Wstrząs popytowy

Wstrząsy popytowe to pewne zdarzenia, dotyczące polityki jak i inne niż zmiany w polityce, które mają wpływ na przesunięcie krzywej zagregowanego popytu. Wówczas niespodziewanie i gwałtownie zmienia się popyt. Rozróżniamy dwa rodzaje wstrząsów popytowych: dodatnie (pozytywne) i ujemne (negatywne). Są one zaliczane do szoków ekonomicznych.

Co pewien czas w gospodarce występują wstrząsy (szoki) czy zakłócenia oddziałujące na zależności ekonomiczne, wytrącające gospodarkę z równowagi, a które mogą wymagać reakcji ze strony polityki. Nieprzewidywalne zdarzenia występujące w gospodarce są czymś zwyczajnym. Mają na nie wpływ na przykład: często niekonsekwentne zachowania ludzi biznesu oraz stopień zaawansowania technicznego systemu finansowego. Zakłócenia te mogą posiadać charakter przejściowy lub trwały. Trudno jest je rozróżnić w momencie ich wystąpienia. Zakłócenia przejściowe można ignorować, ponieważ tak czy inaczej wkrótce znikną (R. B. Hall, J. B. Taylor, 1999, s. 240).

Szok w odniesieniu do zagregowanego popytu odsuwa okresowo gospodarkę od potencjalnego PKB oraz wprowadza ją w rozkwit lub recesję. Poprzez stopniowe dostosowanie poziomu cen, gospodarka powraca ostatecznie do stanu normalnego. Przyczyną wstrząsów są niespodziewane zmiany dotyczące np.: polityki fiskalnej i pieniężnej państwa (złagodzenie lub zacieśnienie), oczekiwań uczestników rynku co do możliwych do osiągnięcia zysków czy dochodów, zwiększenia wydatków prywatnych lub publicznych oraz zmiany preferencji konsumentów (D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch, 2007, s. 194-205). Polityka pieniężna i fiskalna są ważnymi determinantami wpływającymi na kształt i położenie krzywej zagregowanego popytu.

TL;DR

Wstrząsy popytowe to zdarzenia, które gwałtownie zmieniają popyt w gospodarce. Są one podzielone na dodatnie (wzrost popytu) i ujemne (spadek popytu). Te wstrząsy wpływają na PKB, ceny, stopy procentowe i inwestycje. Polityka pieniężna i fiskalna może kompensować te szoki popytowe. Szok popytowy może również wpływać na bezrobocie cykliczne. Szok strukturalny może wystąpić, gdy zmieni się struktura produkcji. Szok popytowo-strukturalny to połączenie tych dwóch wstrząsów.

Ujemny wstrząs popytowy

Następuje, gdy dochodzi do gwałtownego spadku popytu. W konsekwencji krzywa zagregowanego popytu przesuwa się w lewo.

Konsekwencje:

• Spadek PKB poniżej poziomu potencjalnego,
• Obniżenie poziomu cen (deflacja),
• Spadek stopy procentowej,
• Krótkookresowy spadek podaży,
• Wzrost wydatków inwestycyjnych.

Proces stopniowego dostosowania będzie trwał tak długo, aż rzeczywisty PKB wróci do potencjalnego poziomu. Inwestycje zwiększą się dokładnie o wielkość, o jaką początkowo się obniżyły. Stopa procentowa będzie wystarczająco niska, żeby wpłynąć stymulująco na inwestycje. W czasie długiego okresu rzeczywisty PKB powróci do normalnego poziomu, ale w okresie stopniowego dostosowania cen gospodarka przejdzie przez recesję i wzrost bezrobocia (R. B. Hall, J. B. Taylor, 1999, s. 242).

Dodatni wstrząs popytowy

Następuje, gdy dochodzi do gwałtownego wzrostu popytu. Wówczas krzywa zagregowanego popytu przesuwa się w prawo.

Konsekwencje:

• Początkowy spadek stopy procentowej,
• Wzrost inwestycji, eksportu i konsumpcji,
• Krótkookresowy wzrost podaży,
• Wzrost PKB oraz cen (inflacja), skutkujące następnie wzrostem stopy procentowej.

Poprzez ten proces stopniowego dostosowania cen gospodarka powróci w końcu do stanu normalnego. Jednak wcześniej przejdzie przez okres inflacji i rozkwitu aktywności gospodarczej (R. B. Hall, J. B. Taylor, 1999, s. 243).

