Thomas Robert Malthus
| Thomas Robert Malthus |
|---|
| Polecane artykuły |
Thomas Robert Malthus to angielski ekonomista, przedstawiciel klasycznej szkoły ekonomii żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku. Autor uznanych dzieł i teorii ekonomicznych, m.in. teorii przeludnienia. W swoich badaniach szczególną uwagę poświęcał demografii oraz poziomowi życia i dochodom społeczeństwa. Na podstawie jego dokonań powstało określenie tzw. "pułapki maltuzjańskiej", którym nazywa się współcześnie stan gospodarki państw sprzed rewolucji przemysłowej. Według zasad maltuzjańskich, polegał on na tym, że wzrost populacji, związany z lepszą produktywnością i wyższymi dochodami, nie gwarantował wcale poprawy warunków życia ludzi (G. Clark 2007, s. 5).
Życiorys
Thomas Malthus urodził się 13 lutego 1766 roku w Rookery, w południowo-wschodniej Anglii (P. James 2006, s. 1). Ojciec Malthusa był przejęty ideałami płynącymi z rewolucyjnej Francji i utrzymywał pewne kontakty ze słynnym francuskim myślicielem Oświecenia, Jeanem-Jacquesem Rousseau (P. James 2006, s. 10-11). Malthus od najmłodszych lat uczestniczył w debatach naukowych. Wiedzę zdobywał najpierw w domu, a później na Uniwersytecie Cambridge. W latach 1793-1797 pełnił tam funkcję wykładowcy. W roku 1797 przyjął święcenia kapłańskie i był przez jakiś czas anglikańskim wikariuszem w rodzinnym hrabstwie. Następnie został też profesorem historii i ekonomii w college'u w Haileybury. Malthus sprawował tę funkcję aż do swojej śmierci, w 1834 roku (P. James 2006, s. 64).
Dokonania naukowe
Duży wpływ na rozmyślania Malthusa i jego późniejszą twórczość miały dwie postacie: francuski filozof i ekonomista, J. Condorcet i angielski socjalista, W. Godwin. Pod wpływem ich koncepcji, w 1798 roku napisał "Rozprawę o prawie ludności i jego oddziaływaniu na przyszły postęp społeczeństwa, wraz z uwagami na temat spekulacji pana Godwina, pana Condorceta i innych pisarzy". Poglądy na temat ustaw zbożowych i renty gruntowej opisał w pracach pt. "Obserwacje na temat skutków ustaw zbożowych" oraz "Badania nad istotą i rozwojem renty". Najpełniej jednak system swoich poglądów zdefiniował w dziele "Zasady ekonomii politycznej z przeglądem możliwości praktycznego zastosowania".
Prawo ludności Malthusa
Malthus oparł się w swoim dziele "Rozprawa o prawie ludności..." na dwóch przesłankach. Po pierwsze: żywność jest niezbędna do życia każdego człowieka. Po drugie: pociąg płciowy jest czymś koniecznym i niezmiennym. Mając na uwadze te dwie prawdy, różnie kształtujący się przyrost ludności i przyrost środków utrzymania prowadzą do sprzeczności. W swoim dziele Malthus pisał: "Ludność - w razie braku przeszkód - wzrasta w postępie geometrycznym, a środki utrzymania wzrastają jedynie w postępie arytmetycznym" (M. Księżyk 2012, s. 26).
Przykład:
W pewnym okresie liczba ludności podwoi się. Dostępne środki utrzymania także podwoją się, ale liczba 2 będzie różnicą postępu arytmetycznego. W kolejnych latach relacje między obiema wielkościami mogą kształtować się następująco:
Ludność (w mln osób): 4, 8, 16, 32, 64...
Środki utrzymania (w danych umownych jednostkach): 3, 4, 5, 6, 7...
Prawdziwą przyczyną nędzy według Malthusa jest niedostateczna ilość zasobów i środków potrzebnych do utrzymania ciągle rosnącej liczby ludności. Równowagę ma przywracać sama nędza, która działa na zasadzie selekcji naturalnej, hamując rozrodczość. Liczba ludności kraju zmniejsza się w obliczu epidemii oraz wojen. Aby dodatkowo obniżyć liczbę populacji, Malthus nawoływał do wstrzemięźliwości i pohamowania popędu seksualnego prowadzącego do rozmnażania się.
Teoria renty i efektywnego popytu
Malthus głosił także inne oryginalne teorie. W książkach "Badania nad istotą i rozwojem renty" i " Zasady ekonomii politycznej..." opisana została przez niego teoria renty oraz teoria efektywnego popytu. Z teorii renty korzystał później D. Ricardo, natomiast teoria efektywnego popytu była przywoływana przez J. M. Keynesa.
Punktem wyjścia do teorii popytu efektywnego Malthusa jest kwestia realizacji wytworzonego produktu. Sami kapitaliści nie mogą tego dokonać, ponieważ aby inwestować, trzeba posiadać oszczędności. Robotnicy natomiast realizują tylko część produktu odpowiadającą ich płacom. Zagregowany popyt kapitalistów i robotników jest niewystarczający, przez co dochodzi do zjawiska nadprodukcji. Luka popytowa wypełniana miała być wtedy poprzez wydatki ziemiaństwa, środki pochodzące od urzędników, duchowieństwa i innych warstw nieprodukcyjnych. Popyt efektywny ma zatem ogromne znaczenie w utrzymywaniu równowagi gospodarczej.
Bibliografia
- Bartkowiak R. (2010) Współczesne teorie ekonomiczne. "Roczniki Nauk Rolniczych", Vol. 97, Nr 2.
- Bochenek M. (2016) Historia rozwoju ekonomii. Od starożytności do szkoły klasycznej, t. 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
- Clark G. (2007) A Farewell to Alms, Princeton University Press, Princeton.
- Danowska-Prokop B. (2017) Poglądy Adama Smitha, Tomasza Roberta Malthusa i Davida Ricardo na kwestie ludnościowe. "Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach", Nr 309.
- James P. (2006) Population Malthus: His Life and Times, Routledge, Nowy Jork.
- Korotayev A. Zinkina J. (2015) East Africa in the Malthusian Trap? "Journal of Developing Societies", Vol. 31, Nr 3.
- Księżyk M. (red.) (2012) Ekonomia. Podejście historyczne i prospektywne Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków.
- Landreth H. Colander D. C. (2008) Historia myśli ekonomicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- Malthus T. R. (2013) Prawo ludności, Wydawnictwo Jirafa Roja, Warszawa.
- Stankiewicz W. (2007) Historia myśli ekonomicznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Autor: Natalia Kargula, Magdalena Idzik
