Tekst źródłowy strony Klasyfikacja celów i funkcji

'''Cel''' jest to ''formalnie ustalone i przewidywane do osiągnięcia w przyszłości zamierzenie, wynikające z potrzeb społeczno - gospodarczych środowiska, w jakim dany [[system]] działa'' (A. Stabryła, J. Trzecieniecki 1982, s. 316). Cel wyraża sens istnienia człowieka, firmy czy dowolnego systemu społecznego. Zawsze jest ściśle związany z określoną potrzebą i jej konkretyzacją. Generalnie jest skierowany na zaspokojenie oczekiwań klientów w określonym czasie lub na konkretnym obszarze geograficznym.

Podstawą czynnością w [[klasyfikacja|klasyfikacji]] jest wyróżnienie '''celu ogólnego i celów cząstkowych''' (szczegółowych). Muszą być one spójne, aby elementy systemu współdziałały ze sobą. Istotna jest również [[ocena]] ich realizacji ze względu na kryteria (m.in.: ekonomiczno-produkcyjne, techniczne, użytkowe, psychologiczne) wraz z odpowiadającymi im miernikami ilościowymi i jakościowymi.

Cele mogą być formułowane w sposób przedmiotowy, czynnościowy lub efektywnościowy. Można je hierarchizować pod względem ważności na poziomie strategicznym, taktycznym oraz operacyjnym.

[[Klasyfikacja]] celów oprócz roli porządkowania i uszczegółowiania jest jednym z narzędzi kształtowania struktury organizacyjnej firmy. Gdyż zbiór celów (które zostaną formalnie zaakceptowane) zostaje odniesiony do jednostek organizacyjnych i wówczas cele stają się zadaniami do wykonania przez [[przedsiębiorstwo]].

==TL;DR==
Artykuł omawia znaczenie i klasyfikację celów w kontekście działalności organizacji. Cel jest formalnie ustalonym zamierzeniem, które ma być osiągnięte w przyszłości. Cele mogą być ogólne lub cząstkowe, formułowane w różny sposób i hierarchizowane. Klasyfikacja celów jest narzędziem kształtowania struktury organizacyjnej. Podział celów może być ekonomiczny lub pozaekonomiczny, a także na cele marketingowe, finansowe i społeczne. Klasyfikator celów jest tworzony na podstawie celów firmy. Artykuł omawia również funkcje, które wynikają z celu obiektu lub systemu. Artykuł kończy się omówieniem oceny prawidłowości klasyfikacji celów.

==Podział==
Wymiar określania celów może mieć charakter '''ekonomiczny lub pozaekonomiczny''' (rys. 1)
[[Plik:wymiary celów.jpg|400px|right|thumb|Rys. 1 Wymiary celów]]

Cele mogą być formułowane jako '''ogólne i cząstkowe''' (szczegółowe).
* cele ogólne obejmują długie okresy czasu. Są pojedynczo określone w poszczególnych horyzontach planowania i odnoszą się do całego systemu.
* cele szczegółowe dotyczą krótszych okresów i wspierają osiąganie celów ogólnych. Są związane z różnymi członami różnych szczebli i zawierające się poprzez szczeble pośrednie w celu ogólnym.

Stopień dokładności precyzowania celów jest związany zarówno z procesem planowania działalności organizacji jak i z podziałem zakresu odpowiedzialności za ich zrealizowanie. Do czynników decydujących o sposobie i zakresie realizacji celu ogólnego należą m.in. analiza merytoryczna, [[zasoby]] firmy czy [[kwalifikacje]] personelu.

Można również zastosować podział celów na:
* '''cele marketingowe''' (służą do zarzadzania konkretnymi działaniami marketingowymi, powinny uwzględniać zarzadzanie relacjami z klientem, np. pozyskanie i utrzymanie klienta, [[zadowolenie klienta]], [[udział]] w rynku, [[rozwój]] produktu/usługi)
* '''cele finansowe''' (pomagają zarządzać wynikami finansowymi, m.in. [[przychody]] ze sprzedaży, zyskowność, [[rentowność]] inwestycji)
* '''cele społeczne''' (zakładają osiągnięcia wyników w zakresie odpowiedzialności społecznej, np. [[oszczędność]] energii, zmniejszenie odpadów, zaangażowanie na rzecz wspólnoty lokalnej)

