Operacjonalizacja

Operacjonalizacja- termin związany z definiowaniem pojęć, konkretyzowaniem, przy badaniach (projektach) i przy budowie modeli konceptualnych.

Powstała w latach 20. XX wieku koncepcja operacjonalizacji, powiązana była z rozwojem fizyki. Przedstawił ją amerykański fizyk Bridgeman. Operacjonalizacja jest procesem definiowania przedmiotu (zjawiska), niemogącego być opisanym(zmierzonym) w sposób jednoznaczny, mimo że jego istnienie wskazują inne zjawiska. Operacjonalizacja ma za zadanie określenie reguł i procedur związanych z cechami obiektu, co umożliwia sprecyzowanie co jest danym obiektem a co nim nie jest, przez wyznaczenie działań prowadzących do mierzalności cech danego obiektu

Operacjonalizacja w ujęciu badawczym i projektowym

Zgodnie z definicją A. Stabryła, operacjonalizacja jest podejściem badawczym, którego celem jest opracowanie definicji i terminów dla tematów badawczo-projektowych, w których będą eksponowane czynności pomiaru cech (determinant, parametrów), wyszczególnione wcześniej w interpretacji projektu. Proces operacjonalizacji jest niezbędny dla skonkretyzowania opisu przedmiotu badań lub projektowania, ponieważ umożliwia rozstrzygnięcie o praktycznym zastosowaniu danej definicji. Skutkiem tego, jest otrzymanie klarownej i skonkretyzowanej definicji projektu, sprecyzowanej pod względem interpretacji tematu projektu oraz zakresu przedmiotowego i funkcjonalnego projektu.

Operacjonalizacja definicji projektu jest procesem składającym się z :

• opracowania definicji operacyjnej projektu (przez wskazanie metod i formuł pomiaru określonych cech),
• empirycznego potwierdzenia istnienia wyróżnionych cech (własności, właściwości), charakterystycznych dla desygnatów, należących do zakresu przedmiotowego projektu,
• zweryfikowania lub sfalsyfikowania twierdzeń (hipotez) w procesie ich sprawdzania,
• potwierdzenia lub odrzucenia danych źródłowych; określenia stopnia ich ścisłości i rzetelności.

Operacjonalizacja modelu konceptualnego

W celu stworzenia definicji operacyjnych dla pojęć i związków między nimi, należy opisać wszystkie elementy modelu konceptualnego, by umożliwić:

• takie samo zrozumienie ich nie tylko przez badacza, ale też przez inne osoby, stąd wszelakie pojęcia abstrakcyjne powinny być opisane jednoznacznie w formie zdarzeń, które są mierzalne,
• określenie specyfiki zjawisk opisywanych w modelu konceptualnym, co sprowadza się do decyzji czy konkretne zjawisko można obserwować i mierzyć wprost(np. płeć), czy jest bardziej złożone, wielowymiarowe, nieobserwowalne bezpośrednio,
• sprecyzowanie jak konkretnie mierzyć elementy modelu koncepcyjnego:
  • przy opracowywaniu badania ankietowego - jakie pytanie kwestionariusza zastosować, czy zastosować jedno pytanie czy kilka, a jeżeli kilka to jak je ze sobą powiązać, czy też analizować je osobno, jakiego słownictwa używać, jakie formy odpowiedzi zastosować,
  • przy korzystaniu z danych zastanych - z których danych można wykorzystać do pomiaru danego pojęcia, które zmienne/pytania, czy jedno pytanie, czy kilka,a jeżeli kilka to jak je ze sobą powiązać, czy też analizować osobno,
  • określenie metody mierzenia powiązań występujących między pojęciami w modelu konceptualnym (np. współczynnik korelacji liniowej Pearsona).

Znaczenie operacjonalizacji

Pominięcie operacjonalizacji, bądź nierzetelne, niedokładne przeprowadzenie jej, skutkuje brakiem możliwości wiarygodnego wnioskowania dotyczącego związków między mierzonymi zmiennymi, jak i również niewłaściwą interpretacją wyników wykonywanych analiz.

Bibliografia

• Borys T.,Fiedor B. (2005), Operacjonalizacja i pomiar kategorii zrównoważonego rozwoju-przyczynek do dyskusji, "Rachunki narodowe. Wybrane problemy i przykłady zastosowań", Uniwersytet Łódzki Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, s. 115-132
• Mesjasz Cz. (2016), Operacjonalizacja cech kapitału intelektualnego, "Studia Ekonomiczne", T. 263, s. 19-35
• Stabryła A. (2006), Zarządzanie projektami ekonomicznymi i organizacyjnymi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Węziak-Białowolska D. (2011), Operacjonalizacja i skalowanie w ilościowych badaniach społecznych, "Zeszyty Naukowe Instytut Statystyki i Demografii SGH", Nr 16
• Wronka M. (2014), Sukces i jego pomiar w przedsiębiorstwach społecznych - próba operacjonalizacji, "Prace Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości", T. 27, s. 363-387

Autor: Szymon Gregorczyk