Skrypt dłużny

Skrypt dłużny to dowód długu, dokument potwierdzający zobowiązanie finansowe, podpisany przez dłużnika, a także rodzaj obligacji lub innego instrumentu dłużnego, który nie jest zabezpieczony żadnym zabezpieczeniem i którego termin wykupu jest zazwyczaj dłuższy niż 10 lat. Ponieważ skrypty dłużne nie mają zabezpieczenia, muszą opierać się na wiarygodności kredytowej i reputacji emitenta. Zarówno korporacje, jak i rządy często emitują skrypty dłużne w celu pozyskania kapitału lub funduszy. Niektóre z nich można zamienić na akcje, a inne nie (Leksykon Bankowy, 1993). Podobnie jak w przypadku większości obligacji, ze skryptów dłużnych mogą być wypłacane okresowe płatności odsetkowe, zwane płatnościami kuponowymi. Podobnie jak inne rodzaje obligacji, skrypty dłużne są udokumentowane w akcie notarialnym. Skrypt dłużny jest prawnie wiążącą umową między emitentami obligacji a obligatariuszami. Umowa ta określa cechy oferty obligacji, takie jak termin wykupu, terminy płatności odsetek lub kuponów, sposób naliczania odsetek i inne elementy. Korporacje i rządy mogą emitować skrypty dłużne. Rządy zazwyczaj emitują obligacje długoterminowe - takie, których termin wykupu jest dłuższy niż 10 lat. Obligacje rządowe, uważane za inwestycje o niskim ryzyku i są wspierane przez emitenta rządowego (M. Bączyk, M.H. Koziński, M. Michalski, W. Pyzioł, A. Szymańska, I. Weiss, 2000)

Wszystkie skrypty dłużne podlegają standardowej procedurze strukturyzacji i mają wspólne cechy. Najpierw sporządza się dokument powierniczy (trust indenture), który jest umową między emitentem a podmiotem zarządzającym interesami posiadaczy obligacji. Następnie ustala się stopę kuponową, czyli stopę procentową, jaką spółka będzie płacić posiadaczowi lub inwestorowi skryptu dłużnego. Stopa ta może być stała lub zmienna i zależy od ratingu kredytowego spółki lub obligacji. Skrypty dłużne mogą być również zamienne lub niezamienne na akcje zwykłe (K. Liberadzki, 2014).

Rodzaje skryptów dłużnych

Można wyróżnić dwie podstawowe grupy skryptów dłużnych (M. Romanowski, 2006) :

• Zamienne skrypty dłużne - to obligacje, które po określonym czasie mogą zostać zamienione na akcje własne spółki będącej emitentem. Zamienne skrypty dłużne to hybrydowe produkty finansowe posiadające zalety zarówno instrumentów dłużnych, jak i kapitałowych. Spółki wykorzystują skrypty dłużne jako pożyczki o stałym oprocentowaniu i płacą stałe odsetki. Posiadacze skryptu dłużnego mogą jednak zatrzymać pożyczkę do terminu wykupu i otrzymywać odsetki lub zamienić pożyczkę na udziały kapitałowe. Zamienne skrypty dłużne są atrakcyjne dla inwestorów, którzy chcą dokonać zamiany na udziały kapitałowe, jeśli uważają, że akcje spółki będą rosły w długim okresie. Możliwość zamiany na akcje ma jednak swoją cenę, ponieważ zamienne skrypty dłużne są niżej oprocentowane w porównaniu z innymi inwestycjami o stałym oprocentowaniu
• Niewymienne skrypty dłużne - to tradycyjne skrypty dłużne, które nie mogą zostać zamienione na akcje spółki będącej emitentem. Aby zrekompensować brak możliwości zamiany, inwestorzy są wynagradzani wyższym oprocentowaniem w porównaniu z zamiennymi skryptami dłużnymi.

