Ryzyko operacyjne

Ryzyko operacyjne - to ryzyko wystąpienia błędów w przeprowadzanych transakcjach, ryzyko strat wynikające z niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi i systemów technicznych lub ze zdarzeń zewnętrznych. Przy czym ryzyko operacyjne nie jest związane bezpośrednio ze zmiennością rynku bądź zdolnością kredytową kontrahentów. Często twierdzi się, że do tego ryzyka zalicza się wszystko co nie zostało sklasyfikowane jako inne rodzaje ryzyka. Wzrost znaczenia ryzyka operacyjnego jest związany z postępującą globalizacją oraz szybkim rozwojem społeczeństwa informacyjnego jak i kwestiami społecznymi - coraz liczniejsze akty terroryzmu i konflikty rasowe, etniczne i religijne. (2010) K. Maderak s. 50

Jednym z podstawowych celów każdego przedsiębiorstwa jest maksymalizacja wartości. Na wartość tę istotny wpływ ma m.in. odpowiednia polityka w zakresie redukcji ryzyka występującego w działalności.

TL;DR

Ryzyko operacyjne to ryzyko błędów w transakcjach, niedostosowania procesów i zdarzeń zewnętrznych. Czynniki ryzyka to ludzie, procesy, systemy i zdarzenia zewnętrzne. Ryzyko różni się od niepewności. Ryzyko rynkowe wynika z zmian cen na rynkach finansowych. Ryzyko operacyjne można ograniczyć poprzez kontrolę wewnętrzną, audyt i nadzór bankowy. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym polega na identyfikacji, pomiarze, analizie i monitorowaniu ryzyka. Miary ryzyka to miary zmienności, wrażliwości i zagrożenia.

Główne czynniki ryzyka operacyjnego

• ludzie - straty spowodowane umyślnym działaniem pracowników, z czynnikiem ludzkim wiążą się nadużycia takie jak kradzieże dokonywane przez pracowników, fałszowanie dokumentów, błędy przy wprowadzaniu danych, niekompletna dokumentacja prawna oraz konflikty, praktyki biznesowe: wykorzystywanie poufnych danych o klientach, pranie brudnych pieniędzy, sprzedaż nieautoryzowanych produktów, ale również czynnikiem może być niska tolerancja stresu, dyskryminacja oraz adaptacji zmiennych warunków pracy.
• procesy - błędy w procedurach, co może się wiązać z koniecznością dostosowania się do wymogów klientów
• systemy - zalicza się do nich awarie urządzeń, problemy ze sprzętem, z łącznością, z oprogramowaniem,
• zdarzenia zewnętrzne - straty będące wynikiem działań naturalnych takich jak trzęsienia ziemi, powodzie, huragany, ale również działania przestępcze takie jak terroryzm, napady, kradzieże, wandalizm, włamania fizyczne i komputerowe (2010) K. Maderak s. 51-52

Różnice pomiędzy ryzykiem a niepewnością

Niepewność to sytuacja nacechowana brakiem pełnej znajomości ów zamierzonego przedsięwzięcia oraz ich rozkładów w zespole alternatywnych zdarzeń. Niepewność przejawia się w popełnionych błędach i ocenach przyszłych zdarzeń; jest niemierzalna, jej rezultatów nie można przewidzieć; występuje w długich okresach

Pierwsze definicje pojęć ryzyka i niepewności znalazły się w pracy Knighta. Według autora ryzyko oznacza ewentualność odchyleni] od stanu oczekiwanego lub planowanego, którą można obliczyć za pomocą rachunku prawdopodobieństwa, natomiast niepewność występuje wówczas, gdy ewentualności takiej nie da się ściślej ocenić, ponieważ nie ma możliwości posłużenia się rachunkiem prawdopodobieństwa. Ryzyko jest z jednej strony rezultatem niepewności, jakiej doświadcza podmiot decyzyjny, a z drugiej zależy od wielkości kapitału zaangażowanego w realizację decyzji. (2012) A.M. Olkiewicz s. 556-557

Rodzaje ryzyka rynkowego

Ryzyko rynkowe wynika ze zmian cen na rynkach finansowych. (2007) K. Jajuga s. 99

Ze względu na charakter wymienionych wyżej zagrożeń, możemy podzielić ryzyko operacyjne na cztery kategorie:

• ryzyko relacji z otoczeniem,
• ryzyko kadrowe,
• ryzyko technologiczne,
• operacyjne ryzyko technologii.

Ryzyko relacji z otoczeniem - jest to ryzyko związane z utratą reputacji przez daną instytucję. Zazwyczaj w takiej sytuacji negatywna opinia przekłada się na utratę zaufania klientów, redukcję zysków lub utratę płynności. Może to być związane ze skargami, procesami sądowymi i z nieprzychylnymi informacjami prasowymi.

Ryzyko kadrowe - jest to ryzyko wystąpienia sytuacji, w której pracownik celowo lub niecelowo działa na szkodę instytucji.

