Inflacja egzogeniczna

Inflacja egzogeniczna, może powstać w wyniku oddziaływania źródeł wewnętrznych np. niska efektywność pracy, nieurodzaj upraw oraz zewnętrznych jak wojny, klęski żywiołowe i wzrost kosztów związanych z importem towarów. Jeżeli źródła inflacji egzogenicznej będą oddziaływać na gospodarkę w okresie długoterminowym, ominięcie problemów związanych ze wzrostem ogólnego poziomu cen będzie niemożliwe (Pollok A. 2000, s. 12-20).

Rodzaje inflacji ze względu na tempo wzrostu cen

Przez wzgląd na odmienne tempa wzrostu cen w skali roku - wywołane inflacją egzogeniczną - rozróżnić można (Sepkowska Z. 2013, s. 193):

1. Inflację pełzającą - wzrost wysokości cen produktów bądź usług nie przekracza 5% w skali roku.
2. Inflację kroczącą - gdy wzrost cen oscyluje między 5-10% rocznie.
3. Galopującą - roczny wzrost cen wynosi do 150%.
4. Hiperinflację - gdy ceny rosną w skali roku o więcej niż 150%.

O ile wysokość inflacji nie przekracza jednocyfrowej wartości, można mówić o umiarkowanej sytuacji, w której ceny wzrastają we względnie niedużym stopniu, a sam system gospodarczy nie zostaje mocno zaburzony. Gdy wzrost kosztów przyjmuje dwu/trzycyfrowe wartości - następuje gwałtowny spadek siły nabywczej pieniądza. Oprócz niekontrolowanego wzrostu cen, widoczna jest również tendencja do wzmożonego lokowania pieniędzy przez obywateli w różnego rodzaju cenne towary, nieruchomości czy też inwestowania na giełdzie. Rosnący popyt powoduje dalszy wzrost cen, co zaś pogłębia niekorzystną sytuację gospodarczą kraju (Pollok A. 2000, s. 32-36).

Społeczno-ekonomiczne skutki inflacji egzogenicznej

Do głównych, negatywnych skutków inflacji egzogenicznej zaliczyć należy (Milewski R. 2014, s. 415-48):

1. Zniekształcanie informacji rynkowych dotyczących cen - w wyniku szybkiego wzrostu, uczestnicy procesów gospodarczych mają problem z identyfikacją czy podwyżki cen związane są z polityką inflacyjną, czy zmianą relacji cen.
2. Zbywanie pieniędzy - aby zminimalizować straty związane z inflacją, osoby posiadające oszczędności zamieniają gotówkę na inne aktywa np. złoto, obrazy, akcje, nieruchomości. W skali makroekonomicznej zachowania te przynoszą negatywne skutki dla gospodarki ponieważ wzrost popytu stymuluje jeszcze większy wzrost cen.
3. Redystrybucja dochodów - oznacza wzrost realnych dochodów jednych podmiotów przy równoczesnym zmniejszeniu drugich. Przykładem mogą być wyższe podatki - nakładane na podmioty gospodarcze, w celu finansowania najsłabszych grup społecznych (np. rencistów, emerytów i bezrobotnych) - bez zmian w ustawie podatkowej.
4. Nasilenie niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej - przez wzgląd na trudności w przewidywaniu cen, działalność inwestycyjna słabnie i prowadzi do zmniejszenia wzrostu gospodarczego.
5. Niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym - są szczególnie widoczne w sytuacji, gdy inflacja w danym kraju jest wyższa niż w innych państwach. Przykładowo wysoka inflacja spowodowana nieurodzajem w rolnictwie, prowadzi w danym kraju do spadku eksportu (niewielka ilość dóbr prowadzi do wysokich cen a tym samym spada konkurencyjność cenowa) i wzrostu importu (dobra zagraniczne stają się tańsze od tych krajowych).
6. Większe koszty obsługi działalności gospodarczych - w związku ze wzrostem cen, przedsiębiorcy obarczeni są dodatkowymi kosztami np. częste dodruki menu w restauracjach w celu aktualizacji cen posiłków.