Cechy skryptów dłużnych

Trzy główne cechy skryptu dłużnego to (K. Liberadzki, 2014), (W. Bień, 2016), (J. Cybulski, 2003), (J. Socha, 2008):

• Oprocentowanie. Określa się stopę kuponową, czyli stopę procentową, jaką spółka zapłaci posiadaczowi skryptu dłużnego lub inwestorowi. Stopa kuponowa może być stała lub zmienna. Oprocentowanie zmienne może być powiązane z benchmarkiem, takim jak rentowność 10-letnich obligacji skarbowych, i będzie się zmieniać wraz ze zmianami benchmarku.
• Rating kredytowy. Rating kredytowy spółki, a ostatecznie rating kredytowy skryptu dłużnego, ma wpływ na oprocentowanie, jakie otrzymają inwestorzy. Agencje ratingowe oceniają wiarygodność kredytową emisji korporacyjnych i rządowych. Podmioty te dostarczają inwestorom informacji o ryzyku związanym z inwestowaniem w dług. Agencje ratingowe, takie jak Standard and Poor's, zazwyczaj przyznają oceny literowe określające wiarygodność kredytową. W systemie Standard & Poor's stosowana jest skala od AAA (ocena doskonała) do najniższych ocen C i D. Każdy instrument dłużny, który uzyskał ocenę niższą niż BB, jest określany jako spekulacyjny. Sprowadza się to do tego, że emitent instrumentu bazowego jest bardziej narażony na niespłacenie długu.
• Termin wykupu. W przypadku wspomnianych powyżej niezamiennych skryptów dłużnych istotną cechą jest także data zapadalności. Data ta określa, kiedy spółka musi spłacić posiadaczy skryptów dłużnych. Spółka ma możliwość wyboru formy spłaty. Najczęściej jest to wykup z kapitału, w ramach którego emitent wypłaca zryczałtowaną kwotę w dniu zapadalności skryptu dłużnego. Alternatywnie, spłata może być dokonywana z wykorzystaniem rezerwy na wykup, w ramach której spółka co roku wypłaca określone kwoty aż do całkowitej spłaty w dniu zapadalności.

Wady i zalety skryptów dłużnych

Zalety skryptów dłużnych (T. Komosa, 2003):

• Skrypt dłużny wypłaca inwestorom regularną stopę procentową lub zwrot w postaci kuponu.
• Zamienne skrypty dłużne można po określonym czasie zamienić na udziały kapitałowe, co czyni je bardziej atrakcyjnymi dla inwestorów.
• W przypadku bankructwa spółki skrypt dłużny jest wypłacany przed akcjonariuszami posiadającymi akcje zwykłe.

Wady skryptów dłużnych (T. Komosa, 2003):

• Skrypty dłużne o stałym oprocentowaniu mogą być narażone na ryzyko stopy procentowej w warunkach wzrostu rynkowej stopy procentowej.
• Zdolność kredytowa jest istotna przy rozważaniu ryzyka niewykonania zobowiązania wynikającego z rentowności finansowej emitenta.
• Skrypty dłużne mogą być narażone na ryzyko inflacji, jeśli wypłacany kupon nie nadąża za stopą inflacji.

Bibliografia

• Bączyk M., Koziński M.H., Michalski M., Pyzioł W., Szymańska A., Weiss I. (2000), Papiery wartościowe, Wydawnictwo Zakamycze
• Bień W. (2008), Rynek papierów wartościowych, Wyd. Difin, Warszawa
• Cybulski J. (1993), Papiery wartościowe w obrocie krajowym i zagranicznym, Giełda, Gdańska Grupa Promocyjna, Gdańsk
• Komosa T. (2003), Papiery Wartościowe, Warszawa
• Liberadzki K. (2014), Dłużne papiery wartościowe, Wyd. Difin, Warszawa
• Mikita M. (2020), Rynek obligacji korporacyjnych w Polsce, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 394
• Mikita M. (2021), Wpływ pandemii Covid-19 na rynek dłużnych papierów wartościowych – analiza na podstawie wybranych krajów, "Ekonomia Międzynarodowa", nr 33
• Patterson R. (2015), Kompendium terminów z zakresu finansów po polsku i angielsku, Ministerstwo Finansów, Warszawa
• Romanowski M. (2006), System Prawa Prywatnego. Prawo papierów Wartościowych t. XVIII, wydawnictwo Beck, Warszawa
• Socha J. (1998), Rynek, Giełda, Inwestycje, Wydawnictwo Olympus, Warszawa

Autor: Beata Kowal