Monopol, oligopol, konkurencja: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Zarządzania
(LinkTitles.) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
Monopol, Oligopol, [[Konkurencja doskonała]] to podstawowe struktury występujące na rynku. Ich różnica w znaczącym stopniu zależy od udziału danego przedsiębiorstwa na rynku lokalnym, krajowym, międzynarodowym. | |||
Na rynku występują zasadniczo dwa rodzaje konkurencji. '''Konkurencja doskonała''', która jest raczej niemożliwa do uzyskania w warunkach naturalnych, lecz często poddawana do analiz w warunkach laboratoryjnych, naukowych, oraz '''konkurencja niedoskonała''' której przedstawicielami jest, [[konkurencja monopolistyczna]], monopol oraz oligopol. | |||
==TL;DR== | |||
Artykuł omawia różne struktury rynkowe, takie jak monopol, oligopol i konkurencję doskonałą. Monopol to jedno przedsiębiorstwo kontrolujące całą podaż na rynku, a oligopol to kilka przedsiębiorstw kontrolujących większość podaży. Konkurencja doskonała jest niemożliwa do uzyskania w rzeczywistości. Monopolista ma silną pozycję na rynku, ale może być zagrożony przez nowe firmy. Oligopol umożliwia członkom kontrolę nad produkcją i cenami. Konkurencja to proces, w którym uczestnicy rywalizują ze sobą. Porównano zalety i wady tych różnych struktur rynkowych. | |||
==Monopol== | ==Monopol== | ||
[[Monopol]] jest strukturą rynkową zapewniające pokrycie całego popytu na dobra i [[usługi]] występujące na danym obszarze. Monopol może przybierać również formę porozumienia kilku firm ([[kartel]], [[trust]], [[koncern]]), eliminując w ten sposób mniejsze przedsiębiorstwa z rynku poprzez tworzenie sztucznej podaży, ustalania cen na danym poziomie do którego inne firmy nie mają możliwości się dostosować ze względu np. na [[koszty]] poniesione z wytwarzania danych dóbr lub usług. | [[Monopol]] jest strukturą rynkową zapewniające pokrycie całego popytu na dobra i [[usługi]] występujące na danym obszarze. Monopol może przybierać również formę porozumienia kilku firm ([[kartel]], [[trust]], [[koncern]]), eliminując w ten sposób mniejsze przedsiębiorstwa z rynku poprzez tworzenie sztucznej podaży, ustalania cen na danym poziomie do którego inne firmy nie mają możliwości się dostosować ze względu np. na [[koszty]] poniesione z wytwarzania danych dóbr lub usług. | ||
Jednym z powodów które determinują istnienie monopolu jest [[posiadanie]] patentu, praw autorskich lub [[prawo]] wyłączności do sprzedaży lub wykonywania danej usługi na konkretnym rynku. | Jednym z powodów które determinują istnienie monopolu jest [[posiadanie]] patentu, praw autorskich lub [[prawo]] wyłączności do sprzedaży lub wykonywania danej usługi na konkretnym rynku. | ||
[[Przedsiębiorstwo]] w warunkach monopolu ma bardzo silną pozycję za rynku, jednak nowo wchodząca [[firma]] może stanowić zagrożeniem dla monopolu, gdyż jego struktury często są nietrwałe. Poprzez szybki [[rozwój]] technologiczny, trudno jest utrzymać ciągłą pozycję monopolistyczną. Członkowie monopolu muszą też liczyć się z producentem surowców czy też półproduktów, gdzie przy większych wahaniach, cała struktura monopolu może ulec rozwiązaniu. Monopole tworzone przez państwo lub [[rząd]] produkują dobra i usługi dla społeczeństwa, nie są więc one powołane do maksymalizacji zysku jak ma to miejsce w firmach prywatnych. | [[Przedsiębiorstwo]] w warunkach monopolu ma bardzo silną pozycję za rynku, jednak nowo wchodząca [[firma]] może stanowić zagrożeniem dla monopolu, gdyż jego struktury często są nietrwałe. Poprzez szybki [[rozwój]] technologiczny, trudno jest utrzymać ciągłą pozycję monopolistyczną. Członkowie monopolu muszą też liczyć się z producentem surowców czy też półproduktów, gdzie przy większych wahaniach, cała struktura monopolu może ulec rozwiązaniu. Monopole tworzone przez państwo lub [[rząd]] produkują dobra i usługi dla społeczeństwa, nie są więc one powołane do maksymalizacji zysku jak ma to miejsce w firmach prywatnych. | ||
