Iluzja pieniądza

Iluzja pieniądza jest określana jako opieranie się na wartościach nominalnych, a nie faktycznych, oraz ze względu na konieczności możliwe jak najbardziej zaawansowanego zmniejszania ewentualności spekulacji na rynku walutowym. Wzrost obszaru walutowego jest powodowe do wystąpienia zjawiska iluzji pieniądza w znacznie mniejszym stopniu. Maksymalną granicą wielkości obszaru walutowego jest świat jako całość, ponieważ w tej sytuacji koszty wymiany byłyby na poziomie zerowym. Przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do obszaru walutowego powinno się wykonać analizę opłacalności takiego przedsięwzięcia (P. Krajewski 2012, s. 120).

Istota Iluzji Pieniądza

Istotą iluzji pieniądza jest uzyskiwanie przewagi w odniesieniu do myślenia w nominalnych kategoriach pieniężnych nad myśleniem w faktycznych kategoriach pieniężnych. Zjawisko to może występować nawet w momencie posiadania informacji zarówno w ujęciu nominalnym, jak i faktycznym. Wystarczającym jest pojawienie się sytuacji zaburzającej poprawny odczyt tych danych. Relatywnie najczęściej jest to związane ze zjawiskami inflacyjnymi lub deflacyjnymi, które w znacznej mierzę przez zmiany cen i płac dokonują zmian faktycznej siły nabywczej jednostki pieniężnej, co nie jest prawidłowo odczytywane poprzez podmioty rynkowe. Dla przykładu można zwrócić uwagę na to, iż w momencie zwiększenia się płacy nominalnej o 2% w momencie występowania w gospodarce inflacji na poziomie 4% jest przez pracowników w inny sposób (lepiej) odczytywana niż zmniejszenie się płacy nominalnej o 2% w okresie 2% deflacji (gorzej), chociaż ekonomicznie korzystniejsze jest to drugie (R. Huterski 2013, s. 46).

Skutki występowania Iluzji Pieniądza

Skutki iluzji pieniądza są widoczne podejmowaniu przez osoby, firmy a nawet(według niektórych ekonomistów – zwłaszcza) poprzez władze publiczne, innych decyzji niż takie, które zostałyby zaakceptowane i podjęte bez żadnej sugestii w odniesieniu do nominalnych kategorii pieniężnych.

1. Występowanie iluzji pieniądza jest bezpośrednio związane z systematycznym, grupowym popełnianiem błędów poprzez osoby uczestniczące w rynku. Oznacza to nieistnienie w pełnym zakresie racjonalnie funkcjonującego homo oeconomicus i podważa mechaniczną ale także astrofizykalną wizję działania gospodarki, wyłaniającą się z podstawowej i pierwszej wersji teorii racjonalnych oczekiwań, która stanowi bardzo ważny filar znacznej części szkół ekonomii neoklasycznej.
2. Negujący pojawianie się w literaturze i ekonomiczną ważność tego zjawiska relatywnie często nie zwracają uwagi na cechę zmienności zakresu iluzji pieniądza, a poprzez to i skutków przez nią wywoływanych. Co do zasady z punktu widzenia ważności teoretycznych i potencjalnie mogących wystąpić skutków gospodarczych, iluzja pieniądza jest zjawiskiem stopniowalnym i takim, które może wyeliminować, w przypadku gdy w odniesieniu do konkretnej sytuacji istnieje możliwość ograniczenia zakresu lub eliminacja przyczyny popełniania przez osoby uczestniczące w rynku błędów w ocenie relacji pomiędzy nominalnymi i faktycznymi kategoriami pieniężnymi (R. Huterski 2013, s. 49).

Objawy występowania Iluzji Pieniądza

Za objawy występowania iluzji pieniądza można ogólnie przyjąć, na przykład ocenianie pozytywnie nominalnego wzrostu w zarobkach, nawet w momencie gdy wspomniany wcześniej nominalny wzrost jest „zjadany” przez inflację, jak również postrzeganie wartości pieniądza wyłącznie na podstawie ilości zer a nie jego faktycznej siły nabywczej (M. Forlicz 2011, s. 211).

Zjawisko iluzji pieniądza w odniesieniu do polskich konsumentów można doświadczać wybierając się w podróż za granicę jako turyści dokonując zakupów w obcej walucie i w zależności od stosunku danej waluty do złotego, dana cena będzie w oczach turysty postrzegana jako relatywnie niska lub wysoka. Należy zwrócić uwagę również na wpływ emocjonalnego przywiązania osoby kupującej do konkretnej waluty na sposób postrzegania ceny w niej wyrażonej. Może w tym punkcie posłużyć się przykładek, który pokazuje jak silne jest związanie Polaków z dolarem amerykańskim, co w następstwie wywołało postrzeganie cen określonych w dolarach jako relatywnie wysokich (T. Tyszka, K. Przybyszewski 2006 s. 40).

Strefa Euro a Iluzja Pieniądza

Występowanie wspólnej waluty w znacznej większości krajów Unii Europejskiej, jak również perspektywa wejścia Polski do strefy euro uzasadnia, zwrócenie uwagi na zjawisko iluzji pieniądza, na które konsumenci są w sposób szczególny narażeni w trakcie wymiany waluty. Iluzja pieniądza jest zauważalna w momencie, gdy atrakcyjność oferty oceniana jest na podstawie wielkości liczb, które oznaczają cenę, nie zwracając uwagi na to, w jakiej walucie jest ona wyrażona. Jeżeli wartość nominalna nowej waluty jest większa niż wartość nominalną waluty obecnie funkcjonującej, nowa cena jest odbierana jako wyższa. Im większa jest liczba określająca wartość nominalnej waluty, w której określona jest cena, tym postrzegana jest ona poprzez konsumentów jako wyższa. Trudność widoczna jest w odniesieniu do braku umiejętności rozróżniania przez klientów wartości nominalnych waluty, w której określona jest cena produktu, od jej wartości faktycznej. W sytuacji jasno określonej waluty obowiązującej w Eurolandzie, mowa o iluzji euro (euro illusion) (I. Bondos 2014, s.40).

Bibliografia

• Bondos I. (2014). Sygnały cenowe i iluzja pieniądza – aktualne i nadchodzącewyzwania dla polskich konsumentów, "Handel Wewnętrzny", nr 1.
• Forlicz M. (2011). Iluzja pieniądza, czyli czy zera się liczą, "Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego", z. 4.
• Huterski R. (2013). Iluzja pieniądza – istota, koszty społeczno-gospodarcze i sposoby ich redukcji w świetle koncepcji zrównoważonego rozwoju, "Copernican Journal of Finance & Accounting", nr 2.
• Krajewski P., (red.), (2012). Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro. Ujęcie ilościowe, Warszawa: Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, "Polskie wydawnictwo Ekonomiczne", Warszawa.
• Tyszka T., Przybyszewski K. (2006). Cognitive and emotional factors affecting currency perception,"Journal of Economic Psychology", nr 4.

Autor: Magdalena Mikołajek

..