Ewaluacja procesu

„Ewaluacja procesu jest najbardziej elementarną formą oceny podejmowanych działań. Jej przedmiotem jest właśnie proces wdrażania projektu. W polu zainteresowania są (zaplanowane i niezaplanowane) działania mające związek z realizacją projektu podejmowane przez jego twórców, wykonawców i odbiorców oraz informacje o osobach zaangażowanych w projekt” (J. Sochocki 2006, s. 90). „Ewaluacja to systematyczne badanie wartości lub cech konkretnego programu, działania lub obiektu z punktu widzenia przyjętych w tym celu kryteriów w celu jego usprawnienia, rozwoju lub lepszego rozumienia” (P. Kawalec 2017, s.19). Ewaluacja to systematyczne badanie realizowane różnymi metodami, polegające na zbieraniu danych, analizie, ocenie i prezentacji wyników. Jej celem jest ocena jakości i wartości procesu oraz konsekwencje interwencji rządu (K. Olejniczak 2008, s.22). Ewaluacja demonstruje celowość i skuteczność procesów, co pozwala łatwiej uzyskać społeczne zaakceptowanie na ich finansowanie ze środków publicznych, zwiększenie środków publicznych, a także prywatnych, na podstawie przejrzystych i prawdziwych ocen, systematyzuje kryteria i metodyki oceny dzięki wymianie informacji pomiędzy różnymi przedmiotami, wprowadza normy prawne według których ewaluacja jest niezbędnym elementem metody realizacji różnych programów publicznych (B. Szatur-Jaworska 2010, s.400).

Rodzaje ewaluacji

Możemy rozróżnić takie rodzaje ewaluacji jak (Bienias S. i inne 2012, s.16)

• Ewaluacja ex-ante – dokonanie ewaluacji przed rozpoczęciem procesu;
• Ewaluacja on-going – dokonanie ewaluacji w trakcie realizacji procesu;
• Ewaluacja ex-post – dokonanie ewaluacji po zakończeniu procesu;
• Ewaluacja wewnętrzna- ocena skuteczności procesu poprzez podmioty biorące udział w realizacji tej interwencji;
• Ewaluacja zewnętrzna- polega na zleceniu oceny niezależnemu zespołowi oceniającemu;

Wartości ewaluacji

Wartości ewaluacji (D. Stufflebeam 2014, s.11-14):

• Uczciwość –wymaga weryfikacji zgodności programu z normami moralnymi podczas ewaluacji, dotyczy to również metaewaluacji;
• Wykonalność –dotyczy wszystkich procesów o różnej ważności, proces musi zostać wykonany przed jego uruchomieniem, a ocena może skutkować jego modyfikacją lub natychmiastowym zakończeniem;
• Bezpieczeństwo – mają zastosowanie do procesów, produktów i usług we wszystkich przypadkach, w których konsumenci mogą mieć ku temu powód;
• Istotność - szczególnie istotne dla wyciągania daleko idących wniosków przy wyznaczaniu celu, jakim jest adekwatny plan zastosowania wyników ewaluacji;
• Równość - chodzi tu o równe szanse, co jest szczególnie ważne, jeśli chodzi o usługi publiczne dla określonej grupy ludzi.

Cele ewaluacji

Ewaluacja posiada liczne cele, między innymi to są (R. Szarfenberg 2010, s.29-30):

• Ocena jakości i wartości polityki lub programu publicznego;
• Optymalizacja rozwoju i wdrażania programów;
• Studiowanie i doskonalenie działania programu;
• Generowanie wiedzy, która będzie kierować polityką;
• Wspieranie funkcji kontrolnej instytucji demokratycznych;
• Obliczenia z wykorzystaniem zasobów i oczekiwanych rezultatów;
• Informowanie społeczeństwa o działaniach władz publicznych poprzez upowszechnianie wyników oceny;
• Pomaganie agentom rządowym w ulepszaniu ich możliwości planowania, wykonywania i analizowania.

Funkcje ewaluacji

Możemy wyróżnić najważniejsze funkcje jakie pełni ewaluacja (Bienias S. i inne 2012, s.15, R. Szarfenberg 2010, s.31):

• Konkluzywna – uwzględnia konsekwencje działań w ramach tej interwencji, ustala związki przyczynowe między działaniami a konsekwencjami, poszerza wiedzę o interwencjach
• Formatywna – wykorzystanie poprawy jakości działań realizowanych w ramach bieżących i planowanych działań, pozwala zwiększyć korzyści z pomocy poprzez wdrożenie zaleceń, służy podmiotom wewnętrznym;
• Społeczno-polityczna – uwzględnia poziom uspołecznienia interwencji, zwiększa społeczne i polityczne poparcie dla interwencji, wykorzystuje współodpowiedzialność podmiotów zaangażowanych w realizację, zwiększa przejrzystość działań i legitymizuje działania władz publicznych.
• Sumatywna –podsumowanie osiągnięć, prowadzenie testów selekcyjnych, certyfikacji i kalkulacja;
• Psychologiczna lub społeczno-polityczna – wzbudzanie motywacji do działania i świadomości;
• Administracyjna – manzastosowanie do sprawowania władzy i zarządzania porządkiem publicznym;
• Funkcja poznawcza;

Bibliografia

• Bienias S.(2008)., Ewaluacja, [w:] „Zarządzanie, sprawozdawczość, kontrola, promocja i ewaluacja projektów dofinansowanych z funduszy unijnych”, Twigger, Warszawa, s. 15-17
• Bienias S.(2012), Ewaluacja. Poradnik dla pracowników administracji publicznej , Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, s. 16
• Haber A.(2007)., Ewaluacja ex-post Teoria i praktyka badawcza, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa
• Kawalec P. (2017).,Ewaluacja w procesie tworzenia i realizacji polityki naukowej i innowacyjnej , Polska Akademia Nauk, Warszawa, s. 19
• Korporowicz L. (1997).,Słownik ważniejszych pojęć, [w:] „Ewaluacja w edukacji”, L. Korporowicz (red.), Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 278
• Olejniczak K.(2008)., Teoria i praktyka ewaluacji interwencji publicznych, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s.22
• Stufflebeam D.(2014)., Evaluation theory, models, and applications, Jossey--Bass & Pfeiffer Imprints, Wiley, San Francisco, s. 31
• Szarfenberg R.(2010)., Zagadnienia terminologiczne, [w:] „Ewaluacja w służbach społecznych”, B. Szatur-Jaworska (red.), Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa, s. 29-30
• Szatur-Jaworska B.(2010)., Ewaluacja w służbach społecznych, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa, s.400

Autor: Yuliia Ivanitska