| Linia 30: | Linia 15: | ||
[[Produkt]] monopolu jest unikatowy, czyli nie posiada bliskiego substytutu. Jednocześnie, kupujący nie mają aż takiego wpływu na [[podaż]] by kształtować ceny. Monopolista zatem kontroluje cenę i ustala ją według własnego uznania. | [[Produkt]] monopolu jest unikatowy, czyli nie posiada bliskiego substytutu. Jednocześnie, kupujący nie mają aż takiego wpływu na [[podaż]] by kształtować ceny. Monopolista zatem kontroluje cenę i ustala ją według własnego uznania. | ||
<google>n</google> | |||
'''Oligopol czysty''' charakteryzuje się małą ilością członków, maksymalnie kilkunastu, którzy mają całkowity wpływ na produkcję określonego dobra lub usługi. Ten typ produkuje głównie jeden rodzaj wyrobów np. stal. [[Cena]] wyrobu jednak nie może być wyższa od ceny rynkowej. Może jedynie to zrobić gdy ma możliwość zróżnicować [[jakość]] swoich usług. Jeśli jednak nie może tego dokonać, jedynym wyjściem jest obniżenie ceny kosztów produkcji, obniżając tym samym cenę ostateczną by stać się bardziej konkurencyjny na rynku. | ==Oligopol== | ||
[[Oligopol]] jest to struktura rynku, skupiająca od dwóch do kilkunastu przedsiębiorców lub usługodawców dostarczając zdecydowaną większość produktów pokrywające [[zapotrzebowanie]] popytu. Członkowie oligopolu sami decydują o wielkości podaży na [[rynek]] oraz ustalają ceny produktów i usług. | |||
'''Oligopol czysty''' charakteryzuje się małą ilością członków, maksymalnie kilkunastu, którzy mają całkowity wpływ na produkcję określonego dobra lub usługi. Ten typ produkuje głównie jeden rodzaj wyrobów np. stal. [[Cena]] wyrobu jednak nie może być wyższa od ceny rynkowej. Może jedynie to zrobić gdy ma możliwość zróżnicować [[jakość]] swoich usług. Jeśli jednak nie może tego dokonać, jedynym wyjściem jest obniżenie ceny kosztów produkcji, obniżając tym samym cenę ostateczną by stać się bardziej konkurencyjny na rynku. | |||
'''Oligopol zróżnicowany''' posiada kilkunastu członków w swoim składzie, lecz produkty/ usługi przez nich są zróżnicowane między sobą np. samochody. [[Towar]] może być zróżnicowany pod względem poziomu jakości, stylu, cech szczególnych. Firma planując bycie liderem przedstawionych powyżej elementów zachęcają klientów dużym wyborem jednego produktu, którego [[wartość]] jest odpowiednio wysoka, przez to [[producent]] osiąga określone zyski. | '''Oligopol zróżnicowany''' posiada kilkunastu członków w swoim składzie, lecz produkty/ usługi przez nich są zróżnicowane między sobą np. samochody. [[Towar]] może być zróżnicowany pod względem poziomu jakości, stylu, cech szczególnych. Firma planując bycie liderem przedstawionych powyżej elementów zachęcają klientów dużym wyborem jednego produktu, którego [[wartość]] jest odpowiednio wysoka, przez to [[producent]] osiąga określone zyski. | ||
| Linia 39: | Linia 26: | ||
W przeciwieństwie do czystej konkurencji i konkurencji monopolistycznej wejście na rynek oligopolistyczny jest utrudnione. Występują tutaj nie tylko bariery ekonomiczne ale także techniczne i prawne. | W przeciwieństwie do czystej konkurencji i konkurencji monopolistycznej wejście na rynek oligopolistyczny jest utrudnione. Występują tutaj nie tylko bariery ekonomiczne ale także techniczne i prawne. | ||
==Konkurencja == | ==Konkurencja== | ||
[[Konkurencja]] to [[proces]], w którym uczestnicy rynku konkurują ze sobą w podejmowaniu transakcji rynkowych, tworząc korzystniejsze od innych oferty dla podmiotów w celu zrealizowania swoich interesów. | [[Konkurencja]] to [[proces]], w którym uczestnicy rynku konkurują ze sobą w podejmowaniu transakcji rynkowych, tworząc korzystniejsze od innych oferty dla podmiotów w celu zrealizowania swoich interesów. | ||
