Środki trwałe

Środki trwałe należą do grupy rzeczowych aktywów trwałych w przedsiębiorstwie, który cechują się:

• przewidywanym okresem ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok
• zdatnością i przeznaczeniem na potrzeby jednostki (przedsiębiorstwa)
• postacią rzeczową, przedmiotową

Część aktywów ujętych wartościowo występuje w przedsiębiorstwie w formie rzeczowej (środki trwałe, nieruchomości, materiały, wyroby gotowe), natomiast część można ująć tylko wartościowo czyli np. środki pieniężne, należności, instrumenty finansowe itp.

TL;DR

Środki trwałe to aktywa trwałe w przedsiębiorstwie, które mają przewidywany okres ekonomicznej użyteczności dłuższy niż rok. Muszą być przeznaczone na potrzeby jednostki i być w pełni sprawne. Są podzielone na różne grupy, takie jak nieruchomości, maszyny, środki transportu i inwentarz żywy. Istnieje klasyfikacja środków trwałych, która służy celom ewidencyjnym. Wartość początkowa środków trwałych może być ustalona na podstawie ceny nabycia, kosztów produkcji lub wartości rynkowej. Środki trwałe ulegają umorzeniu, a ich wartość netto jest równa wartości początkowej pomniejszonej o umorzenie. Środki trwałe można podzielić na różne kategorie, w zależności od własności, przeznaczenia i sposobu wykorzystania.

Kryteria zaliczenia do środków trwałych

Aby składnik majątku mógł zostać określony jako środek trwały, musi spełniać poniższe kryteria:

• okres jego przewidywanej użyteczności musi być dłuższy niż jeden rok - ponieważ rok jest ogólnie przyjętą granicą oddzielającą aktywa trwałe od aktywów obrotowych
• musi być on przeznaczony na potrzeby jednostki - wykazywać w bilansie można tylko te środki trwałe, które wykorzystywane są w przedsiębiorstwie w celu uzyskiwania korzyści ekonomicznych
• w momencie przyjęcia do użytkowania musi on być kompletny i sprawny - niedziałający element majątku, który jest zepsuty czy też niekompletny, nie może być traktowany jako środek trwały, gdyż nie może on generować korzyści ekonomicznych dla spółki
• nie jest on zużywany w jednym cyklu produkcyjnym - środki trwałe są taką częścią majątku, która jest wykorzystywana przez przedsiębiorstwo przez dłuższy okres czasu. Natomiast wszystkie te składniki majątku, które wykorzystywane są podczas jednego cyklu produkcyjnego, takie jak np. części do produktów, lub części maszyn, które należy wymieniać po każdym cyklu produkcyjnym, uważane są jako aktywa obrotowe

Środki trwałe w budowie również zaliczane są do rzeczowego majątku trwałego.

Rodzaje środków trwałych

Z punktu widzenia funkcji, jakie poszczególne środki trwałe odgrywają w procesie wytwarzania lub w całym toku nieprodukcyjnego użytkowania, rozróżnia się cztery zasadnicze grupy:

• nieruchomości - obejmujące grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz obiekty inżynierii lądowej i wodnej, budynki, środki trwałe, które zaliczone do powyższego zbioru gwarantują odpowiednie warunki do prowadzenia procesów produkcji oraz działalności nieprodukcyjnej;
• maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia - obejmujące te środki trwałe, dzięki którym oddziałuje się wprost na przedmioty pracy, takie jak: materiały czy surowce
• środki transportu służące do przewozu osób a także transportu towarów;
• ulepszenia w obcych środkach trwałych
• inwentarz żywy

Zobacz także: Klasyfikacja środków trwałych.

Klasyfikacja środków trwałych

Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT) jest uporządkowanym zbiorem elementów majątku trwałego służącym przede wszystkim do celów ewidencyjnych, a także do ustalania stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych. Aktualna Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT) została wprowadzona rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2010 r (Dz.U. Nr 242, poz.1622)i zastąpiła Klasyfikację Środków Trwałych (KŚT) wydaną rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r (Dz. U. Nr 112, poz. 1317 z późn. zmianami).

Podział rodzajowy i zasady klasyfikowania środków trwałych:

W Klasyfikacji Środków Trwałych za podstawową jednostkę ewidencji przyjmuje się element majątku trwałego, który spełnia określone funkcje w procesie wytwarzania dóbr i usług. Może być nim budynek, maszyna czy pojazd mechaniczny. Jedynie w nielicznych sytuacjach dopuszcza się w ewidencji przyjęcie za pojedynczy element - obiektu zbiorczego, którym może być zespół instalacji rurociągowych lub zespół latarni jednego typu, użytkowanych na terenie jednej ulicy czy osiedla. Z punktu widzenia funkcji, jakie indywidualne środki trwałe spełniają w procesie wytwarzania lub w toku nieprodukcyjnego użytkowania rozróżnia się jak już zostało wspomniane cztery zasadnicze zbiory: 1)nieruchomości - obejmujące grunty, budynki oraz obiekty inżynierii lądowej i wodnej; środki trwałe zaliczone do tego zbioru zapewniają potrzebne warunki do prowadzenia wszelkich procesów produkcyjnych ale także działalności nieprodukcyjnej, 2)maszyny, urządzenia techniczne, przyrządy i narzędzia oraz inne ruchomości i wyposażenie - obejmujące środki trwałe, którymi oddziałuje się bezpośrednio na przedmioty pracy (takie jak: surowce, materiały itp.) oraz środki trwałe służące wyposażeniu obiektów, 3)środki transportu służące do przewozu osób i transportu towarów, 4)inwentarz żywy.