Ryzyko technologiczne - jest to ryzyko dotyczące głównie systemów informatycznych i księgowych.

Operacyjne ryzyko dokumentacji - jest to ryzyko związane z przechowywaniem dokumentacji w niewłaściwym miejscu, możliwości dostępu osób niepowołanych do tajnych informacji, a także dokumentowania zawieranych transakcji w niewłaściwy sposób

Sposoby ograniczania ryzyka operacyjnego

Ryzyko operacyjne można zminimalizować, poprzez:

• dobrze przygotowaną i sprawnie funkcjonującą kontrolę wewnętrzną,
• niezależny i obiektywny audyt bankowy,
• skuteczny nadzór bankowy, który w czasie inspekcji może rozpoznać wiele wewnętrznych problemów banku.

Zarządzanie ryzykiem operacyjnym

Aby efektywnie nim zarządzać należy szynko identyfikować ryzyko, zmierzyć go, analizować, monitorować i raportować oraz trzymać go w stałej kontroli. Prawdopodobieństwo narażenia przedsiębiorstwa na trudną sytuację finansową i wynikające stąd koszty można ograniczyć poprzez zarządzanie ryzykiem, podstawowymi celami sterowania ryzykiem jest:

• zabezpieczenie przepływu pieniężnego narażonego na ryzyko zmiany stopy procentowej, kursu walutowego, cen towarów, cen akcji
• zabezpieczenie wartości portfela aktywów narażonego na ryzyko stopy procentowej (w przypadkach gdy jest to portfel instrumentów dłużnych) oraz cen akcji. Ten rodzaj ryzyka może być zdefiniowany jako niepewność spełnienia oczekiwań klienta. (2014) K. Borowski s. 19

Miary zmienności

Miary ryzyka można podzielić na:

• Miary zmienności - odzwierciedlają zmiany cen finansowych lub stóp zwrotu. Ryzyko to jest rozumiane jako niezgodność z oczekiwanym dochodem. Im większa różnica, tym wyższe ryzyko. Wraz ze wzrostem zmian stóp bądź cen dochodu instrumentów finansowych rośnie ryzyko inwestycyjne.
• Miary wrażliwości - odzwierciedlają wpływ zmiennych na ceny finansowe. Celem miar wrażliwości nie jest pomiar skutków ryzyka, które zaistniało, lecz uwzględnienie zależności zachodzących pomiędzy wartością finansowego a czynnikami ryzyka wpływającymi w sposób bezpośredni na wartość instrumentu. Im bardziej wrażliwa cena na działanie czynników wpływających na cenę, tym większe ryzyko. Miary wrażliwości w przypadku ryzyka cen opcji noszą nazwę współczynników greckich, oznacza się je literami greckimi. Grecki współczynnik wskazuje, o ile w przybliżeniu zmieni się cena opcji gdy wartość danego czynnika zmieni się o jednostkę, pozostałe czynniki pozostają bez zmian.
• Miary zagrożenia - określają maksymalną wielkość straty możliwą do poniesienia (2007) K. Jajuga s. 111

Ryzyko operacyjne — artykuły polecane

Dywersyfikacja ryzyka — Ryzyko inwestycyjne — Kategoryzacja czynników ryzyka — Ryzyko — Ryzyko polityczne — Ryzyko kursowe — Oszustwo finansowe — Bankructwo — Ryzyko pogodowe

Bibliografia

• Borowski K. (2014), Miary ryzyka na rynku akcji i obligacji, Difin, Warszawa
• Jajuga K. (red.) (2008), Zarządzanie ryzykiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Leśniak-Łebkowska G. (2013), Doskonałość operacyjna i zarządzanie ryzykiem, jako podstawy sukcesu strategicznego przedsiębiorstwa, Zarządzanie i finanse
• Lewandowski D. (2001), Ryzyko operacyjne w działalności banków - nowe wyzwania, pilna konieczność zarządzania, Bank i Kredyt nr 5
• Lewandowski D. (2004), Ryzyko operacyjne w bankach - zarządzanie i audyt w świetle wymagań Bazylejskiego Komitetu ds. Nadzoru Bankowego, Bank i Kredyt nr 4
• Maderak K. (2010), Ewolucja metod kwantyfikacji ryzyka, Miesięcznik Finansowy Bank
• Matkowski P. (2006), Zarządzanie ryzykiem operacyjnym, Oficyna Ekonomiczna, Kraków
• Olkiewicz A. (2012), Ryzyko i jego wpływ na decyzje przedsiębiorstw, Zeszyty naukowe uniwersytetu Szczecińskiego nr 737
• Wojtasiak A. (2003), Ryzyko operacyjne na rynku instrumentów pochodnych - podział i metody jego minimalizacji, Bank i Kredyt nr 9

Autor: Mariusz Krzysztofek, Anna Kilar