Konkurowanie zazwyczaj opiera się na ustaleniu korzystniejszej oferty na cenę, jakość, formę płatności i wiele innych. W zależności od struktury rynku, na którym zachodzi proces konkurencji, występują różne [[modele]] konkurencji. | Konkurowanie zazwyczaj opiera się na ustaleniu korzystniejszej oferty na cenę, jakość, formę płatności i wiele innych. W zależności od struktury rynku, na którym zachodzi proces konkurencji, występują różne [[modele]] konkurencji. | ||
==Porównanie monopolu, oligopolu, konkurencji== | ==Porównanie monopolu, oligopolu, konkurencji== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|- | |- | ||
| Linia 52: | Linia 38: | ||
| '''Ilość członków''' || Jeden do kilkunastu|| Kilku do kilkunastu|| Maksymalnie dużo | | '''Ilość członków''' || Jeden do kilkunastu|| Kilku do kilkunastu|| Maksymalnie dużo | ||
|- | |- | ||
| '''Zalety''' || | | '''Zalety''' || | ||
* Wydawanie sporych nakładów na utrzymanie pozycji monopolisty, | * Wydawanie sporych nakładów na utrzymanie pozycji monopolisty, | ||
* Zwiększenie odporności na kryzysy ekonomiczne, | * Zwiększenie odporności na kryzysy ekonomiczne, | ||
* Zwiększenie produkcji przez co możliwe jest zmniejszenie ceny, | * Zwiększenie produkcji przez co możliwe jest zmniejszenie ceny, | ||
*Łatwa [[zmiana]] członków monopolów | * Łatwa [[zmiana]] członków monopolów | ||
|| | || | ||
* Chęć udoskonalania produktu, | * Chęć udoskonalania produktu, | ||
* Wysoki [[kapitał]] dzięki czemu mogą wydawać więcej na poprawę jakości i cen dóbr, | * Wysoki [[kapitał]] dzięki czemu mogą wydawać więcej na poprawę jakości i cen dóbr, | ||
* [[Koordynacja]] wielu przedsiębiorstw w jednej dziedzinie. | * [[Koordynacja]] wielu przedsiębiorstw w jednej dziedzinie. | ||
|| | || | ||
* Wzrost ilości podaży, | * Wzrost ilości podaży, | ||
* Zwiększona liczba wynalazków, | * Zwiększona liczba wynalazków, | ||
* Możliwość większego oddziaływania na rynek, | * Możliwość większego oddziaływania na rynek, | ||
* Rozwój handlu zagranicznego, | * Rozwój handlu zagranicznego, | ||
* Obniżenie cen. | * Obniżenie cen. | ||
|- | |- | ||
| '''Wady''' || | | '''Wady''' || | ||
* Brak postępu naukowego i technologicznego, | * Brak postępu naukowego i technologicznego, | ||
* Obniżenie jakości produktów, | * Obniżenie jakości produktów, | ||
* Dyktaturą administracyjna, | * Dyktaturą administracyjna, | ||
* Ustalanie ceny według własnego uznania. | * Ustalanie ceny według własnego uznania. | ||
|| | || | ||
* Ograniczona liczba sprzedających na rynku, | * Ograniczona liczba sprzedających na rynku, | ||
* Ograniczony dostęp do rynku, dla kupujących, | * Ograniczony dostęp do rynku, dla kupujących, | ||
* Zawyżanie cen produktów, | * Zawyżanie cen produktów, | ||
* Brak łatwej zmiany struktury. | * Brak łatwej zmiany struktury. | ||
|| | || | ||
* Zwiększenie kosztów wyszukiwania informacji, | * Zwiększenie kosztów wyszukiwania informacji, | ||
* Brak sprawiedliwego podziału zysków, | * Brak sprawiedliwego podziału zysków, | ||
| Linia 84: | Linia 70: | ||
* Wykorzystuje niewiedze konsumentów. | * Wykorzystuje niewiedze konsumentów. | ||
|} | |} | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Konkurencja]]}} — {{i5link|a=[[Polipol]]}} — {{i5link|a=[[Rodzaje dystrybucji]]}} — {{i5link|a=[[Oligopol]]}} — {{i5link|a=[[Bariery wejścia]]}} — {{i5link|a=[[Asortyment]]}} — {{i5link|a=[[Strategia międzynarodowego marketingu mix]]}} — {{i5link|a=[[Monopol naturalny]]}} — {{i5link|a=[[Monopol]]}} }} | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
* Babis H., Flaga - Gieruszyńska K. | <noautolinks> | ||
* Begg D., | * Babis H., Flaga-Gieruszyńska K. (2011), ''Rynek usług telekomunikacyjnych'', Wolters Kluwer, Warszawa | ||
* Bossak J.(2013), ''Konkurencja i | * Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), ''Ekonomia: Makroekonomia'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa | ||
