Rachunek porównawczy kosztów

Rachunek porównawczy kosztów jest częścią rachunku zysków i strat. Jest to dynamiczne zestawienie kosztów za dany okres sprawozdawczy liczący jeden rok, zawierający sumę kosztów za cały ten okres. W ostatecznym efekcie rachunek porównawczy kosztów służy do decydowania w kwestiach inwestycyjnych i pomaga w wybraniu optymalnej opcji wśród wielu wariantów realnych, charakteryzujących się identycznymi korzyściami lecz odmiennymi kosztami (E. Nowak 2003).
Podstawową zasadą rachunku kosztów jest zasada memoriałowa, według której w rachunku kosztów musi znaleźć się całość osiągniętych i przypadających na rzecz jednostki przychodów oraz wszystkie obciążające ją koszty związane z tymi przychodami, dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty (Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994r. art. 6).
Zasada memoriałowa nakłada obowiązek ujęcia w rachunku zysków i strat przychodu wynikającego z wystawionej przez firmę faktury, choćby nie nastąpiła jeszcze jej zapłata (E. Nowak 2003).

Rachunek zysków i strat w części dotyczącej kosztów działalności operacyjnej

Rachunek zysków i strat w części dotyczącej kosztów działalności operacyjnej może występować w dwóch wersjach: w wariancie porównawczym lub kalkulacyjnym. Wyznaczanie wyniku finansowego ma konstrukcję wyznaczania wyników z kolejnych typów działalności, które występują przy działalności gospodarczej każdej jednostki, i ich sumowania. W każdej jednostce może wystąpić każdy z poniższych typów działalności.
Działalność podstawowa (operacyjna) jest związana z działalnością, celem której jednostka gospodarcza powstała. Jeżeli jednostka została powołana do działalności budowlanej, to zdarzenia związane z tą działalnością będą generowały przychody ze sprzedaży (a z drugiej strony, koszty działalności operacyjnej dotyczące tych przychodów) oraz będą ujęte w tej właśnie części rachunku. Działalność operacyjna obejmuje pozycje rachunku do litery C (w wariancie porównawczym) lub do litery F (w wariancie kalkulacyjnym).
Pozostała działalność operacyjna (litery D‐E – porównawczy; G‐H – kalkulacyjny) ma charakter działalności wspierającej działalność podstawową. Czynności wykonywane w ramach tej działalności nie mają charakteru działalności statutowej. Na przykład jednostka powołana do świadczenia usług transportowych prowadzi również działania związane ze sprzedażą niepotrzebnych już składników majątku w postaci środków trwałych. I właśnie te przychody i koszty związane z obrotem środkami trwałymi będą zaliczane do pozostałej działalności operacyjnej (I. Sobańska 2010, s. 206 - 210).

Wariant porównawczy rachunku zysków i strat

A.Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi:
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty, w tym podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A–B)
D. Pozostałe przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D–E)
G. Przychody finansowe
H. Koszty finansowe
I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G–H)
J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.l.–J.II.)
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
K. Zysk (strata) brutto (I±J)
L. Podatek dochodowy
M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
N. Zysk (strata) netto (K–L–M)

Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi stanowi suma przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz zmiana stanu produktów (zmniejszenie lub zwiększenie stanu zapasów produktów gotowych lub produkcji w toku i rozliczeń międzyokresowych kosztów) i koszty wytworzenia świadczeń na własne potrzeby zakładu. Najogólniej mówiąc, przychody ze sprzedaży to odzwierciedlenie sumy cen wszystkich sprzedanych w danym okresie produktów i towarów.Ilość sprzedanych produktów(towarów) x cena = przychody Po stronie kosztów, przychodom przeciwstawia się wartość sprzedanych towarów i materiałów oraz sumę tzw. kosztów rodzajowych (zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników, amortyzacja i pozostałe) (G. K. Świderska 2004).

Koszty składające się na sumę kosztów działalności operacyjnej w wariancie porównawczym

Koszty składające się na sumę kosztów działalności operacyjnej w wariancie porównawczym:

• wartość sprzedanych towarów i materiałów –wartość po jakiej towary i materiały występowały w ewidencji przedsiębiorstwa,
• zużycie materiałów i energii – są to koszty zużytych materiałów, półfabrykatów, paliw, ogumienia, części zapasowych maszyn, materiałów biurowych, oraz energii elektrycznej, cieplnej, wody, chłodu czy sprężonego powietrza,
• usługi obce – koszty usług i robót wykonanych przez inne jednostki np. obróbki, transportu osób i towarów, spedycji, opłat za składowanie materiałów w fazie transportu, opłat za czynności ładunkowe, opłat za wynajem taboru, bocznic, kontenerów, kosztów remontów i konserwacji środków trwałych, usług biurowych, bankowych (np. tutaj uwzględniona zostanie opłata za prowadzenie rachunku, ale odsetki od kredytu są oczywiście kosztem finansowym), komunalnych, projektowych, badań, ekspertyz, poradnictwa, usług rachunkowych i podatkowych, informatycznych, pocztowych, a także czynszów (w tym opłat z tytułu leasingu operacyjnego) czy wynajmu sprzętu,
• podatki i opłaty – koszty podatków od nieruchomości, od środków transportu, opłat za wieczyste użytkowanie gruntów, opłat lokalnych, skarbowych, notarialnych, sądowych, za ochronę środowiska, opłat obowiązkowych np. na Państwowy Fundusz Rozwoju Osób Niepełnosprawnych, ceł, podatku akcyzowego, a także podatek VAT naliczony, w części nie podlegającej rozliczeniu z podatkiem należnym [4],
• wynagrodzenia – koszty wynagrodzeń dla pracowników, ale także np. członków rady nadzorczej,
• świadczenia na rzecz pracowników,
• koszty składek z tytułu ubezpieczeń społecznych, i innych narzutów na wynagrodzenia,
• amortyzacja – jak wcześniej wspomniano to koszt odzwierciedlający zużycie wartości niematerialnych i prawnych oraz środków trwałych (ponieważ jedynie służy odzwierciedleniu zużycia jest to jedyny koszt nie stanowiący wydatku pieniędzy),
• pozostałe – z najważniejszych należą do nich koszty podróży służbowych, oraz reprezentacji i reklamy (Nowak E. 1999).

Bibliografia

• Nowak, E. (1999), Rachunek kosztów. Wrocław: Wydawnictwo Ekspert.
• Nowak, E. (2003), Zaawansowana rachunkowość zarządcza, PWE, Warszawa.
• Nowak, E. Piechota, R., Wierzbiński, M. (2004). Rachunek kosztów w zarządzaniu przedsiębiorstwem., Warszawa: Wydawnictwo PWE.
• Sawicki, K. (2000), Analiza kosztów firmy., Warszawa: Wydawnictwo PWE.
• Sobańska, I. (2010), Rachunkowość zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne., Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa.
• Świderska, G.K. (2004), Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza. Definicje, podstawowe problemy, pytania testowe i zagadnienia sytuacyjne z rozwiązaniami., Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenie Księgowych w Polsce.

Autor: Anna Malik