Subwencje eksportowe

Subwencje eksportowe - to subsydia przyznawane podmiotom gospodarczym w celu pokrycia różnicy między cenami na rynku wewnętrznym a cenami na rynku światowym, np. w ramach unijnych refundacji eksportowych czy amerykańskiego programu wspierania eksportu (Export Enhancement Program). Obejmują wszystkie subsydia do towarów i usług, które stają się należne producentom będącym rezydentami, gdy towary opuszczają dane terytorium ekonomiczne lub gdy usługi są świadczone jednostkom niebędącym rezydentami; obejmują one bezpośrednie subsydia wywozowe, straty rządowych przedsiębiorstw handlowych w odniesieniu do handlu z nierezydentami oraz subsydia wynikające z różnic w kursie wymiany walut (D. Begg, 2003).

Subsydium eksportowe to polityka rządu polegająca na zachęcaniu do eksportu towarów i zniechęcaniu do sprzedaży towarów na rynku krajowym poprzez płatności bezpośrednie, tanie kredyty, ulgi podatkowe dla eksporterów lub reklamę międzynarodową finansowaną przez rząd. Takie działania sprawiają, że spada cena płacona przez zagranicznych importerów, a w efekcie konsumenci zagraniczni płacą mniej od konsumentów krajowych. W związku z tym Światowa Organizacja Handlu (WTO) zakazuje krajom, z wyjątkiem tych najsłabiej rozwiniętych, wypłacanie subsydiów, które bezpośrednio wiążą się z wielkością eksportu. Subwencje eksportowe powstają również wtedy, gdy wewnętrzne wsparcie cenowe, np. gwarantowana cena minimalna na dany towar, powoduje wzrost produkcji w stosunku do możliwości konsumpcji wewnętrznej w danym kraju. Takie wsparcie cenowe jest często połączone z taryfami importowymi, które utrzymują cenę krajową na wysokim poziomie poprzez zniechęcanie do importu lub opodatkowanie go od różnicy między ceną światową a obowiązkowym minimum (E. Czarny, 2006).

Subwencje eksportowe podlegają obecnie ograniczeniom wartościowym i ilościowym na mocy Porozumienia w sprawie Rolnictwa zawartego w ramach Rundy Urugwajskiej (Polityka rolna w krajach OECD: Monitoring i Ocena 2000: Glosariusz terminów z zakresu polityki rolnej, OECD).

Rodzaje subwencji eksportowych

Subwencje eksportowe można podzielić na trzy główne grupy (R. Przygodzka, 2007 s. 295):

• subsydia finansowane przez podatników – są najczęściej stosowane i polegają na bezpośredniej wypłacie subwencji z budżetu państwa,
• subsydia finansowane przez konsumentów – polegają na bezpośrednich transferach płaconych producentom przez konsumentów. Występują, gdy rolnicy na rynku krajowym uzyskują wysokie ceny za swoje towary poprzez limitowaną kwotami produkcję, dzięki czemu mogą rekompensować sobie straty eksportem, nawet jeśli ceny spadają poniżej kosztów wytwarzania,
• subsydia finansowane przez przedsiębiorstwa – są bardzo podobne do dumpingu. Reguluje je zazwyczaj rząd i podlegają zobowiązaniom Porozumienia w sprawie Rolnictwa WTO.

Formy subwencji eksportowych

Formy subwencji eksportowych podzielone są na dwie główne grupy (A. Hajdukiewicz, 2008, s. 94):

• Bezpośrednie – mają postać konkretnych wypłat dla eksporterów z budżetu państwa. Zależne są zazwyczaj od wartości bądź ilości sprzedanych towarów za granicę.
• Pośrednie – mogą przybierać postać pomocy o charakterze fiskalnym (np. ulgi podatkowe), finansowo-kredytowym (np. pereferencyjne warunki kredytowania) oraz wsparcia w działaniach marketingowych czy promocyjnych eksportowanych towarów. Na przykład, w Stanach Zjednoczonych blisko związani z firmą eksporterzy towarów wyprodukowanych w USA mogą uzyskać obniżkę podatku, korzystając z programu Interest Charge Domestic International Sales Corporation (IC-DISC).

Problematyka subwencji eksportowych

Subsydia eksportowe mogą powodować inflację: rząd subsydiuje daną branżę w oparciu o koszty, ale wzrost subsydiów jest bezpośrednio przeznaczany na podwyżki płac, których domagają się pracownicy. Płace w subsydiowanej branży są wyższe niż gdzie indziej, co powoduje, że inni pracownicy żądają wyższych płac, które następnie przekładają się na ceny, powodując inflację w całej gospodarce (P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, 2004).

Subsydia eksportowe znane są z tego, że są nadużywane. Na przykład, niektórzy eksporterzy znacznie zawyżają wartość swoich towarów, aby w większym stopniu skorzystać z subsydiów eksportowych. Inną metodą jest eksport partii towarów do innego kraju, ale te same towary są ponownie importowane przez tego samego przedsiębiorcę okrężną drogą i przy zmianie opisu produktu, tak aby ukryć ich pochodzenie. W ten sposób przedsiębiorca korzysta z subsydium wywozowego, nie tworząc rzeczywistej wartości handlowej dla gospodarki. Subsydia eksportowe jako takie mogą stać się szkodliwą i destrukcyjną polityką (P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, 2004).

Adam Smith zauważył, że specjalne subsydia rządowe umożliwiały eksporterom sprzedaż za granicę przy znacznych bieżących stratach. Nie uważał tego za rozsądną i zrównoważoną politykę. Wynikało to z faktu, że w normalnych warunkach przemysłowo-handlowych ich własne interesy wkrótce zmuszą przedsiębiorstwa przynoszące straty do ulokowania kapitału w inny sposób - lub do przejścia na rynki, gdzie ceny sprzedaży pokrywają koszty dostaw i przynoszą zwykłe zyski (A. Smith, 2015).

Bibliografia

• Begg D.(2003), Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Czarny E. (2006), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Hajdukiewicz A. (2008), Refundacje wywozowe jako forma bezpośrednich subsydiów eksportowych w Unii Europejskiej i ich stosowanie w polskim eksporcie towarów rolno-spożywczych, „Zeszyty naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie”, nr 77
• Przygodzka R. (2007), Subsydia eksportowe i ich oddziaływanie na światowy handel rolny, „Zeszyty naukowe SGGW w Warszawie, Problemy Rolnictwa Światowego”, nr 2
• Samuelson P.A., Nordhaus W.D. (2004), Ekonomia: tom 2, (tłum. M. Rusiński, Z. Wolińska), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Smith A. (2015), The Wealth of Nations: A Translation into Modern English, Industrual Systems Research
• Tereszczuk M. (2016), Subsydiowanie eksportu produktów rolno-spożywczych - zakres i znaczenie, "Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenia", nr 3

Autor: Beata Kowal