* Czarny B.( | * Bossak J. (2013), ''Konkurencja i współpraca międzynarodowa'', Difin, Warszawa | ||
* Dach Z.(2002), ''Mikroekonomia'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków | * Czarny B. (2011), ''Podstawy ekonomii'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa | ||
* Fornalczyk A.(2012), [ | * Dach Z. (2002), ''Mikroekonomia'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków | ||
* Fornalczyk A. (2012), ''[https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.pan-om-yid-2011-iid-145-art-000000000004/c/NR_2_145_2011.pdf Nowe podejście w stosowaniu prawa konkurencji]'', Ekonomizacja postępowań antymonopolowych, Politechnika Łódzka | |||
* Klimek K.(2014), [https://ageconsearch.umn.edu/bitstream/201573/2/16-2-Klimek.pdf | * Klimek K. (2014), ''[https://ageconsearch.umn.edu/bitstream/201573/2/16-2-Klimek.pdf Ewolucja rynku piwa w Polsce]'', Stowarzyszenie Ekonomistów rolnictwa i agrobiznesu, Roczniki Naukowe, zeszyt 2 | ||
* Kozak S.(2013), [ | * Kozak S. (2013), ''[https://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-620cfa2f-96fe-4d44-94f8-b8d80a262ccd Konkurencja w sektorze bankowym i sektorze ubezpieczeń oraz jej uwarunkowania i pomiar]'', Rozprawy Naukowe i Monografie. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Warszawa | ||
* Wrześniewska-Wal I.(2014), [ | * Strona internetowa: ''[https://mises.pl/artykul/nowe-lekcje-ekonomii-konkurencja-rynkowa-i-monopol Konkurencja rynkowa i monopol]'', Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa | ||
* Wrześniewska-Wal I. (2014), ''[https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-c74a1e5e-0f5e-4f49-a445-c145fb3f0748 Ochrona przedsiębiorców w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Konkurencja na rynku]'', Przemysł spożywczy, nr 12 | |||
</noautolinks> | |||
[[Kategoria: Modele konkurencji]] | [[Kategoria: Modele konkurencji]] | ||
{{a|Magdalena Biela }} | |||
{{ | {{#metamaster:description|Monopol, oligopol i konkurencja - pojęcia kluczowe na rynku. Dowiedz się, jak różnią się od siebie i jak wpływają na działanie firm.}} | ||
Aktualna wersja na dzień 23:33, 9 sty 2024
Monopol, Oligopol, Konkurencja doskonała to podstawowe struktury występujące na rynku. Ich różnica w znaczącym stopniu zależy od udziału danego przedsiębiorstwa na rynku lokalnym, krajowym, międzynarodowym.
Na rynku występują zasadniczo dwa rodzaje konkurencji. Konkurencja doskonała, która jest raczej niemożliwa do uzyskania w warunkach naturalnych, lecz często poddawana do analiz w warunkach laboratoryjnych, naukowych, oraz konkurencja niedoskonała której przedstawicielami jest, konkurencja monopolistyczna, monopol oraz oligopol.
TL;DR
Artykuł omawia różne struktury rynkowe, takie jak monopol, oligopol i konkurencję doskonałą. Monopol to jedno przedsiębiorstwo kontrolujące całą podaż na rynku, a oligopol to kilka przedsiębiorstw kontrolujących większość podaży. Konkurencja doskonała jest niemożliwa do uzyskania w rzeczywistości. Monopolista ma silną pozycję na rynku, ale może być zagrożony przez nowe firmy. Oligopol umożliwia członkom kontrolę nad produkcją i cenami. Konkurencja to proces, w którym uczestnicy rywalizują ze sobą. Porównano zalety i wady tych różnych struktur rynkowych.
Monopol
Monopol jest strukturą rynkową zapewniające pokrycie całego popytu na dobra i usługi występujące na danym obszarze. Monopol może przybierać również formę porozumienia kilku firm (kartel, trust, koncern), eliminując w ten sposób mniejsze przedsiębiorstwa z rynku poprzez tworzenie sztucznej podaży, ustalania cen na danym poziomie do którego inne firmy nie mają możliwości się dostosować ze względu np. na koszty poniesione z wytwarzania danych dóbr lub usług.
Jednym z powodów które determinują istnienie monopolu jest posiadanie patentu, praw autorskich lub prawo wyłączności do sprzedaży lub wykonywania danej usługi na konkretnym rynku.
