Rachunek porównawczy kosztów

Rachunek porównawczy kosztów jest częścią rachunku zysków i strat. Jest to dynamiczne zestawienie kosztów za dany okres sprawozdawczy liczący jeden rok, zawierający sumę kosztów za cały ten okres. W ostatecznym efekcie rachunek porównawczy kosztów służy do decydowania w kwestiach inwestycyjnych i pomaga w wybraniu optymalnej opcji wśród wielu wariantów realnych, charakteryzujących się identycznymi korzyściami lecz odmiennymi kosztami (E. Nowak 2003).

Podstawową zasadą rachunku kosztów jest zasada memoriałowa, według której w rachunku kosztów musi znaleźć się całość osiągniętych i przypadających na rzecz jednostki przychodów oraz wszystkie obciążające ją koszty związane z tymi przychodami, dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty (Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994r. art. 6). Zasada memoriałowa nakłada obowiązek ujęcia w rachunku zysków i strat przychodu wynikającego z wystawionej przez firmę faktury, choćby nie nastąpiła jeszcze jej zapłata (E. Nowak 2003).

Rachunek porównawczy kosztów to metoda najczęściej wykorzystywana do podejmowania decyzji inwestycyjnych o charakterze odtworzeniowo-modernizacyjnym. Zazwyczaj służy do wyboru najlepszego wariantu spośród wariantów realnych, takich samych pod względem korzyści, lecz rożnych pod względem ponoszonych kosztów, których minimalizacja stanowi kryterium racjonalizacji decyzji. Zakres czasowy rachunku obejmuje najczęściej jeden rok.

Rachunek zysków i strat w części dotyczącej kosztów działalności operacyjnej

Rachunek zysków i strat w części dotyczącej kosztów działalności operacyjnej może występować w dwóch wersjach: w wariancie porównawczym lub kalkulacyjnym. Wyznaczanie wyniku finansowego ma konstrukcję wyznaczania wyników z kolejnych typów działalności, które występują przy działalności gospodarczej każdej jednostki, i ich sumowania. W każdej jednostce może wystąpić każdy z poniższych typów działalności.

Działalność podstawowa (operacyjna) jest związana z działalnością, celem której jednostka gospodarcza powstała. Jeżeli jednostka została powołana do działalności budowlanej, to zdarzenia związane z tą działalnością będą generowały przychody ze sprzedaży (a z drugiej strony, koszty działalności operacyjnej dotyczące tych przychodów) oraz będą ujęte w tej właśnie części rachunku.

Działalność operacyjna obejmuje pozycje rachunku do litery c (w wariancie porównawczym) lub do litery f (w wariancie kalkulacyjnym). Pozostała działalność operacyjna (litery D‐E – porównawczy; G‐H – kalkulacyjny) ma charakter działalności wspierającej działalność podstawową. Czynności wykonywane w ramach tej działalności nie mają charakteru działalności statutowej. Przykładowo jednostka powołana do świadczenia usług transportowych prowadzi również działania związane ze sprzedażą niepotrzebnych już składników majątku w postaci środków trwałych. I właśnie te przychody i koszty związane z obrotem środkami trwałymi będą zaliczane do pozostałej działalności operacyjnej (I. Sobańska 2010, s. 206 - 210).

Wariant porównawczy rachunku zysków i strat

A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi:

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów

II. Zmiana stanu produktów

III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki

IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

B. Koszty działalności operacyjnej:

I. Amortyzacja

II. Zużycie materiałów i energii

III. Usługi obce

IV. Podatki i opłaty, w tym podatek akcyzowy

V. Wynagrodzenia

VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

VII. Pozostałe koszty rodzajowe

VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

C. Zysk (strata) ze sprzedaży

D. Pozostałe przychody operacyjne

E. Pozostałe koszty operacyjne

F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej

G. Przychody finansowe

H. Koszty finansowe

I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej

J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych

I. Zyski nadzwyczajne

II. Straty nadzwyczajne

K. Zysk (strata) brutto

L. Podatek dochodowy

M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

N. Zysk (strata) netto

(G. K. Świderska 2004).

Koszty składające się na sumę kosztów działalności operacyjnej w wariancie porównawczym

W wariancie porównawczym na sumę kosztów działalności operacyjnej składają się następujące koszty:

• wartość sprzedanych towarów i materiałów,
• zużycie materiałów i energii -koszty zużytych materiałów, półfabrykatów, paliw, ogumienia, części zapasowych maszyn, materiałów biurowych, oraz energii elektrycznej, cieplnej, wody, chłodu czy sprężonego powietrza,
• usługi obce – koszty usług i robót wykonanych przez inne jednostki np. obróbki, transportu osób i towarów, spedycji, opłat za składowanie materiałów w fazie transportu, opłat za czynności ładunkowe, opłat za wynajem taboru, bocznic, kontenerów, kosztów remontów i konserwacji środków trwałych, usług biurowych, bankowych, komunalnych, projektowych, badań, ekspertyz, poradnictwa, usług rachunkowych i podatkowych, informatycznych, pocztowych, a także czynszów czy wynajmu sprzętu,
• podatki i opłaty,
• wynagrodzenia,
• świadczenia na rzecz pracowników,
• koszty składek z tytułu ubezpieczeń społecznych, i innych narzutów na wynagrodzenia,
• amortyzacja – koszt odzwierciedlający zużycie wartości niematerialnych i prawnych oraz środków trwałych,
• pozostałe – z najważniejszych należą do nich koszty podróży służbowych, oraz reprezentacji i reklamy (Nowak E. 1999).

Bibliografia

• Janik W., Paździor M. (2012), Rachunkowość zarządcza i controlling, Lublin, Wydawca: Politechnika Lubelska.
• Kister A. (2021), Rachunkowość zarządcza. Podręcznik. Studia przypadków., Lublin: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji.
• Nesterowicz, R. (2014), Sprawozdawczość finansowa i jej rola w ocenie wyników działalności przedsiębiorstw, Rzeszów, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 39 (3/2014).
• Nowak, E. (1999), Rachunek kosztów. Wrocław: Wydawnictwo Ekspert.
• Nowak, E. (2003), Zaawansowana rachunkowość zarządcza, PWE, Warszawa.
• Nowak, E. Piechota, R., Wierzbiński, M. (2004). Rachunek kosztów w zarządzaniu przedsiębiorstwem., Warszawa: Wydawnictwo PWE.
• Sawicki, K. (2000), Analiza kosztów firmy., Warszawa: Wydawnictwo PWE.
• Sobańska, I. (2010), Rachunkowość zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne., Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa.
• Świderska, G.K. (2004), Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza. Definicje, podstawowe problemy, pytania testowe i zagadnienia sytuacyjne z rozwiązaniami., Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenie Księgowych w Polsce.
• Żukowska H., Spoz A., Zasuwa G. (2016), Sprawozdawczość w procesie zarządzania i oceny działalności przedsiębiorstwa, Lublin: Wydawnictwo KUL.

Autor: Anna Malik