Poręczyciel

Poręczyciel jest jedną ze stron umowy poręczenia, która zobowiązuje się do spłacenia długu za kredytobiorce, w przypadku gdy ten nie będzie wypłacalny. Zobowiązanie tego typu koniecznie musi być złożone na piśmie, gdyż w innym wypadku nie będzie brane pod uwagę. Poręczyciel zobowiązany jest do zaspokojenia świadczeń ubocznych np. odsetek z tytułu opóźnienia, a także do zapłaty wszystkich kosztów niezbędnych do zabezpieczenia lub dochodzenia roszczenia. Nie musi on również pozostawać w jakimkolwiek związku prawnym z dłużnikiem, aby przyjąć na siebie wykonanie jego świadczenia. W polskim prawie umowa poręczenia ma charakter akcesoryjny i to w zależności od wysokości długu głównego kształtowana jest wysokość świadczenia poręczyciela co potwierdza art. 879 § 1 k.c., który stanowi: "O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika." Po zawarciu umowy, poręczyciel zostaje tak zwanym współdłużnikiem solidarnym. Jedną z najważniejszych funkcji poręczenia jest funkcja zabezpieczająca, polegająca na umocnieniu wierzytelności - istniejącej lub mogącej powstać w przyszłości. Akcesoryjny charakter pozwala odróżnić poręczenie od innych zobowiązań pełniących podobną funkcję, np. od gwarancji, która jest nieakcesoryjnym i w pełni samodzielnym zobowiązaniem gwaranta do określonego w umowie gwarancyjnej świadczenia na rzecz beneficjenta gwarancji w razie spełnienia określonych w gwarancji przesłanek (art. 81 Prawa bankowego). Akcesoryjność wyraża się również w tym że umorzenie długu głównego powoduje wygaśnięcie poręczenia i to niezależnie od tego, czy wierzyciel została zaspokojony czy nie. Zazwyczaj okoliczność ta ma miejsce, gdy nastąpiło zwolnienie dłużnika głównego z długu (art. 508 k.c.) lub gdy dokonał on potrącenia. W roli poręczyciela w żadnym wypadku nie może wystąpić sam dłużnik. Taka sytuacja jest niezgodna z istotą umowy poręczenia. Jedynym wyjątkiem jest zobowiązanie się wspólnika spółki z o.o., który może poręczyć za dług spółki we własnym imieniu.

TL;DR

Poręczyciel to strona umowy poręczenia, która zobowiązuje się spłacić dług za kredytobiorcę, jeśli ten nie będzie wypłacalny. Poręczyciel może być osobą fizyczną, instytucją finansową lub Skarbem Państwa. Umowa poręczenia ma charakter akcesoryjny i jej zakres zależy od długu głównego. Poręczyciel ponosi odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązania głównego oraz może odpowiadać za wady przedmiotu świadczenia. Zakres czasowy poręczenia może być bezterminowy lub na czas nieoznaczony.

