Marża odsetkowa

Marża odsetkowa jest wyrażoną w pieniądzu różnicą między dochodem odsetkowym uzyskanym przez bank na aktywach dochodowych a kosztem odsetkowym, jaki ponosi on z powodu zobowiązań. Określa się jej mianem wynik, jaki wypracowała dana instytucja finansowa z odsetek od średnich aktywów, pomniejszony o zapadłe odsetki od należności zagrożonych. Stanowi miarę efektywności dochodowej, ponieważ mierzy wynagrodzenie pobierane przez bank za swoje usługi w dziedzinie pośrednictwa finansowego, więc również koszty, ponoszone przez klientów korzystających z tych usług. Uważana jest za wskaźnik efektywności systemu bankowego. Mówiąc jeszcze prościej, stanowi różnicę między odsetkami, które są płacone, a tymi pobieranymi przez bank.

Z perspektywy gospodarki marżę odsetkową można postrzegać jako koszt usługi pośrednictwa finansowego bądź jako premię, jaką nakładają instytucje bankowe za ponoszone ryzyko. Zgodnie z literaturą istnieje silna zależność pomiędzy kosztem pośrednictwa finansowego a rozwojem gospodarki (M. Borsuk 2016, s. 94).

Wskaźnik Marży Odsetkowej

Wskaźnik marży odsetkowej zaliczany jest do grupy wskaźników marży wykorzystywanych do oceny efektywności finansowej banków. Wskaźnik ten jest jednym z podstawowych narzędzi analitycznych umożliwiających przeprowadzenie oceny działalności danej instytucji bankowej. Marża odsetkowa stanowi stosunek wysokości wyniku odsetkowego do wartości aktywów banku. Przy czym wysokość wyniku odsetkowego ustalana jest jako różnica pomiędzy przychodami z tytułu odsetek a kosztami odsetkowymi. Zatem wskaźnik marży odsetkowej opisywany jest następującym równaniem (J. Zabawa 2011, s. 185): Parser nie mógł rozpoznać (błąd składni): {\displaystyle marża odsetkowa = \frac{wynik odsetkowy}{aktywa}}

Należy również znaczyć, iż w niektórych pozycjach literatury, marża odsetkowa stanowi wysokość wyniku odsetkowego odnoszonego jedynie do wartości aktywów odsetkowych. Wówczas marża odsetkowa opisywana jest następującym równaniem (M. Iwanicz-Drozdowska 2005, s. 66): Parser nie mógł rozpoznać (błąd składni): {\displaystyle marża odsetkowa = \frac{wynik odsetkowy}{aktywa odsetkowe}}

Przedstawione powyżej dwa sposoby wyliczania marży odsetkowej są stosowane w praktyce bankowej. Jednak drugie podejście wydaje się bardziej uzasadnione. Wynik odsetkowy stanowi pozycję rachunku zysku i strat i dotyczy danego roku obrotowego. Aktywa odsetkowe obliczane są na podstawie danych otrzymanych z bilansu banku. Stąd też ich stan powinien być wykazywany jako wartość średnia (E. Orechwa-M aliszewska, E. Worobiej, s. 87).

Do aktywów odsetkowych zaliczane są pozycje przedstawione w aktywach bilansu, w grupach: II-VII. Ponadto należy zaznaczyć, iż istnieje możliwość dezagregacji wskaźnika wg kryterium podmiotowego, co umożliwia rozróżnienie marży odsetkowej od podmiotów: finansowych, niefinansowych oraz sektora budżetowego (J. Zabawa 2011, s. 186).