Korzyści z inflacji egzogenicznej mogą osiągnąć jednostki, które (Sepkowska Z. 2013, s.196):

1. W wyniku analizy sytuacji, wcześnie dostrzegły potencjalne zachwianie gospodarki a tym samym wzrost cen, zakupiły dobra po stosunkowo niskich cenach i sprzedawały je później drożej (np. sprzedaż maseczek ochronnych w trakcie pandemii COVID-19).
2. Decydują się na zaciągnięcie kredytu w trakcie inflacji, natomiast w walucie obcej, mającej mniejszą siłę nabywczą.

Przykłady inflacji egzogenicznej

Przykładem źródła inflacji egzogenicznej w Polsce może być konflikt zbrojny na Ukrainie rozpoczęty 24.02.2022 r. Jeszcze przed rozpoczęciem wojny, w wyniku pandemii Covid-19 Polska zaczęła się zmagać ze wzrostem cen. W styczniu 2022 r. inflacja wynosiła 9,4%, w lutym 2022 r. 8,5% a w marcu - miesiąc po wybuchu wojny - osiągnęła rekordowy poziom 11% (źródło: "Główny Urząd Statystyczny"). W wyniku zaburzonego łańcucha dostaw, wynikającego z sankcji ograniczenia eksportu nawozów i obniżonego poziomu inwestycji; ceny żywności, węgla, gazu i ropy naftowej zaczęły w Polsce diametralnie rosnąć. Również Rosję - będąca stroną konfliktu dotknęły egzogeniczne czynniki powodujące inflację. W trakcie pierwszych 14 dni wojny, ceny produktów wzrastały tam o ponad 2% tygodniowo. Początkiem marca, bardzo duży wzrost cen można tam było zauważyć na towarach importowanych - od ok. 10% w przypadku lekarstw do ponad. 20% w przypadku telewizorów. Restrykcje z Zachodu dotknęły także rosyjski eksport surowców - m.in. USA i Wielka Brytania wstrzymały zakup rosyjskiej ropy, a wiele międzynarodowych koncernów jak McDonald’s, Nokia czy Siemens zawiesiły swoje działalności na terenie Rosji (Wiśniewska I. 2022, s. 2-4).

Inflacja egzogeniczna wystąpiła również w USA i Wielkiej Brytanii w latach 1973-1974. W wyniku szoku naftowego ceny tego surowca wzrosły czterokrotnie. Przez wzgląd na to, że ropa naftowa jest powszechnie wykorzystywanym surowcem w wielu branżach, ceny innych produktów również wzrosły i spowodowały spadek podaży szeregu dóbr. W tych latach, stopa inflacji (Księżyk M. 2012, s. 375):

• w USA wzrosła z 3,2% do 9,4%,
• w Wielkiej Brytanii wzrosła z poziomu 5,1% do 15,4%.

Czy inwestycje w złoto mogą stanowić zabezpieczenie przed inflacją egzogeniczną w Polsce w długim okresie?

W czasach gdy wartość pieniądza krajowego maleje, inwestorzy poszukują alternatywnych form ochrony swojego majątku. Przez wzgląd na ogólne założenie, że wartość złota jest mniej podatna na wahania kursu waluty - wiele osób decyduje się właśnie na zainwestowanie w ten kruszec. Wyniki badań przeprowadzonych na danych z okresu od stycznia 2007 r. do kwietnia 2015 r. wskazują natomiast, że inwestycji w złoto nie należy traktować w Polsce jako długoterminowego zabezpieczenia przed skutkami inflacji. Współczynniki korelacji pomiędzy różnicami logarytmów cen złota i miar inflacji, w dużej mierze nie wykazywały istotności statystycznej (Kasprzak-Czelej A. 2015, s. 205-213).

Bibliografia

• Kasprzak-Czelej A. (2015), Inwestycje w złoto jako zabezpieczenie przed inflacją w Polsce, "Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio H – Oeconomia" nr. 49.
• Księżyk M. (2012), Ekonomia.Podejście historyczne i prospektywne,Kraków.
• Milewski R. (2014), Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa.
• Pollok A. (2000), Inflacja w teorii ekonomii. Pomocnicze materiały dydaktyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
• Sepkowska Z. (2013), Podstawy mikro- i makroekonomii, Diffin, Warszawa.
• Wiśniewska I. (2022), Gospodarcze skutki wojny: widmo głębokiego kryzysu w Rosji, "Komentarze OSW. Ośrodek Studiów Wschodnich" nr. 434.

Autor: Martyna Jędrysek