Przedsiębiorstwo w warunkach monopolu ma bardzo silną pozycję za rynku, jednak nowo wchodząca firma może stanowić zagrożeniem dla monopolu, gdyż jego struktury często są nietrwałe. Poprzez szybki rozwój technologiczny, trudno jest utrzymać ciągłą pozycję monopolistyczną. Członkowie monopolu muszą też liczyć się z producentem surowców czy też półproduktów, gdzie przy większych wahaniach, cała struktura monopolu może ulec rozwiązaniu. Monopole tworzone przez państwo lub rząd produkują dobra i usługi dla społeczeństwa, nie są więc one powołane do maksymalizacji zysku jak ma to miejsce w firmach prywatnych.
Produkt monopolu jest unikatowy, czyli nie posiada bliskiego substytutu. Jednocześnie, kupujący nie mają aż takiego wpływu na podaż by kształtować ceny. Monopolista zatem kontroluje cenę i ustala ją według własnego uznania.
Oligopol
Oligopol jest to struktura rynku, skupiająca od dwóch do kilkunastu przedsiębiorców lub usługodawców dostarczając zdecydowaną większość produktów pokrywające zapotrzebowanie popytu. Członkowie oligopolu sami decydują o wielkości podaży na rynek oraz ustalają ceny produktów i usług.
Oligopol czysty charakteryzuje się małą ilością członków, maksymalnie kilkunastu, którzy mają całkowity wpływ na produkcję określonego dobra lub usługi. Ten typ produkuje głównie jeden rodzaj wyrobów np. stal. Cena wyrobu jednak nie może być wyższa od ceny rynkowej. Może jedynie to zrobić gdy ma możliwość zróżnicować jakość swoich usług. Jeśli jednak nie może tego dokonać, jedynym wyjściem jest obniżenie ceny kosztów produkcji, obniżając tym samym cenę ostateczną by stać się bardziej konkurencyjny na rynku.
Oligopol zróżnicowany posiada kilkunastu członków w swoim składzie, lecz produkty/ usługi przez nich są zróżnicowane między sobą np. samochody. Towar może być zróżnicowany pod względem poziomu jakości, stylu, cech szczególnych. Firma planując bycie liderem przedstawionych powyżej elementów zachęcają klientów dużym wyborem jednego produktu, którego wartość jest odpowiednio wysoka, przez to producent osiąga określone zyski.
W przeciwieństwie do czystej konkurencji i konkurencji monopolistycznej wejście na rynek oligopolistyczny jest utrudnione. Występują tutaj nie tylko bariery ekonomiczne ale także techniczne i prawne.
Konkurencja
Konkurencja to proces, w którym uczestnicy rynku konkurują ze sobą w podejmowaniu transakcji rynkowych, tworząc korzystniejsze od innych oferty dla podmiotów w celu zrealizowania swoich interesów.
Konkurowanie zazwyczaj opiera się na ustaleniu korzystniejszej oferty na cenę, jakość, formę płatności i wiele innych. W zależności od struktury rynku, na którym zachodzi proces konkurencji, występują różne modele konkurencji.
Porównanie monopolu, oligopolu, konkurencji
| Monopol | Oligopol | Konkurencja | |
|---|---|---|---|
| Ilość członków | Jeden do kilkunastu | Kilku do kilkunastu | Maksymalnie dużo |
| Zalety |
|
|
|
| Wady |
|
|
|
| Monopol, oligopol, konkurencja — artykuły polecane |
| Konkurencja — Polipol — Rodzaje dystrybucji — Oligopol — Bariery wejścia — Asortyment — Strategia międzynarodowego marketingu mix — Monopol naturalny — Monopol |
Bibliografia
- Babis H., Flaga-Gieruszyńska K. (2011), Rynek usług telekomunikacyjnych, Wolters Kluwer, Warszawa
- Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Bossak J. (2013), Konkurencja i współpraca międzynarodowa, Difin, Warszawa
- Czarny B. (2011), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Dach Z. (2002), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
- Fornalczyk A. (2012), Nowe podejście w stosowaniu prawa konkurencji, Ekonomizacja postępowań antymonopolowych, Politechnika Łódzka
- Klimek K. (2014), Ewolucja rynku piwa w Polsce, Stowarzyszenie Ekonomistów rolnictwa i agrobiznesu, Roczniki Naukowe, zeszyt 2
- Kozak S. (2013), Konkurencja w sektorze bankowym i sektorze ubezpieczeń oraz jej uwarunkowania i pomiar, Rozprawy Naukowe i Monografie. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Warszawa
- Strona internetowa: Konkurencja rynkowa i monopol, Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa
- Wrześniewska-Wal I. (2014), Ochrona przedsiębiorców w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Konkurencja na rynku, Przemysł spożywczy, nr 12
Autor: Magdalena Biela