Wielkość Marży Odsetkowej

Zmiana wielkości marży odsetkowej może być spowodowana zmianami poziomów stóp procentowych, wolumenu oraz struktury aktywów i pasywów banku. Analiza marż odsetkowych banków może posłużyć do określenia rozmiarów ich ryzyka stopy procentowej poprzez wyznaczenie tzw. rozbieżności stóp. W tym celu należy przeanalizować skutki zmian stóp procentowych, zakładając niezmienność dwóch pozostałych czynników. Tak więc, badając stopień, w jakim zmiana marży odsetkowej była spowodowana wahaniami stóp rynkowych, należy najpierw zbadać, jaki byłby wynik odsetkowy, jeśli przy obecnej strukturze i wolumenie pozycji bilansowych stopy procentowe nie uległyby zmianie i zachowane zostałyby na poziomie z poprzedniego okresu, a następnie porównać go z faktycznie odnotowanym w tym czasie wynikiem odsetkowym (J. Sokołowski, A. Żabiński 2016, s. 164).

Wyższa marża odsetkowa zazwyczaj oznacza niższą efektywność sektora bankowego, co zaburza proces alokacji zasobów w gospodarce i tym samym wpływa negatywnie na aktywność gospodarczą. W tym sensie wysoka NIM oznacza wyższą premię za ryzyko, która jest pochodną nieodpowiedniego środowiska regulacyjnego i występowaniem silnego zjawiska asymetrii informacji (M. Borsuk 2016, s. 94).

Wysoki poziom marży odsetkowej w krajach rozwijających się jest pochodną nieefektywnego pośrednictwa finansowego. Ze względu na wysokie koszty monitoringu nieefektywne banki podnoszą poziom oprocentowania kredytów, rekompensując sobie wysokie koszty działania i koszty ryzyka6. Z drugiej strony, niższe marże odsetkowe zazwyczaj oznaczają bardziej rozwinięty i konkurencyjny system bankowy, który wspiera wzrost gospodarczy. Korzyści wynikające z niższych kosztów pośrednictwa finansowego zrealizują się tylko wtedy, jeżeli banki we właściwy sposób wyceniają ryzyko (M. Borsuk 2016, s. 94).

Przeciwdziałania Zmniejszania się Marży Odsetkowej

Spadek marży odsetkowej i inne zagrożenia wynikające z długotrwale utrzymujących się niskich stóp procentowych powinny być neutralizowane przez banki przez:

• optymalizację kosztów (np. sieci dystrybucji) oraz rozwój nowych, tańszych i bardziej nowoczesnych kanałów bankowych, w tym bankowości mobilnej;
• silniejszą integrację banków w obrębie zrzeszeń i poszukiwanie oszczędności kosztów przez wspólne zakupy, wspólne linie produktowe, ujednolicenie systemów IT itd (R. Kata 2017, s. 112).

Spadek marży odsetkowej zmusza banki do poszukiwania nowych nieodsetkowych źródeł dochodów. Banki często angażują się w bardziej ryzykowną działalność mogącą dać wyższe stopy zwrotu. Takie zachowanie banków świadczy o pojawieniu się w ich „strategii nadmiernego apetytu na ryzyko” (S. Kozak 2016, s. 8).

Bibliografia

• Orechwa-Maliszewska E., Worobiej E. (2008), Sprawozdawczość i analiza finansów banku, "Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku", Białystok.
• Iwanicz-Drozdowska M. (2005), Zarządzanie finansowe bankiem, "PWE", Warszawa.
• Borsuk M. (2016). Wpływ czynników makroekonomicznych na poziom marży odsetkowej banków, "Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów / Szkoła Główna Handlowa", z. 151.
• Kata R. (2017), Efektywność ekonomiczno-finansowa banków spółdzielczych w warunkach niskich stóp procentowych, "Roczniki naukowe stowarzyszenia ekonomistów rolnictwa i agrobiznesu", z. 4.
• Kozak S. (2016). Wpływ niskich stóp procentowych na dochody sektora bankowego w latach 2008-2014, "Zarządzanie finansami i rachunkowość", nr 4.

Sokołowski J., Żabiński A. (2016), Finanse Publiczne, "Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", Wrocław.

Autor: Sara Kwiatkowska

..