Ustawa o podatku dochodowym

Ustawa o podatku dochodowym
Polecane artykuły
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych System podatkowy Podatek dochodowy od firm Opór podatkowy Podatek Podatek rolny Rachunkowość podatkowa Progresja podatkowa Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych

Ustawa o podatku dochodowym – akt prawny określający wysokość oraz system poboru opłaty na rzecz skarbu państwa. Ustawa o podatku dochodowym jest jedną z ustaw, określającą jeden z rodzajów dochodów budżetowych. Opisuje go szereg uniwersalnych cech (L. Etel i in. 1994, s. 15):

• Świadczenie pieniężne
• Ogólne
• Przymusowe
• Bezzwrotne
• Nieodpłatne

Ustawa o podatku dochodowym dzieli się na (L. Etel i in. 1994, s. 71, 117):

• Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych – podatnikami są osoby fizyczne osiągające dochód podlegający opodatkowaniu.
• Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych – podatnikami są osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

Podstawa prawna

Ustawa o podatku dochodowym opiera się na kilku aktach prawnych normujących system poboru opłat (W. Wyrzykowski 2004, s. 135,149):

• Podatek od osób fizycznych: Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z późniejszymi zmianami) oraz Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (DzU z 1998 r., Nr 144, poz. 930 z późniejszymi zmianami)
• Podatek od osób prawnych: ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku od osób prawnych (tekst jednolity, DzU z 2000 r., Nr 54, poz. 654 z późniejszymi zmianami).

Geneza podatku dochodowego

Pionierami w podatku dochodowym byli Wielka Brytania i Stany Zjednoczone Ameryki. Brytyjczycy pierwszy raz podatek wprowadzili w 1799 roku dla zaspokojenia potrzeb wojennych z Francją. Amerykanie natomiast swój pierwszy podatek dochodowy ustanowili w 1862 r. W tym przypadku powód był podobny do Wielkiej Brytanii. Abraham Lincoln chciał w ten sposób sfinansować działania wojenne Konfederatów w wojnie domowej. Na przestrzeni lat władcy z różnych pobudek, zmieniali stawki procentowe nałożonego podatku. Niekiedy zostawał zniesiony, lecz zawsze był to krótki epizod w historii tych państw. Powód powrotu podatku dochodowego do łask zawsze był ten sam – konieczność sfinansowania działań wojennych. Politycy często obiecywali, że to chwilowe rozwiązanie, ale rzadko decydowano się na trwałe zniesienie podatku. Obecnie podatek dochodowy używany jest w wielu państwach na świecie (W. Kwaśnicki 2003, s. 1-5).

Budowa ustawy

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, 1991 r.):

• Rozdział 1. Podmiot i przedmiot opodatkowania
• Rozdział 2. Źródła przychodów
• Rozdział 3. Zwolnienia przedmiotowe
• Rozdział 4. Koszty uzyskania przychodów
• Rozdział 4a. Opodatkowanie stron umowy leasingu
• Rozdział 4b. Ceny transferowe
• Oddział. Przepisy ogólne
• Oddział. Zasada ceny rynkowej
• Oddział. Dokumentacja cen transferowych
• Rozdział 5. Szczególne zasady ustalania dochodu
• Rozdział 5a. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
• Rozdział 6. Podstawa obliczenia i wysokość podatku
• Rozdział 6a. Danina solidarnościowa
• Rozdział 7. Pobór podatku lub zaliczek na podatek przez płatników
• Rozdział 7a. uchylony
• Rozdział 7b. Zwrot podatku z tytułu wypłaconych należności
• Rozdział 8. Zeznania podatkowe
• Rozdział 9. Zmiany w przepisach obowiązujących
• Rozdział 10. Przepisy przejściowe i końcowe

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, 1992 r.):

• Rozdział 1. Podmiot i przedmiot opodatkowania
• Rozdział 1a. Ceny transferowe

1. Oddział. Przepisy ogólne
2. Oddział. Zasada ceny rynkowej
3. Oddział. Dokumentacja cen transferowych

• Rozdział 2. Przychody
• Rozdział 3. Koszty uzyskania przychodów
• Rozdział 4. Zwolnienia przedmiotowe
• Rozdział 4a. Opodatkowanie stron umowy leasingu
• Rozdział 5. Podstawa opodatkowania i wysokość podatku
• Rozdział 5a. Podatek od dochodów i niezrealizowanych zysków
• Rozdział 6. Pobór podatku
• Rozdział 6a. Zwrot podatku z tytułu wypłaconych należności
• Rozdział 7. Zmiany w przepisach obowiązujących
• Rozdział 8. Przepisy przejściowe i końcowe

Podatki a sprawiedliwość społeczna

System podatkowy powinien służyć rozwojowi gospodarczemu i społecznemu kraju. Zatem pożądany jest system oparty na wiedzy i racjonalności. Oznacza to, że nałożone opłaty nie mogą hamować rozwoju przede wszystkim przedsiębiorców, którzy są motorem napędowym gospodarki. Wysokie obciążenia nie przyczynią się także do rozwoju społecznego przez finansowe ograniczenia jednostki. Podatki powinny głównie zaspokajać najistotniejsze potrzeby społeczne. Podstawową funkcją jaka powinna być uznawana jest funkcja fiskalna. Wszystkie inne funkcje należy uznać jako uboczne czy dodatkowe. Funkcja fiskalna oznacza gromadzenie dochodu w budżecie państwa.

Racjonalność systemu podatkowego to efektywność oddziaływania na przebieg procesów realnych w gospodarce. Oznacza to, że dobrze skonstruowany system podatkowy powinien pozwolić na zgromadzenie środków publicznych potrzebnych na pokrycie bieżących potrzeb przy jednoczesnym umożliwieniu rozwoju gospodarki kraju, ale nie ograniczając przy tym praw i zasobów jednostki. Przy nieracjonalnym systemie podatkowym lub przy zbyt wysokich stawkach podatkowych często można spotkać się z chęcią omijania podatków przez jednostki lub różne organizacje. Jest to bardzo złe zjawisko mówiące o potrzebie zmiany prawa podatkowego przynajmniej w jakimś zakresie.

Aby było możliwe określenie racjonalnych stawek podatkowych, potrzebne jest ustalenie wielkości publicznych wydatków. Wydatki to funkcja państwa i samorządów publicznych, która realizowana jest z budżetu. W budżecie znajdują się środki ściągane również z podatków dochodowych. Ustawa o podatku dochodowym jest aktem prawnym, który reguluje ten określony podatek od osób fizycznych i osób prawnych. Skala budżetu i wydatków jest zależna od rozwoju gospodarczego kraju. Rozwój uzależniony jest od racjonalnego systemu i wysokości stawek podatkowych. (J. Ostaszewski 2010, s. 96-97)

Bibliografia

• Felis P. (2012)., Elementy teorii i praktyki podatków majątkowych, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
• ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (1991), Dz.U. nr 80 poz. 350
• ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (1992), Dz.U. nr 21 poz. 86
• Kwaśnicki W. (2003)., Z historii podatku dochodowego, Instytut Nauk Ekonomicznych, Wrocław
• Mastalski R. (2006)., Prawo Podatkowe, C.H. BECK, Warszawa
• Możyłowski P. (2010)., Wpływ podatków na wzrost gospodarczy, Pierwszy Urząd Skarbowy, Radom
• Ostaszewski J. (2010)., Finanse, Difin, Warszawa
• Wyrzykowski W. (2004)., Polski system podatków i opłat w zarysie, SPG, Gdańsk
• Podatki.gov.pl (2020), Portal podatkowy

Autor: Krzysztof Konieczko

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.