Zasób

Zasób to jedna z kategorii konstytuującej istotę ekonomii. Jest to pewna ilość czegoś, co zostało zebrane, nagromadzone w celu wykorzystania w przyszłości; to coś, co mamy, zapas, rezerwa; to rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i usług. Jest wielkością ekonomiczną, którego stan mierzy się w określonym momencie (nie ma wymiaru czasowego). (Z. Stachowiak, B. Stachowiak, 2015)

W ekonomii pojęciem zasobów, inaczej nakładów (np. maszyny, surowce, praca) określa się wszystkie materialne i niematerialne składowe procesu produkcji, które są niezbędne do wytwarzania dóbr. Zasób jest to ilość pewnego składnika aktywów w danym momencie, pojęcia tego można używać w kontekście aktywów będących własnością firmy lub aktywów w skali całej gospodarki - danego państwa. Dla firmy produkcyjnej zasobem jest ilość majątku uczestniczącego w procesie produkcji w określonym czasie ("dziś", "na 31 grudnia") (J Beksiak, 2001, s. 112)-przykładowo odzwierciedleniem zasobów danego przedsiębiorstwa jest wykaz aktywów znajdujących się w jego bilansie.

Zasób to jedno z podstawowych pojęć, jakimi operuje ekonomia. Jednym z najważniejszych problemów ekonomicznych jest istnienie sprzeczności pomiędzy nieograniczonymi potrzebami ludzkimi w zakresie dóbr i usług a ograniczonymi zasobami niezbędnymi do ich wytworzenia (praca, maszyny, surowce) (D. Begg, 2003, s. 29). Dlatego powszechnie analizowanym problemem w ekonomii jest wyjaśnienie procesu alokacji rzadkich zasobów pomiędzy konkurencyjne ich zastosowania i pomiędzy konkurencyjne grupy nimi władające (D. Begg, 2003, s. 32). Poprzez alokację zasobów w gospodarce rozumiany jest opis, jakie dobra, w jaki sposób oraz dla kogo są produkowane. Ekonomia normatywna mówi o efektywnej alokacji zasobów w sensie Pareta - oznacza ona takie rozdysponowanie dóbr pomiędzy różne podmioty w gospodarce, że nie istnieje możliwość poprawienia sytuacji niektórych bez pogorszenia sytuacji innych.

TL;DR

Zasoby to ilościowo mierzone składniki potrzebne do produkcji dóbr i usług. Mogą być podzielone na zasoby ludzkie, pieniężne, rzeczowe i informacyjne. Istnieje także podział na zasoby odnawialne i nieodnawialne, oraz zawłaszczane i niezawłaszczalne. W ekonomii używa się również określenia "czynniki produkcji", które dzieli zasoby na kapitał, ziemię i pracę. W przedsiębiorstwach zasoby to m.in. środki trwałe, produkcja w toku, zapasy surowców i gotowych wyrobów, oraz rezerwy gotówki. Zasoby są ograniczone, dlatego istotne jest umiejętne nimi gospodarowanie. Rzadkość zasobów powoduje konieczność dokonywania wyborów i koszt alternatywny. Zasoby różnią się od strumieni, które są wartościami ekonomicznymi w określonym czasie.

Rodzaje

Powiązanie i koordynowanie wszystkich zasobów przedsiębiorstwa w celu osiągnięcia celów organizacji to podstawa procesu zarządzania. Zasoby wykorzystywane przez wszelkiego rodzaju organizacje można podzielić na cztery podstawowe rodzaje:

• Zasoby ludzkie - umiejętności, wiedza, zdolności oraz predyspozycje wszystkich osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie.
• Zasoby pieniężne - kapitał finansowy, który organizacja wykorzystuje do finansowania działań zarówno bieżących, jak i długoterminowych..
• Zasoby rzeczowe - w skład, których wchodzą między innymi surowce, półprodukty, pomieszczenia biurowe i produkcyjne oraz wszelkiego rodzaju sprzęt.
• Zasoby informacyjne - to wszelkiego rodzaju użyteczne dane potrzebne do skutecznego podejmowania decyzji. (R. Griffin 2004, s. 5)

Rys. 1. Rodzaje zasobów

Rysunek ilustruje jak standardowy podział zasobów można odnieść do różnego rodzaju organizacji. Nawet w tak różnych firmach jak sklep spożywczy oraz przedsiębiorstwo zajmujące się wydobyciem ropy naftowej zasoby można uporządkować według podanego schematu.

