Ustawa o funduszach inwestycyjnych

Ustawa o funduszach inwestycyjnych
Polecane artykuły
Fundusz inwestycyjny Fundusz powierniczy Fundusz inwestycyjny otwarty Rynek pozagiełdowy Jednostka uczestnictwa Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych Inwestor Obrót pozagiełdowy Bank spółdzielczy

Ustawa o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi z dnia 27 maja 2004 r. (Dz.U. 2004 Nr 146 poz. 1546). Ustawa formułuje zasady tworzenia oraz działania funduszy inwestycyjnych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

Historia funduszów inwestycyjnych i ich regulacji

Jako pierwszy fundusz inwestycyjny uważa się fundusz Roberta Fleminga, który w 1863 r. w Wielkiej Brytanii utworzył Szkocko-Amerykański TrustInwestycyjny, na który wpłaty złożyli jego udziałowcy. Bardzo szybko zyskały na popularności fundusze inwestycyjne w Stanach Zjednoczonych, gdzie w latach 20. XX wieku działało już 400 funduszy. W Europie Środkowej rozwój funduszy inwestycyjnych nastąpił późno, po 1989 r. Pierwszy Polski fundusz inwestycyjny został utworzony w 1992 r. (Czekaj J. (red.) 2017 s. 94).

Jako pierwsze regulacje prawne dotyczące funduszy inwestycyjnych w Polsce, uważa się Ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych z 22 marca 1991r. Zmiany przyniosła ustawa o funduszach inwestycyjnych z 1997r., po jej wdrożeniu, fundusze inwestycyjne stały się osobnymi masami majątkowymi, posiadającymi swoją osobowość prawną. Ustawa ta wyróżniała również podział funduszy na: otwarte, otwarte specjalistyczne, zamknięte, mieszane. Ostatnim aktem prawnym regulującym tworzenie i działalność funduszy inwestycyjnych jest właśnie Ustawa o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi z dnia 27 maja 2004 r., która jednak do roku 2016 funkcjonowała pod nazwą Ustawa o funduszach inwestycyjnych (A. Kidyba 2018).

Budowa ustawy

Ustawa zbudowana jest z 12 działów, które dzielą się wewnątrz siebie na rozdziały. Działy zawarte w ustawie zostały wypisane poniżej (Dz.U. 2004 Nr 146 poz. 1546):

• Dział I – Przepisy ogólne
• Dział II – Tworzenie i funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych
• Dział III – Towarzystwo funduszy inwestycyjnych
• Dział IIIa – Alternatywna spółka inwestycyjna i zarządzający ASI
• Dział IIIb – Przejęcie kontroli nad spółkami nienotowanymi na rynku regulowanym i notowanymi emitentami
• Dział IV – Depozytariusz
• Dział V – Rodzaje funduszy inwestycyjnych
• Dział VI – Szczególne konstrukcje funduszy inwestycyjnych
• Dział VII - Szczególne typy funduszy inwestycyjnych
• Dział VIII – Łączenie funduszy inwestycyjnych otwartych, specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych i funduszy zagranicznych
• Dział VIIIa – Łączenie funduszy inwestycyjnych zamkniętych
• Dział IX – Zarządzanie zbiorczym portfelem papierów wartościowych
• Dział X – Obowiązki informacyjne i nadzór Komisji
• Dział XI – Przejęcie zarządzania funduszem inwestycyjnym i alternatywną spółką inwestycyjną oraz przekształcenie, rozwiązanie i likwidacja funduszu inwestycyjnego
• Dział XII – Działalność transgraniczna

Fundusz inwestycyjny

Fundusze inwestycyjne służą do wspólnego inwestowania środków różnych inwestorów na rynku kapitałowym. To zbiorowe lokowanie kapitału w instrumentach finansowych, jak również w innych aktywach. Jest to wygodna i w miarę bezpieczna forma inwestycji głównie dla drobnych inwestorów. Zaletami funduszy inwestycyjnych są (J. Czekaj 2017, s. 94):

• Niższe koszty inwestycji,
• Płynność inwestycji,
• Odpowiednie i profesjonalne zarządzanie oszczędnościami,
• Bezpieczeństwo powierzonych środków poprzez rozproszenie ryzyka,
• Możliwość wyższych dochodów przy niższych kosztach.

Wady funduszów inwestycyjnych (J. Czekaj 2017, s. 94):

• Opłaty za zarządzanie,
• Nabywanie lub zbywanie jednostek uczestnictwa,
• Możliwość problemu ze zbyciem certyfikatu inwestycyjnego.

Fundusze inwestycyjne można podzielić według wielu kryteriów. Wyróżnia się 3 główne rodzaje funduszów inwestycyjnych ze względu na ich strukturę i konstrukcję (U. Banaszczak-Soroka 2008, s. 57-58):

• Fundusze otwarte (FIO) – Wyróżniają się nieograniczoną liczbą jednostek, które mogą zbywać. Są zobligowane do szybkiej zmiany posiadanej lokaty na gotówkę. Każdy może być uczestnikiem funduszu otwartego, zapewnia on równość praw i obowiązków. Fundusz ten musi prowadzić rejestr uczestników. Jednostki w funduszu otwartym nie są papierami wartościowymi natomiast podlegają dziedziczeniu.
• Fundusze zamknięte (FIZ) – Fundusze te emitują określoną ilość certyfikatów inwestycyjnych, przez co ograniczona jest liczba uczestników funduszu. Jednostki te są papierami wartościowymi, reprezentują takie same prawa majątkowe oraz są niepodzielne. Z powodu braku możliwości zbycia jednostek w dowolnym momencie, fundusz nie musi utrzymywać płynnych aktywów oraz rezerw.
• Specjalistyczne fundusze otwarte (SFIO) – Działają na zasadach funduszy otwartych lecz mogą ograniczać liczbę uczestników według preferencji i warunków określonych w statucie. Wcześniej określone zostają również warunki oraz termin odkupienia jednostek uczestnictwa.

Działanie funduszu inwestycyjnego

Fundusze inwestycyjne są osobami prawnymi, których działalność polega na lokowaniu środków pieniężnych różnych inwestorów, poprzez proponowanie im nabywania jednostek oraz certyfikatów inwestycyjnych w określonych instrumentach. Możliwości alokowania oszczędności poprzez fundusze inwestycyjne są takie same dla wszystkich uczestników rynku a wypracowany zysk jest dzielony poprzez inwestorów równomiernie co do włożonych wkładów (U. Banaszczak-Soroka 2008, s. 56-57).

Bibliografia

• Banaszczak-Soroka U. (2008), Instytucje i uczestnicy rynku kapitałowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 56-57.
• Czekaj J. (red) (2017), Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 94.
• Karkowska R., Niewińska K. (2020), Analiza zmienności stóp zwrotu funduszy inwestycyjnych w Polsce, Uniwersytet Warszawski.
• Kidyba A. (red) (2018), Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Komentarz. Tom I. Art. 1-157, WKP, Warszawa.
• Ustawa o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnym z dnia 27 maja 2004 r., (Dz.U. 2004 Nr 146 poz. 1546).
• Żebrowska-Suchodolska D., Karpio A. (2010), Polski rynek otwartych funduszy inwestycyjnych na tle rynku europejskiego, Zeszyty Naukowe Polityki Europejskie, Finanse i Marketing nr 54.

Autor: Marta Mieszczak

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.