Uwzględniając powyżej wymienione zasady podziału środków trwałych niniejsza klasyfikacja wyodrębnia na pierwszym szczeblu podziału klasyfikacyjnego 10 następujących jednocyfrowych grup środków trwałych:

• 0 - UŻYTKI GRUNTOWE
• 1 - BUDYNKI I LOKALE ORAZ SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU UŻYTKOWEGOI SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚCIOWE PRAWO DO LOKALU MIESZKALNEGO
• 2 - OBIEKTY INŻYNIERII LĄDOWEJ I WODNEJ
• 3 - KOTŁY I MASZYNY ENERGETYCZNE
• 4 - MASZYNY, URZĄDZENIA I APARATY OGÓLNEGO ZASTOSOWANIA
• 5 - MASZYNY, URZĄDZENIA I APARATY SPECJALISTYCZNE
• 6 - URZĄDZENIA TECHNICZNE
• 7 - ŚRODKI TRANSPORTU
• 8 - NARZĘDZIA, PRZYRZĄDY, RUCHOMOŚCI I WYPOSAŻENIE, GDZIE INDZIEJ NIESKLASYFIKOWANE
• 9 - INWENTARZ ŻYWY

Wartość początkowa środków trwałych

Za wartość początkową środków trwałych przyjmuje się przede wszystkim:

• cenę nabycia - powiększoną o wszelkie koszty, które bezpośrednio są związane z zakupem oraz kosztami poniesionymi na potrzeby wprowadzenia składnika aktywów trwałych do obrotu,
• cenę nabycia powiększoną o wartość przychodu z tytułu świadczenia w naturze (wartość początkowa = cena nabycia + wartość obniżona) - taki wariant dotyczy przypadku częściowo odpłatnego nabycia,
• koszt wytworzenia - w razie wytworzenia środka trwałego we własnym zakresie,
• wartość rynkową z dnia nabycia - w przypadku nabycia w drodze spadku, darowizny lub też w każdy inny nieodpłatny sposób (chyba, że w zawartej umowie została wyrażona wartość w niższej wysokości),
• ustaloną przez podatnika wartość poszczególnych środków trwałych, a także wartości niematerialnych i prawnych, jednak nie wyższą od ich pierwotnej wartości rynkowej - otrzymując majątek w związku z likwidacją osoby prawnej

Umorzenie środków trwałych

Środki trwałe ulegają zużyciu fizycznemu oraz ekonomicznemu. Zatem zmniejszenie wartości początkowej środków trwałych, która w wyniku ich stopniowego zużywania się nazywana jest umorzeniem środków trwałych, natomiast wartość, którą środki trwałe przenoszą na usługi, albo produkty gotowe, które dzięki tym środkom powstają nazywamy amortyzacja środków trwałych. Wysokość odpisów amortyzacyjnych uzależniona jest od planowanego okresu użytkowania środka trwałego, wartości początkowej i przyjętej metody amortyzacji. Dlatego też wyróżniamy dwie wartości środków trwałych: wartość początkowa czyli wartość brutto, która jest równa cenie nabycia gotowego środka trwałego i wartość bieżącą czy wartość netto - równą wartości początkowej pomniejszonej, o umorzenie środka trwałego.

Środki trwałe możemy podzielić według różnorodnych kryteriów, m.in. z punktu widzenia własności na środki trwałe własne i obce np. leasingowane przez jednostkę, inny podział w zależności od charakteru przeznaczenia na środki trwałe produkcyjne, czyli te które biorą bezpośredni udział w procesie produkcji i środki trwałe nieprodukcyjne np. z przeznaczeniem na cele kulturalne, socjalne. Środki trwałe możemy również podzielić w zależności od sposobu ich wykorzystania na środki czynne, czyli te które są użytkowane przez daną jednostkę oraz środki trwałe nieczynne np. wycofane z użytkowania z powodu zużycia lub zniszczenia.

Środki trwałe — artykuły polecane

Rzeczowe aktywa trwałe — Materiały — Aktywa — Wycena środków trwałych — Nakłady — Materiał — Rachunek zysków i strat — Wartości niematerialne i prawne — Metoda ceny przeciętnej

Bibliografia

• Fiedoruk B. (2016), Środki trwałe. Praktyczne ujęcie w aspekcie bilansowym i podatkowym, Difin, Warszawa
• Jachna T. (2016), Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa
• Jarugowska J., Martyniak T. (2005), Komentarz do ustawy o rachunkowości, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk
• Łakomiak A. (2012), Kompletność środków trwałych, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 255
• Micherda B. (2005), Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Niemczyk R. (2006), Rachunkowość małych i średnich przedsiębiorstw, Unimex, Wrocław
• Poniatowska L. (2013), Wycena bilansowa rzeczowych aktywów trwałych i jej skutki sprawozdawcze, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 61
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) Dz.U. 2016 poz. 1864
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Wieczorek-Fronia M., Zubrzycki J. (2013), Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne - 2013, Unimex, Wrocław

Autor: Agata Rąba, Katarzyna Rzadkosz