Upadek Barings Bank

Upadek Barings Bank
Polecane artykuły
Czarny poniedziałek Berkshire Hathaway Lehman Brothers George Soros Piramida finansowa Bąbel spekulacyjny Bernie Madoff MBO Upadek Continental Illinois

Barings Bank - był jednym z najstarszych i najbardziej poważanych banków handlowych w Wielkiej Brytanii. Założony w 1762 roku przez Sir Francisa Baringa, a jego najistotniejszymi klientami byli członkowie Rodziny Królewskiej. Jego podstawowym celem było finansowanie handlu tekstyliami. Za jego spektakularny upadek odpowiada wyłącznie jeden makler - Nick Leeson, zatrudniony w singapurskim oddziale. Ta sytuacja miała miejsce w 1995 roku, kiedy Barings Bank wykazywał stratę w wysokości 827 mln funtów.

Geneza banku

Barings Bank został założony przez rodzinę Baringsów. W XIX wieku zaangażował się w kredytowanie projektów publicznych w Europie, Ameryce Północnej i Południowej. W 1802 roku, podczas wojny Anglii z Francją, współfinansował zakup Luizjany od Francji przez Stany Zjednoczone. Oprocentowanie wynosiło 6%, a cała kwota wynosiła na 15 mln dolarów (80 mln franków). W okresie od 1880 r. do 1890 r. udzielił dużych pożyczek rządom Urugwaju i Argentyny. W kolejnych latach największe banki z tych krajów popadły w poważne kłopoty. Doprowadziło to do zawieszenia wypłat i paniki bankowej. Wartość papierów wartościowych Baringsa spadła o jedną trzecią i zagrożona została jego płynność. Z pomocą przyszedł wtedy Bank Anglii, który wspólnie z londyńskimi bankami handlowymi zorganizował akcję ratunkową.

W latach 80-tych XX wieku Barings był znany z mocnej pozycji na rynkach wschodzących. Jego agenda usług maklerskich - Barings Securities Limited odgrywała wiodącą rolę w Azji i w Ameryce Łacińskiej.

W lutym 1995 roku Barings Bank, jeden z najstarszych banków w Wielkiej Brytanii, upadł na skutek gigantycznych strat, które opiewały na 1,4 mld dolarów (827 mln funtów). Przyczyną upadku była działalność spekulacyjna opierająca się na wykorzystywaniu technicznych różnic pomiędzy japońskim i singapurskim rynkiem kontraktów terminowych typu future. (Dudziak M., Szpakowska E. 2013, s. 122)

Działalność Nicka Leesona – początek końca

Nick Leeson urodził się w 1967 roku w Watford pod Londynem. Karierę rozpoczął w prywatnym banku Coutts, a większe doświadczenie zdobywał w Morgan Stanley. W 1989 roku trafił do Barings i był odpowiedzialny za transakcje typu futures i opcje. W marcu 1992 r. został przeniesiony do Singapuru, gdzie objął kierownictwo nad biurem, które zajmowało się pozagiełdowym obrotem papierów wartościowych, a także kontraktami terminowymi na Singapore Stock Exchange. Leeson był także bezpośrednio odpowiedzialny za dokonywanie zakupów i ustalanie terminów likwidacji pozycji na kontraktach terminowych, jak również za ich rozliczenia. W filii singapurskiej pełnił więc kilka funkcji. Przede wszystkim był dyrektorem, managerem maklerów, którzy byli zatrudnieni przy obsłudze zleceń na SIMEX, a także kierownikiem back office. Oznaczało to, że był odpowiedzialny i kontrolował transakcje, które były zawierane przez maklerów, w tym samego siebie. Stworzyło mu to możliwość do obejścia kontroli wewnętrznej. Z biegiem czasu Leeson przestał zajmować się wyłącznie transakcjami arbitrażowymi, a zamiast tego zaczął spekulację na kontraktach na Nikkei 225.

Działalność spekulacyjna opierała się na wykorzystywaniu technicznych różnic pomiędzy japońskim i singapurskim rynkiem kontraktów terminowych typu future (przekazywano je pomiędzy Singapurem a Osaką). Niestety Leeson był bardzo słabym spekulantem, który nie podejmował dobrych decyzji. Tracił potężną gotówkę, na transakcjach, które sam zawierał. Zarząd postrzegał tego typu umowy jako wolne od ryzyka, w rzeczywistości w wyniku zajmowania nieautoryzowanych pozycji, dług banku coraz bardziej się powiększał. Centrala w Londynie nie miała pojęcia o istnieniu konta 88888 (utworzone, gdy jeden z niedoświadczonych pracowników popełnił stosunkowo niewielki błąd), na którym Leeson ukrywał potężne straty.

Największe problemy Leesona, których już nie potrafił naprawić i ostatecznie przesądziły o upadłości banku zaczęły się w styczniu 1995 roku, kiedy wystawił jednocześnie 40 000 opcji. Transakcja ta byłaby korzystna, gdyby nie wielkie trzęsienie ziemi w Kobe i gwałtowny spadek notowań na japońskim parkiecie. Obstawił, że tokijski indeks szybko odbije się po tej tragedii, niestety tak się nie stało, a Leeson histerycznie zawierał kolejne kontrakty, co doprowadziło do utraty ponad 800 mln funtów w niecałe 2 tygodnie. Gdy sytuacja była tragiczna i straty wyszły na jaw, Nick Leeson uciekł do Niemiec, gdzie został aresztowany.

Przejęcie przez ING Bank

Gdy Barings Bank stał się niewypłacalny, wiele akcjonariuszy na tym straciło, a sytuacja na rynkach finansowych zaczęła wirować. Jednak Bank Anglii, który sprawował nadzór nad Baringsami, doszedł do wniosku, że upadek tego banku nie spowoduje wielkich strat w sektorze finansowym w Wielkiej Brytanii. Porzucono więc myśl o pomocy rządowej dla Barings Bank, a jego inwestorem strategicznym został ING Bank, który 6 marca 1995 roku przejął Barings Bank za symbolicznego 1 funta i przejął jego wszystkie zobowiązania, tworząc zależną spółkę ING Barings.

Wnioski

Upadek Baringsa został spowodowany niedozwoloną i krańcowo katastrofalną działalnością Leesona. Z sytuacji tej wyciągnięto następujące wnioski:

• zarząd banku musi w pełni rozumieć specyfikę działalności, którą się zajmuje,
• odpowiedzialność za każdy rodzaj działalności musi być dokładnie określona,
• konieczne są kontrole wewnętrzne, w tym niezależne zarządzanie ryzykiem,
• zarząd i komitet ds. kontroli musi dbać o wzmacnianie słabości systemu wykazywane przez departament kontroli wewnętrznej.

Bibliografia

• Dudziak M., Szpakowska E. (2013). Zarządzanie ryzykiem i niepewność w działalności gospodarczej. Podejmowanie decyzji biznesowych., Zarządzanie i finanse, Vol. 1, Nr 1
• Heffernan S. (2007). Nowoczesna Bankowość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 443, 471-476
• Kuciński R. (2000). Przestępstwa giełdowe, Beck, Warszawa
• Saunders E. (1996). Kontrola wewnętrzna w bankowości, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa" s. 433-444
• Wojtasiak A. (2003). Ryzyko operacyjne na rynku instrumentów pochodnych – podział i metody jego minimalizacji, Bank i Kredyt, Nr 9

Autor: Mariusz Krzysztofek, Kamila Mrozik