Ze względu na ważność celów wyróżniamy:
* cele nadrzędne i podrzędne
* cele główne i uboczne

<google>n</google>

==Klasyfikator celów==
Klasyfikator ([[drzewo celów]]) jest tworzony na podstawie sformułowanych celów firmy. Tworzy w sposób graficzny rozwinięcie celu ogólnego (który jest odpowiednikiem misji przedsiębiorstwa) i przedstawia cele cząstkowe przy zastosowaniu odpowiednich kryteriów (np. ilościowe, jakościowe, przestrzenne czy rodzajowe).
[[Plik:Przyklad klasyfikatora celow przedsiebiorstwa.jpg|400px|thumb|Rys. 2 Przykład klasyfikatora celów przedsiębiorstwa]]
Klasyfikatory można rozbudowywać, uzupełniać, rozdzielać, redukować lub łączyć.

==Funkcje==
Funkcja - wynika z celu ([[potrzeby]]), jakiemu ma służyć dany obiekt czy system.

Funkcja:
* w znaczeniu substancjonalnym określa własności obiektu
* w znaczeniu czynnościowym stanowi [[działanie]]
* w znaczeniu stosunku, uporządkowania i położenia składników złożonego układu działania, funkcja jest własnością strukturalną

Rozróżniamy dwie formuły określające cele i funkcje:
# '''formuła przedmiotowa''' odnosi się do:
* celów układów działania
* celu ogólnego całego systemu
* funkcji jako własności układu działania, całego systemu, obiektu i przedmiotu tworzenia - (sens substancjonalny)
# '''formuła proceduralna''' odnosi się do:
* funkcji jako działań układu działania i całego systemu - (sens czynnościowy i strukturalny)

'''Tabela przedstawia najistotniejsze punkty podczas wdrażania celów i funkcji w obu formułach'''

{| border=1 class="wikitable"
| Podmiot określany
| Cel
| funkcja
|-
| Formuła przedmiotowa
| Osiągnięcie stanu rzeczy oraz zachowanie sytuacyjnych wymogów przewidywanego przedsięwzięcia
| Rzeczy mają spełniać funkcje albo posiadać własności. Charakter dynamiczny lub statyczny
|-
| Formuła proceduralna
|
| Funkcje stanowią działania, które składają się na zastosowanie środków, jakie pośredniczą i są podporządkowane względem z góry założonym celu
|}

Na końcu przeprowadzana jest ocena prawidłowości klasyfikacji w przekrojach:
* '''zupełności''' - wskazanie brakujących celów i funkcji
* '''rozłączności''' - zjawisko dublowania się celów i funkcji
* '''komplementarności''' - logiczna spójność i dopełnianie się celów

{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Cele operacyjne]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Cele organizacji]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Planowanie zasobów ludzkich]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Strategia biznesowa]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Funkcje planowania strategicznego]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Program działalności globalnej przedsiębiorstwa]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Implementacja strategii]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Metodyka opracowania strategii zarządzania]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Plan]]}} }}

==Bibliografia==
<noautolinks>
* Bielski M. (2004), ''Podstawy teorii organizacji i zarządzania'', Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
* Bieńkowski S. (1946), ''Zagadnienia gospodarki przedsiębiorstw'', Wydawnictwo Akademii Handlowej w Krakowie, Kraków
* Buczkowska A. (2012), ''[http://www.wneiz.pl/nauka_wneiz/frfu/45-2012/FRFU-45-5.pdf Cele przedsiębiorstwa, a pomiar jego dokonań]'', Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 684
* Stabryła A. (2000), ''Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków
* Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1986), ''Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki'', Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
* Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1986), ''Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki'', Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
* Wood B. (2007), ''Plan marketingowy'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
</noautolinks>

{{a|Barbara Drózd, Joanna Chanek}}
[[Kategoria:Tworzenie struktury]]
[[en:Classification of goals and functions]]

{{#metamaster:description|Klasyfikacja celów i funkcji. Znaczenie i klasyfikacja celów w kontekście działalności organizacji. Hierarchizacja celów i funkcji wpływa na funkcjonowanie firmy.}}