Pełnomocnictwo szczególne

Pełnomocnictwo szczególne – jeden z rodzajów pełnomocnictwa opisywany w polskim prawie już od lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku. Z tego bowiem roku pochodzą najważniejsze ustawy, z których wywodzimy, czym jest pełnomocnictwo oraz jakie może mieć rodzaje. Należą do nich: ustawa Kodeks cywilny (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny; tekst jednolity: Dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.) oraz ustawa Kodeks postępowania cywilnego (Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego; tekst jednolity: Dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm.). Obydwa dokumenty pochodzą z 1964r. Oczywiście, od tamtego czasu wielokrotnie były nowelizowane. Pomimo obecności w literaturze przedmiotu i prawie tego zagadnienia od dawna, jak podkreśla M. Kućka, „dyskusja nad tym zjawiskiem zdaje się nie gasnąć”. (M. Kućka, „O pełnomocnictwie. Przyczynek do analizy podstawowych konstrukcji cywilistycznych”, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, Rok LXXXI – zeszyt 4 – 2019, str. 99).

„Pełnomocnictwo ma zastosowanie tam, gdzie osoby fizyczne czy prawne nie będąc zobligowane do dokonywania czynności prawnych osobiście, mogą to uczynić za pośrednictwem swoich przedstawicieli, a czynność prawna wywoła skutki zarówno w sferze praw jak i obowiązków podmiotu reprezentowanego”. „Brak przymusu osobistego działania wychodzi naprzeciw potrzebom uczestników obrotu prawnego, gdyż może pojawić się wiele przyczyn, zarówno natury faktycznej, jak i prawnej, które spowodują, że dana osoba wykorzysta działania innego podmiotu”. (I. Nowak, B. Rutkowski „Pełnomocnictwo w świetle ordynacji podatkowej – stan obecny a planowane zmiany”, Toruński Rocznik Podatkowy, 2014, str. 185 - 186).

Ustawodawca przewiduje dwa źródła umocowania dla przedstawiciela: przepis ustawy oraz oświadczenie samego reprezentowanego. W kodeksie cywilnym w art. 95 ust. 1 mamy zapis, który mówi, iż „z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela”. Z kolei ust. 2 tego artykułu mówi, iż „czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.” (Art.95 ust.2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93). „W praktyce największe znaczenie ma pełnomocnictwo rozumiane jako jednostronna czynność prawna mocodawcy o charakterze upoważniającym, „mocą której upoważnia on inną osobę (pełnomocnika) do dokonywania czynności prawnych w swoim imieniu i ze skutkiem bezpośrednim dla siebie”.

Pojęcie „pełnomocnictwa” ma dwojakie znaczenie – z jednej strony oznacza pochodzące od mocodawcy umocowanie pełnomocnika do działania w imieniu mocodawcy, a z drugiej strony – dokument obejmujący (stwierdzający) to umocowanie”. (I. Nowak, B. Rutkowski, op.cit, str. 187). Z uwagi na zakres umocowania pełnomocnika pełnomocnictwo dzielimy na:

• pełnomocnictwo ogólne,
• pełnomocnictwo rodzajowe,
• pełnomocnictwo szczególne.

Najszerszy zakres umocowania obejmuje pełnomocnictwo ogólne, przyznające kompetencje do dokonywania czynności tzw. zwykłego zarządu. Reguluje to art. 98 kodeksu postępowania cywilnego (I. Postuła (red.), „Prawo cywilne w zarządzaniu i działalności gospodarczej”, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2017, str. 59).

