztów

Rachunek porównawczy kosztów jest częścią rachunku zysków i strat. Jest to dynamiczne zestawienie kosztów za dany okres sprawozdawczy liczący jeden rok, zawierający sumę kosztów za cały ten okres. W ostatecznym efekcie rachunek porównawczy kosztów służy do decydowania w kwestiach inwestycyjnych i pomaga w wybraniu optymalnej opcji wśród wielu wariantów realnych, charakteryzujących się identycznymi korzyściami lecz odmiennymi kosztami (E. Nowak 2003). Podstawową zasadą rachunku kosztów jest zasada memoriałowa, według której w rachunku kosztów musi znaleźć się całość osiągniętych i przypadających na rzecz jednostki przychodów oraz wszystkie obciążające ją koszty związane z tymi przychodami, dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty (Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994r. art. 6). Zasada memoriałowa nakłada obowiązek ujęcia w rachunku zysków i strat przychodu wynikającego z wystawionej przez firmę faktury, choćby nie nastąpiła jeszcze jej zapłata (E. Nowak 2003).

Rachunek zysków i strat w części dotyczącej kosztów działalności operacyjnej może występować w dwóch wersjach: w wariancie porównawczym lub kalkulacyjnym. Wyznaczanie wyniku finansowego ma konstrukcję wyznaczania wyników z kolejnych typów działalności, które występują przy działalności gospodarczej każdej jednostki, i ich sumowania. W każdej jednostce może wystąpić każdy z poniższych typów działalności.
Działalność podstawowa (operacyjna) jest związana z działalnością, celem której jednostka gospodarcza powstała. Jeżeli jednostka została powołana do działalności budowlanej, to zdarzenia związane z tą działalnością będą generowały przychody ze sprzedaży (a z drugiej strony, koszty działalności operacyjnej dotyczące tych przychodów) oraz będą ujęte w tej właśnie części rachunku. Działalność operacyjna obejmuje pozycje rachunku do litery C (w wariancie porównawczym) lub do litery F (w wariancie kalkulacyjnym). Pozostała działalność operacyjna (litery D‐E – porównawczy; G‐H – kalkulacyjny) ma charakter działalności wspierającej działalność podstawową. Czynności wykonywane w ramach tej działalności nie mają charakteru działalności statutowej. Na przykład jednostka powołana do świadczenia usług transportowych prowadzi również działania związane ze sprzedażą niepotrzebnych już składników majątku w postaci środków trwałych. I właśnie te przychody i koszty związane z obrotem środkami trwałymi będą zaliczane do pozostałej działalności operacyjnej (I. Sobańska 2010, s. 206 - 210).

Wariant porównawczy rachunku zysków i strat

A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi:
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty, w tym podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A–B)
D. Pozostałe przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D–E)
G. Przychody finansowe
H. Koszty finansowe
I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G–H)
J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.l.–J.II.)
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
K. Zysk (strata) brutto (I±J)
L. Podatek dochodowy
M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
N. Zysk (strata) netto (K–L–M)

Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi stanowi suma przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz zmiana stanu produktów (zmniejszenie lub zwiększenie stanu zapasów produktów gotowych lub produkcji w toku i rozliczeń międzyokresowych kosztów) i koszty wytworzenia świadczeń na własne potrzeby zakładu. Najogólniej mówiąc, przychody ze sprzedaży to odzwierciedlenie sumy cen wszystkich sprzedanych w danym okresie produktów i towarów.
Ilość sprzedanych produktów(towarów) x cena = przychody
Po stronie kosztów, przychodom przeciwstawia się wartość sprzedanych towarów i materiałów oraz sumę tzw. kosztów rodzajowych (zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników, amortyzacja i pozostałe). (G. K. Świderska 2004)