Istnieje również podział na:

• Zasoby odnawialne - zasoby naturalne (np. ziemia uprawna), które regularnie dostarczają usług i dzięki racjonalnemu zarządzaniu mogą w nieskończoność dostarczać użytecznych usług.
• Zasoby nieodnawialne - zasoby naturalne, których podaż jest w zasadzie niezmienna, a których regeneracja nie jest na tyle szybka aby miała jakieś znaczenia gospodarcze.
• Zasoby zawłaszczane - ich wartość ekonomiczna może być przez ich właściciela w pełni wykorzystana. Na dobrze funkcjonującym rynku takie zasoby są efektywnie wyceniane i alokowane.
• Zasoby niezawłaszczalne - ich indywidualny koszt użytkowania jest dla niektórych jednostek bezpłatny lub mniejszy od kosztów społecznych (np.ławka w parku). (A. Samuelson 2004, s. 642).

Jako pojęcie zamiennie do zasobów (zasobów produkcyjnych) w ekonomii używa się określenia czynniki produkcji. Pojęcie to dzieli zasoby w skali całej gospodarki na trzy główne kategorie:

• kapitał - zasób (majątek), który został zaangażowany na działalność gospodarczą przez jego właściciela, na własne ryzyko i rachunek w celu osiągnięcia korzyści materialnych i finansowych; tworzą go wszystkie rzeczowe składniki procesów wytwórczych, będące efektem pracy ludzkiej, np. budynki, maszyny, komputery, kuchenki
• ziemia - wszystko co znajduje się na, pod lub nad ziemią i jest czynnikiem produkcji dostarczanym przez naturę, np. rudy żelaza, miedzi, złota, ryby morskie, płody rolne
• praca (zasób siły roboczej) - jest to ogół jednostek pracujących lub poszukujących zatrudnienia, np. operator obrabiarki, bankowiec, sprzątaczka, nauczyciel

Zasoby w przedsiębiorstwie

W skali przedsiębiorstwa zasoby składają się z następujących najważniejszych kategorii:

• środków trwałych - maszyn i urządzeń wspomagających proces produkcji,
• produkcji w toku - tych wszystkich czynników które są zaangażowane w nie zakończoną produkcję,
• zapasów surowców - na wypadek nieterminowości przyszłych dostaw,
• zapasu wyrobów gotowych - dla zapewnienia ciągłości zbytu,
• rezerwy gotówki - dla zapewnienia płynności.

Ograniczoność zasobów

Pytania: co, jak, ile i dla kogo produkować? Są podstawowymi problemami rozwiązywanymi w codziennej działalności gospodarczej. Muszą one być rozwiązywane, ponieważ charakterystyczną cechą zasobów jest ich rzadkość. Oznacza to, że ich ilość jest ograniczona i społeczeństwo nigdy nie będzie dysponować wystarczającą ilością zasobów, by zaspokoić pragnienia i potrzeby wszystkich, dlatego musi umiejętnie nią gospodarować.

Rzadkość zasobów i koszt alternatywny

Rzadkość zasobów i nieograniczoność ludzkich potrzeb powodują, że podmioty funkcjonujące na rynku, tj. gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa zmuszone są do ciągłego dokonywania wyborów i dążenia do ich optymalizowania. Przy każdym wyborze mamy do czynienia z dwoma efektami: korzyściami i kosztami. Każde osiągnięcie korzyści oznacza powstanie jakiegoś kosztu. Koszt towarzyszący wyborowi jest kosztem alternatywnym, czyli kosztem utraconych możliwości. Występuje wtedy, gdy posiadane zasoby nie są wystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb. (T. Zalega, 2015)

Zasoby a strumienie

Kategoria zasobów często jest wiązana z kategorią strumieni, przez które rozumie się wartości ekonomiczne w określonym czasie. Różni ją od zasobów prezentacja w określonym wymiarze czasowym. Przykłady różnic obu tych kategorii:

• pieniądz jest zasobem, zaś wydatki są strumieniem
• dług publiczny danego kraju jest zasobem, a oszczędzanie jest strumieniem
• liczba bezrobotnych stanowi zasób, zaś liczba osób tracących pracę w pewnym czasie jest strumieniem dopływającym do zasobu bezrobocia

Zasoby z jednej strony zamieniają się poprzez strumienie, a z drugiej ich wielkość jest zależna od wielkości zasobów (Z. Stachowiak, B. Stachowiak, 2015)

Zasób — artykuły polecane

Czynnik wytwórczy — Dobro produkcyjne — Miernik — Koszty działalności gospodarczej — Kapitał rzeczowy — System gospodarczy — Czynnik produkcji — Rzadkość — Koszt a wydatek

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Beksiak J. (red.) (2001), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Burda M., Wyplosz C. (2000), Makroekonomia. Podręcznik europejski, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stachowiak Z., Stachowiak B. (2015), Ekonomia gospodarki rynkowej. Ujęcie instytucjonalne, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa
• Śliwiński R. (2012), Zasoby kształtujące konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, Gospodarka Narodowa, nr 4
• Zalega T. (2015), Mikroekonomia współczesna, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa

Autor: Małgorzata Stanek, Katarzyna Kieljan, Paulina Szewczyk