Rynek kapitałowy

"Rynek kapitałowy (capital market) - to szczególny rodzaj rynku, na którym dokonywane są transakcje kupna-sprzedaży kapitałów finansowych bądź rzeczowych. Środki kapitałowe oferowane do sprzedaży na tym rynku tworzą podaż, a nabywcy zgłaszający ofertę zakupu - popyt. O cenie rynkowej kapitału stanowi wartość transakcyjna jednostkowa. Rynek kapitałowy w szerokim ujęciu obejmuje różne rynki o zasięgu międzynarodowym, krajowym bądź regionalnym. Są to rynki: papierów wartościowych, walutowe, kredytowe, inwestycyjne i majątkowe, np. obrót ziemią, nieruchomościami itp. W nieco węższym znaczeniu przez rynek kapitałowy rozumiemy sam obrót kapitałami finansowymi. Rynek taki funkcjonuje na giełdach i w obrocie pozagiełdowym".

Rynek kapitałowy jest to to część rynku finansowego, która obejmuje transakcje instrumentami finansowymi o terminie zapadalności powyżej jednego roku (kapitał średnio - i długoterminowy). Takie operacje mogą polegać na:

• udzielaniu przez banki komercyjne kredytów przynajmniej średnioterminowych i gromadzeniu przez nie depozytów bankowych i pozyskiwanie kapitału na rynku międzybankowym. Papierem wartościowym powstałym w tego typu transakcjach może być weksel bankowy oraz obciążenie hipoteki, która w obrocie międzybankowym występuje w postaci skryptu dłużnego.
• emisji, a następnie transakcjach kupna - sprzedaży długoterminowych papierów wartościowych, które są przeprowadzane na rynku papierów wartościowych, który jest podstawową częścią rynku kapitałowego.

TL;DR

Rynek kapitałowy to miejsce, gdzie dokonuje się transakcji kupna-sprzedaży kapitałów finansowych i rzeczowych. Na rynku kapitałowym funkcjonują instytucje finansowe, instytucje wspierające handel papierami wartościowymi, oraz indywidualni inwestorzy. Występuje wiele rodzajów ryzyka na rynku kapitałowym, takie jak ryzyko rynkowe, płynności, finansowe, inflacji, stopy procentowej, walutowe, emitenta oraz branży. Nadzór nad rynkiem kapitałowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Rynki kapitałowe można podzielić na rynek pierwotny, gdzie nabywa się papiery wartościowe od emitenta, oraz rynek wtórny, gdzie odbywa się obrót papierami wartościowymi.

Podmioty funkcjonujące na rynku kapitałowym

Na rynku kapitałowym funkcjonują trzy główne podmioty, a zalicza się do nich:

1. Instytucje finansowe:

• banki centralne i komercyjne
• fundusze emerytalne
• fundusze inwestycyjne
• towarzystwa ubezpieczeniowe
• kupcy działający samodzielnie (we własnym imieniu i na własny rachunek)

2. Instytucje wspierające i prowadzące handel papierami wartościowymi, jak również nadzorujące rynek:

• domy maklerskie
• doradcy inwestycyjni
• publiczne rynki giełdowe
• animatorzy rynku
• Komisja Nadzoru Finansowego
• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

3. Indywidualni inwestorzy - czyli osoby fizyczne, które bezpośrednio inwestują swoje środki pieniężne na rynku kapitałowym

Rodzaje ryzyka na rynku kapitałowym

Na rynku kapitałowym występuje duże ryzyko, które można przedstawić jako odchylenie od oczekiwanej wielkości założonego celu. Na rynku występuje wiele źródeł ryzyka i na każde ryzyko wpływa wiele zmieniających się czynników. Ryzyka występujące na rynku kapitałowych:

• ryzyko rynkowe - źródłem tego ryzyka są źle określone horyzonty czasowe inwestycji oraz niekorzystne zmiany cen papierów wartościowych, jak również brak jakiegokolwiek zabezpieczenia przed ryzykiem.
• ryzyko płynności - miarą tego ryzyka jest możliwość szybkiej wymiany rynkowych papierów wartościowych na gotówkę, ale bez spadku cen. Ryzyko płynności wiąże się ze zbyciem lub zakupem jakiegoś danego waloru.
• ryzyko finansowe - dotyczy tylko emitentów, których działalność finansowana jest kapitałem obcym. Przykładem źródła takiego ryzyka może być np. źle wykonana analiza papierów wartościowych.
• ryzyko inflacji - źródłem tego ryzyka jest zmiana siły nabywczej pieniądza, która wynika z inflacji.
• ryzyko stopy procentowej - źródłem jest zmiana stóp procentowych na rynku. Te zmiany mają wpływ zatem na wartość instrumentów finansowych, które są oparte na stopie procentowej, jak i na poziom dochodów inwestorów.
• ryzyko walutowe - powodem tego ryzyka są występujące zmiany kursów walutowych na rynku. Dotyczy to inwestorów, którzy nabyli instrument finansowy w obcej walucie, czyli innej niż jego kraju.
• ryzyko emitenta - źródłem jest nieefektywne działanie, funkcjonowanie emitenta. Pojawia się to ryzyko gdy np. emitent nie spełni określonych wymogów lub źle wykorzysta środki finansowe z emisji.
• ryzyko branży - to ryzyko zależy od sytuacji rynkowej branży, w której funkcjonujemy.