„Pełnomocnictwo rodzajowe obejmuje umocowanie od czynności prawnych określonego typu. Wskazuje na rodzaj i przedmiot czynności prawnych, do dokonywania których umocowany jest pełnomocnik”. „Pełnomocnictwo rodzajowe może obejmować czynności zwykłego zarządu oraz czynności przekraczające zakres zwykłych czynności”. (I. Postuła (red)., op.cit, str. 60). Pełnomocnictwo szczególne charakteryzuje się tym, że jest udzielane w celu dokonania przez pełnomocnika konkretnie wskazanej w nim czynności. Treść oświadczenia o udzieleniu pełnomocnictwa powinna wyraźnie wskazywać czynność, do której pełnomocnik został upoważniony. O ile pełnomocnictwo rodzajowe mogłoby być udzielone np. do sprzedaży rowerów konkretnej marki, o tyle pełnomocnictwo szczególne mogłoby dotyczyć sprzedaży konkretnego roweru. W przypadku pełnomocnictwa szczególnego „mocodawca może udzielić pełnomocnictwa zarówno do dokonania czynności przekraczającej zwykły zarząd, jak i czynności zwykłego zarządu”. Wartym podkreślenia jest też fakt, iż przepisy prawa nie definiują ani pojęcia czynności zwykłego zarządu, ani pojęcia czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. „Rozumienie tych pojęć musi być każdorazowo określane indywidualnie w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego”. (I. Postuła (red.), op. cit, str. 60).

Jednym z często spotykanych w praktyce w obszarze pełnomocnictwa szczególnego, a jednocześnie opisanym w ustawie kodeks postępowania cywilnego jest pełnomocnictwo procesowe, gdzie w art. 88 jest napisane, iż „pełnomocnictwo może być albo procesowe – bądź to ogólne, bądź do prowadzenia poszczególnych spraw – albo do niektórych tylko czynności procesowych”. (Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego; tekst jednolity: Dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm.). Art. 91 tej samej ustawy mówi, iż (Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego; tekst jednolity: Dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm.) „pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do: 1) wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając powództwa wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego ich wniesieniem, jako też wniesieniem interwencji głównej przeciwko mocodawcy; 2) wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji; 3) udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu; 4) zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie; 5) odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej”.

W praktyce gospodarczej z pełnomocnictwem szczególnym często spotykamy się też w prawie podatkowym, gdzie najczęściej jest ono udzielane pełnomocnikowi do reprezentowania mocodawcy przed organami podatkowymi lub składania deklaracji podatkowych w jego imieniu. Zgodnie z art. 138a ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019, poz. 900, ze zm.) pełnomocnictwo może być ogólne, szczególne i do doręczeń. Zatem ustanowienie pełnomocnika może polegać zarówno na udzieleniu pełnomocnictwa ogólnego do reprezentowania strony we wszystkich kategoriach spraw podatkowych, jak i na udzieleniu pełnomocnictwa do konkretnej sprawy (określonej kategorii spraw), jak i do doręczeń. (I. Nowak, B. Rutkowski „Pełnomocnictwo w świetle ordynacji podatkowej – stan obecny a planowane zmiany”, Toruński Rocznik Podatkowy, 2014, str. 194).

Pełnomocnictwo szczególne, analogicznie jak w obowiązującej Ordynacji podatkowej, będzie upoważniało do działania we wskazanej sprawie podatkowej lub innej wskazanej należącej do właściwości organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej. Pełnomocnictwo szczególne może zostać udzielone: na piśmie, w formie dokumentu elektronicznego lub ustnie do protokołu. Ustanowienie, zmiana zakresu, odwołanie lub wypowiedzenie pełnomocnictwa szczególnego wywiera skutek od dnia zawiadomienia organu podatkowego. Pełnomocnictwo szczególne, które zostało udzielone na piśmie wraz z zawiadomieniem o jego zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu, składa się do akt sprawy w oryginale lub jego notarialnie poświadczony odpis. (I. Nowak, B. Rutkowski, op.cit., str. 198). Jak widać pełnomocnictwo szczególne jest wykorzystywane często w obrocie gospodarczym do prowadzenia spraw w szeroko pojętym obszarze zarządzania i współpracy z administracją państwową.

Bibliografia

• Kućka M. (2019), O pełnomocnictwie. Przyczynek do analizy podstawowych konstrukcji cywilistycznych, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, Rok LXXXI", zeszyt 4, s. 99
• Nowak I., Rutkowski B. (2014) Pełnomocnictwo w świetle ordynacji podatkowej – stan obecny a planowane zmiany, "Toruński Rocznik Podatkowy", s. 185 - 186
• (Postuła I. (2017), Prawo cywilne w zarządzaniu i działalności gospodarczej, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 59)
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego Dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm.
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny Dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa Dz. U. 2019, poz. 900, ze zm.

Autor: Jakub Filas

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.