Reakcja polityki na szoki popytowe

1. Polityka pieniężna lub fiskalna jest w stanie kompensować szok, który dotyczy łącznego popytu. Przesunięcie zagregowanego popytu na zewnątrz czy do wewnątrz układu może ulec odwróceniu dzięki działaniu polityki w przeciwnym kierunku.
2. Ogólnie rzecz biorąc, stabilność łącznego popytu jest czymś pożądanym. Jednak większa część ekonomistów twierdzi, że aktywna polityka mogłaby zwiększyć niestabilność zamiast ją skompensować. Monetaryści są nawet przeciwni uruchamianiu polityki przeciwdziałającej przesunięciom zagregowanego popytu.
3. Inni ekonomiści przeciwni aktywnej polityce uważają, że polityka kompensowania zakłóceń popytowych nie będzie mieć żadnego wpływu na Produkt Krajowy Brutto (R. B. Hall, J. B. Taylor, 1999, s. 249).

Szok popytowy, a bezrobocie cykliczne

Następstwem zmian koniunkturalnych, które zachodzą w gospodarce jest szok popytowy powiązany z bezrobociem cykliczny, wynikającym z wahań produktywności gospodarki (J.Osiński 2011, s. 141).

Kiedy spadek popytu na usługi oraz towary wpływa na zmniejszenie się zapotrzebowania na siłę roboczą, wskutek czego wzrasta liczba osób bezrobotnych przy jednoczesnym zmniejszeniu się liczby wakatów to mamy do czynienia z negatywnym wstrząsem popytowym.

Negatywny szok popytowy prowadząc do wzrostu bezrobocia przyczynia się do procesu deprecjacji kapitału ludzkiego (E Staszewska 2012, s.33). Osobom, które dopiero zaczynają wchodzić na rynek pracy trudno znaleźć pracę, utrwalić wiedzę i dać szansę wykazać się zdobytą wiedzą i umiejętnościami zawodowymi. Natomiast osoby, które straciły pracę tracą z biegiem czasu swoje zdobyte zdolności i kwalifikacje zawodowe. Ponadto wraz z szybkim postępem technologicznym posiadane przez pracowników umiejętności okazują się być już przestarzałe.To wszystko wpływa na zmniejszenie się zasobów kapitału ludzkiego, które posiadają bezrobotni, a tym samym maleją szansę na znalezienie pracy, co skutkuje utrzymaniem się wskaźnika bezrobocia na wysokim poziomie.

Pozytywny wstrząs popytowy pojawia się w momencie ożywienia gospodarczego, kiedy to zwiększa się popyt na usługi oraz towar, co ma w konsekwencji wpływ na wzrost liczby wolnych miejsc przyczyniając się do zwiększenia liczby osób pracujących i spadku bezrobocia.

Na rynku może również wystąpić szok strukturalny, w momencie gdy wzrostowi wolnych miejsc pracy towarzyszy wzrost liczby bezrobotnych. Szok ten pokazuje niewielką efektywność dopasowań między liczbą osób bezrobotnych, a wakatami. Przyczyną wystąpienia szoku strukturalnego może być modyfikacja struktury produkcji, która zmienia się przez zapotrzebowanie na nowe usługi oraz produkty, tym samym właściciele firm zgłaszają zapotrzebowanie na nowych pracowników o nowych umiejętnościach i kwalifikacjach.

Szok popytowo-strukturalny jest połączeniem wyżej wymienionych wstrząsów. Dochodzi do niego, gdy zmianie efektywności funkcjonowania rynku towarzyszy zmianie relacji między liczbą osób bezrobotnych, a wakatami, spowodowanymi aktywnością gospodarczą (J.Osiński 2011, s. 142-143).

Wstrząs popytowy — artykuły polecane

Szok podażowy — Wstrząs podażowy — Kryzys gospodarczy — Cykl koniunkturalny — Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego — Histereza — Koniunktura gospodarcza — Bezrobocie naturalne — Deflacja

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bogusz D., Górajski M., Ulrichs M. (2015), Sztywna vs. elastyczna strategia bezpośredniego celu inflacyjnego w modelu optymalnej polityki pieniężnej dla Polski, Przegląd statystyczny, Toruń
• Drozdowicz-Bieć M., Pater R., Wargacki M. (2007), Identyfikacja zmian na rynku pracy za pomocą barometru ofert pracy, Barometr Regionalny, nr 1
• Hall R., Taylor J. (2004), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Osiński J. (2011), Praca, społeczeństwo, gospodarka: między polityką a rynkiem, Młodzi KES, Warszawa
• Staszewska E. (2012), Środki prawne przeciwdziałania bezrobociu, Wolters Kluwer, Warszawa
• Zięba J. (2003), Długo-i krótkookresowa składowa Produktu Krajowego Brutto według metody Blancharda i Quaha, NBP, Departament Komunikacji Społecznej, Warszawa

Autor: Anna Baran, Agnieszka Wójcik