Nadzór nad rynkiem kapitałowym

Nadzór nad rynkiem kapitałowym prowadzony jest po to, żeby zapewnić bezpieczeństwo, stabilność i przejrzystość, jak również prawidłowe funkcjonowanie rynku. Nadzór nad rynkiem kapitałowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Do zadań Komisji należy:

• podejmowanie różnych działań, które mają na celu rozwój, prawidłowe funkcjonowanie i konkurencyjność na rynku kapitałowym
• prowadzenie nadzoru nad rynkiem oraz nad działalnością podmiotów nadzorowanych, jak również nad wykonaniem przez nich swoich obowiązków związanych z uczestnictwem w rynku kapitałowym.
• podejmowanie działań informacyjnych i edukacyjnych
• udział w tworzeniu projektów aktów prawnych, które są związane z rynkiem kapitałowym
• organizacja sądu polubownego, który ma na celu rozstrzyganie sporów pomiędzy uczestnikami rynku finansowego

Rodzaje rynków kapitałowych

Sam rynek kapitałowy również podlega podziałowi. Ze względu na kryterium emisji można go podzielić na:

• rynek pierwotny,
• rynek wtórny.

Rynek pierwotny

Na rynku pierwotnym nabywa się papiery wartościowe bezpośrednio od ich emitenta. Środki zdobyte na rynku pierwotnym zasilają emitenta, który może je wykorzystać do finansowania odpowiednich przedsięwzięć. Wszystkimi czynnościami związanymi z wprowadzeniem papierów nowej emisji na rynek zajmuje się biuro maklerskie wybrane uprzednio przez emitenta. Jego zadaniem jest takie przeprowadzenie emisji, aby przedsiębiorstwo uzyskało jak największe środki. Do jego obowiązków należy ustalenie ceny emisyjnej łącznie z emitentem, którą wyznacza się poprzez wycenę wartości danego projektu. Na rynku pierwotnym papiery wartościowe trafiają do pierwszego ich nabywcy w drodze oferty publicznej lub prywatnej.

Oferta publiczna w świetle Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych est udostępnianiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych (Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, art. 3)

Z terminem oferta publiczna wiąże się termin publicznego proponowania nabycia papierów wartościowych, w czasie którego proponuje się nabycie papierów wartościowych w dowolnej formie i w dowolny sposób, przy czym taka propozycja musie być skierowana do co najmniej 100 osób lub nieoznaczonego adresata.

W przypadku oferty prywatnej emisja jest przeprowadzana do wąskiego grona inwestorów.

Rynek wtórny

Rynek wtórny jest niejako uzupełnieniem rynku pierwotnego. Odbywa się na nim obrót papierami wartościowymi przez osoby inne niż emitent. W odróżnieniu od rynku pierwotnego nie następuje tutaj zasilenie emitenta w kapitał. Jest to najważniejsza część rynku papierów wartościowych. Na rynku wtórnym dyskontuje się wszelkie informacje, które są dostępne dla inwestorów i następnie dokonuje się wycena danych walorów.

Rynek wtórny dzieli się na dwa segmenty:

• rynek giełdowy - na którym odbywa się handel papierami wartościowymi - w Polsce Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie i New Connect - jest to rynek regulowany
• rynek pozagiełdowy - tzw. over-the-counter market (OTC market), który można podzielić na:
  • regulowany - (w Polsce MTS - CeTO SA), skierowany do mniejszych spółek o niższej płynności i nie mogących sprostać wymogom giełdy.
  • nieregulowany (alternatywny system obrotu).

Przypisy

Rynek kapitałowy — artykuły polecane

Rynek pierwotny — Bank inwestycyjny — Bony skarbowe — Emitent — Bony pieniężne — Rynek finansowy — Rynek nieruchomości — Rynek terminowy — Inwestor

Bibliografia

• Adamska J. (2011) Transfer na rynek kapitałowy jako metoda zarządzania ryzykiem długowieczności w świetle globalnych problemów emerytalnych Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse. Rynki finansowe. Ubezpieczenia., nr 43, s. 5-16
• Banaszczak-Soroka U. (2008). Instytucje i uczestnicy rynku kapitałowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Bień W. (2008), Rynek papierów wartościowych, Wydawnictwo Difin, Warszawa
• Dmowski A., Prokopowicz D. (2010). Rynki finansowe, wydawnictwo Difin, Warszawa
• Duraj J. (1996), Przedsiębiorstwo na rynku kapitałowym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Nawrot W. (2007), Exchange - Traded Funds (ETF). Nowe produkty na rynku funduszy inwestycyjnych, CeDeWu, Warszawa
• Smid W. (2012), BOSS Leksykon, Dr Lex, Kraków
• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych Dz.U. 2005 nr 184 poz. 1539
• Wasilewski M., Juszczyk M. (2016). Znaczenie czynników behawioralnych w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych na rynku kapitałowym Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 113, s. 173-183
• Żak K. (2014), Rynek kapitałowy jako zewnętrzny, instytucjonalny mechanizm nadzoru korporacyjnego, Zarządzanie i Finanse, nr 3

Autor: Jan Laufer, Aleksandra Komosa