Transakcje wewnątrz struktury organizacyjnej
| Transakcje wewnątrz struktury organizacyjnej |
|---|
| Polecane artykuły |
W obrębie przedsiębiorstwa złożoną strukturę rynku z charakterystycznymi transakcjami wymiany zastępuje przedsiębiorca - koordynator działań. Podstawowe znaczenie mają w tym przypadku pozycja przedsiębiorcy jako przełożonego i jego wpływ na wykonywanie zadań przez podwładnych, oraz niskie koszty ewentualnych renegocjacji warunków współpracy. Zakresy uzgodnień w przypadku umów wewnątrz jednostki są tym samym znacznie zredukowane w porównaniu z umowami pomiędzy przedsiębiorstwami. Warto uzupełnić, że wśród istotnych cech transakcji wewnątrz jednostki wyróżnić należy także zazwyczaj stałe przychody dla zatrudnionych zapewnione przez przedsiębiorcę uzyskującego rezydualne (pozostające po uregulowaniu zobowiązań) przychody o zmiennej wysokości oraz odmienny sposób traktowania takich transakcji przez organy regulacyjne państwa w porównaniu z transakcjami realizowanymi na rynku. Przykładem może być zastąpienie odrębnego podatku od każdej transakcji (w przypadku współpracy niezależnych przedsiębiorstw) jednym podatkiem, którego wysokość uzależniona jest od wyników działania przedsiębiorstwa.[R. Coase, 1988, s. 41].
Prezentując atuty koordynowania działań w obrębie przedsiębiorstwa należy jednak zwrócić także uwagę na ograniczenia związane ze zwiększaniem zakresów zadań realizowanych samodzielnie, które można potraktować jako argumenty podejmowania współpracy z innymi jednostkami na rynku:
- możliwość osłabienia funkcji przedsiębiorcy jako koordynatora działań związane ze wzrostem złożoności zadań realizowanych samodzielnie (konieczność rozbudowania funkcji nadzoru i kontroli, wzrost skali strat proporcjonalnie do zwiększania skali zasobów koordynowanych w przedsiębiorstwie na skutek niewłaściwych decyzji),
- zmniejszanie korzyści uzyskiwanych przez przedsiębiorcę poprzez wzrost kosztów organizowania kolejnych transakcji w przedsiębiorstwie (po przekroczeniu punktu, w którym zrównane zostaną nakłady poniesione na samodzielną organizacją działań z kosztami transakcyjnymi podejmowania i realizacji współpracy na rynku,
- spadek efektywności alokowania zasobów (po przekroczeniu punktu, w którym straty związane z tym spadkiem równoważy poziom kosztów transakcyjnych współpracy z jednostką zewnętrzną),
- utrudniony rozwój w zakresie podstawowej działalności jednostki związany z zagrożeniem wymienionym powyżej,
- wzrost ceny za wykorzystywanie określonego czynnika produkcji w obrębie przedsiębiorstwa będące wyrazem indywidualistycznego podejścia właściciela tego czynnika i formą rekompensaty za utratę niezależności.
Wymienione potencjalne zagrożenia związane ze zwiększaniem zakresów zadań realizowanych samodzielnie były już w większości sygnalizowane przez R. Coase w artykule The Nature of the Firm (opublikowany w: "Economica", nr 4 z 1937 roku był w późniejszym okresie przedrukowany min. w pracy R. Coase: The Firm, the Market and the Law z 1988 roku). Zaprezentowane przez autora twierdzenie stanowi jedną z podstawowych wytycznych w rozwiązywaniu aktualnego zwłaszcza obecnie problemu wyznaczania granic przedsiębiorstwa. Zagadnienie to rozwijał także w późniejszym okresie min. K. Arrow [1985] wykorzystując podejście R. Coase min. w wyznaczaniu zakresu integracji pionowej przedsiębiorstwa działającego dotychczas w oparciu o dostawy materiałów i półfabrykatów od jednostek realizujących wcześniejsze etapy procesu produkcji. Warto uzupełnić, że w rozważaniach K. Arrowa charakterystycznym jest ujęcie organizacji jako sposobu osiągania korzyści z działania zbiorowego w sytuacjach, kiedy zawodzi system cen [K. Arrow, 1985, s. 7 - 24].
Bibliografia
- Coase R., The Firm, the Market and the Law, The University of Chicago Press, Chicago and London 1988
- Arrow K., Granice organizacji, PWN, Warszawa 1985
Autor: Tomasz Małkus