Zastosowanie poręczenia

1. poręczyciel jako dobroczyńca - stosowany głównie w celu zabezpieczenia długu bliskiego przyjaciela, kuzyna lub innego członka rodziny, w zamian nie otrzymując z tego żadnych korzyści. W roli poręczyciela może tutaj wystąpić osoba fizyczna. Grupa tych podmiotów należy do jednej z najmniej korzystnych, gdyż zazwyczaj dysponują ograniczonym kapitałem. Definicja ustawowa umowy poręczenia zawarta w art. 876 § 1 k.c. nie zawiera postanowienia w przedmiocie odpłatności poręczenia, a więc nie jest wykluczone, że poręczenie nie może być udzielone odpłatnie. Strony umowy poręczenia mogą się tak umówić, gdyż takie ułożenie stosunku prawnego poręczenia, że udzielane jest w zamian za wynagrodzenia dla poręczyciela od wierzyciela głównego stosunku zobowiązaniowego nie sprzeciwia się właściwości stosunku poręczenia, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
2. poręczyciel jako profesjonalista - zobowiązanie zostaje zabezpieczone przez daną instytucje finansową (przede wszystkim bank), za którą to usługę otrzymuje prowizję (wynagrodzenie, którego wysokość określa liczba lub wartość zawartych umów). Udzielanie poręczenia przez bank jest określane jako czynność bankowa uregulowana w prawie bankowym, a następnie jako zlecenie. W takim przypadku bank zawiązuje konsorcjum. Udzielenia poręczenia wspólnie zmniejsza ryzyko związane z ustanowieniem takiego zabezpieczenia. Należy jasno określić warunki, na jakich ma zostać udzielone poręczenie, zasady rozliczeń między bankami czy też rozkład ryzyka ponoszonego przez bank w związku z ustanowionym zabezpieczeniem. Uznaje się ze bank w formie poręczyciela jest jedną z najlepszych możliwych opcji, gdyż dysponuje on nieograniczonym kapitałem. Posiada również najmniej ograniczeń w udzielaniu poręczeń.
3. poręczyciel jako władza publiczna - w rolę poręczyciela wciela się przede wszystkim Skarb Państwa, pobierając za swoje usługi prowizję. Skarb Państwa dysponuje znaczącym kapitałem, który pochodzi głównie od podatników. Jedną z cech poręczeń skarbowych jest udzielane ich na cele wyliczone w ustawie i uznane za ważne z punktu widzenia polityki państwa. Głównymi reprezentantami państwa wydzielonymi do udzielania poręczeń są: Rada Ministrów, minister właściwy do spraw finansów publicznych i Bank Gospodarstwa Krajowego. Wszystkie poręczenia Skarbu Państwa tworzą tzw. Potencjalny dług publiczny, który powinien być pod stałą kontrolą, podobnie jak zobowiązania realne. Istnieje opcja sprzedaży tych wierzytelności. (Ł. Jurek, R. Maciąg 2012, s. 51-60)

Umowny charakter zobowiązania poręczyciela

Z art. 876 k.c., który mówi o tym że "§ 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. § 2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie." jednoznacznie wynika, że w prawie polskim stosunek poręczenia powstaje na podstawie umowy, a nie jednostronnej czynności prawnej. Poręczyciel odpowiedzialny jest za szkodę wyrządzoną wierzycielowi poprzez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania głównego, za które poręczył, jak również - w stosownych okolicznościach - odpowiada za fizyczne i prawne wady przedmiotu świadczenia, a także za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową.

Zakres czasowy poręczenia

• poręczenie bezterminowe za dług przyszły - uznajemy, gdy umowie poręczenia nie jest zakreślony czas, przez który poręczyciel ma być związany "przed powstaniem długu głównego". Takie poręczenie może być odwołane w każdym czasie, gdzie decydujące znaczenie ma powstanie długu a nie jego wymagalność
• poręczenie na czas nieoznaczony - np. poręczenie zobowiązania do zapłaty czynszu najmu zawartego na czas nieokreślony. Zakres zobowiązania poręczyciela nie jest tu ograniczony pod względem czasowym nawet wtedy, gdy umowa najmu jest już zawarta i określa wysokość świadczenia okresowego (R. Trzaskowski 2011, s. 39)

Poręczyciel — artykuły polecane

Umowa licencyjna — Gwarancja ubezpieczeniowa — Umowa powiernicza — Umowa zastawu — Zadatek — Indos — Bezpodstawne wzbogacenie — Umowa agencyjna — Spółka cywilna

Bibliografia

• Bączyk M. (1982), Odpowiedzialność cywilna poręczyciela, Toruń
• Jurek Ł., Maciąg R. (2012), Analiza prawnej i faktycznej sytuacji poręczyciela - wybrane zagadnienia, Europejskie Stowarzyszenie Studentów Prawa ELSA, Poznań
• Krajewski M. (2011), Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej według kodeksu cywilnego, Wydawnictwo LEX, Warszawa
• Radwański Z., Panowicz-Lipska J. (2017), Zobowiązania - część szczegółowa, C.H. Beck, Warszawa
• Trzaskowski R. (2011), Poręczenie i gwarancja bankowa, C.H. Beck, Warszawa
• Trzaskowski R. (2012), Poręczenie. Analiza instytucji i perspektywa kodyfikacyjna, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Klaudia Wnuk