Socjometria
| Socjometria |
|---|
| Polecane artykuły |
Socjometria - zwana także metodą socjometryczną, jest jednym z kierunków współczesnej socjologii. Służy do pomiaru pozycji poszczególnych jednostek w grupie. Została zapoczątkowana przez amerykańskiego uczonego, lekarza i psychiatrę J.L Moreno w 1934 r. Badania przeprowadzane są za pomocą prostego Kwestionariusza i polegają na dokonaniu przez osoby wyborów negatywnych i pozytywnych spośród członków danej grupy. Wybory i odrzucenia pozwalają na sporządzanie graficznych obrazów relacji interpersonalnych. Uzyskane Dane są poddawane analizom statystycznym, które pozwalają na określenie stopnia ekspansywności, spoistości, zwartości grupy itd. Analiza dostarcza także informacji o pozycji każdej jednostki w grupie i podziałach na podgrupy. Socjometria znajduje zastosowanie w wychowaniu, do badań społecznych, także posługują się nią badacze, którzy chcą zinterpretować relacje występujące w grupie z którą pracują. Socjometrię wykorzystuje się w sytuacjach w których mamy do czynienia z małymi grupami.
Możemy wyróżnić strukturę socjometryczną pochodzącą od słowa "socjometria", której twórcą był J.L. Moreno - amerykański socjolog. Jest ona używana do badania zależności, współpracy i relacji między danymi jednostkami i polega na dokonywaniu pozytywnych i negatywnych wyborów. Moreno jako pierwsze użył ją w badaniach , które wykonał w gronie jeńców wojennych w trakcie I wojny oświatowej , a po przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych rozpoczął wykorzystywać ją w analizach nad relacjami w klasach H szkolnych , z kolei po czasie zaczęto ją wdrażać do przeprowadzania badań grup w wojsku i przemyśle. Do głównych zadań techniki socjometrii należy postawienie pytania poddanej badaniu grupie: ”Z kim ze swojej grupy chciałbyś wykonywać pewną czynność?" . To jakie zadamy konkretne pytanie o czynność , zależy od adresata , np jeśli będzie to grupa studentów , zapytamy z jaką osobą chciałyby wykonać projekt grupowy , marynarzy - z kim chcieliby wypłynąć w rejs. (S.Mika 1981 ,s.455)
Wyniki takich badań możemy przedstawić na socjogramach , które dzielimy na klasyczne, kołowe, nieuporządkowane i hierarchiczne lub na macierzy socjometrycznej. Często występują komplikacje i utrudnienia przy sporządzeniu socjogramu w większej zbiorowości oraz przy różnorodności odpowiedzi badanych osób, ponieważ odpowiedzi badanych osób mogą się znacznie różnić od siebie i stworzenie odpowiedniego socjogramu jest lekko skomplikowanym procesem. Zbiór pytań jakie stawiamy badanym uczestnikom nazywamy testem socjometrycznym. Ta struktura pozwala nam poznać tzw. "gwiazdy socjometryczne", czyli osoby, które są najbardziej lubiane i popularne w grupie badanej jednostki.
Socjogram jest to graficzny sposób ukazania zebranych wyników , z którego zostaje odczytana Informacja na temat badanej grupy. Ciekawym aspektem w tym rodzaju prezentowania zebranych wyników jest fakt, że socjogram utworzony z zebranych wyników przez dwie różne osoby wydawałby się całkowicie różny od drugiego , ponieważ nie występuję żadna reguła kompozycyjna dla tego modelu . (K.Holm 1985, s.160)
Macierz socjometryczna jest kolejnym sposobem ukazania i przedstawienia danych jakie otrzymaliśmy po przeprowadzeniu badania. Ten rodzaj prezentacji wyników ma dość skomplikowaną budowę , dlatego dla ułatwienia możemy podzielić go na macierze cząstkowe np. macierz wyborów negatywnych i macierz wyborów pozytywnych. (S. Mika 1981,s. 459)
Występuje kilka rodzajów przekształcenia techniki socjometrycznej :
1. Socjometryczna Samoocena , używana już przez J.L. Moreno
2. Technika nominacyjna ( technika Zgadnij kto? )
3. Szeregowanie rangowe
4. Porównywanie parami (A.Brzezińska 2011, s. 197)
Warunki skuteczności metody socjometrycznej
- Stosowanie metody do grupy zamkniętej (drużyna, klasa)
- Dobra i wzajemna znajomość osób danej grupy
- Badane osoby nie powinny mieć dostępu do udzielanych odpowiedzi innych uczestników, powinny być one tajne
- Udzielane odpowiedzi powinny być jasno sprecyzowane i zrozumiałe dla pozostałych uczestników
- Zadawane pytania powinny być jasno i zrozumiale napisane dla wszystkich członków badanej zbiorowości, tak aby każdy z nich jednoznacznie rozumiał sens pytania
- Dokładne określenie kryteriów wg których członkowie badanej grupy dokonują oceny poszczególnych członków uczestniczących w grupie.
- 100% obecność podczas badania.
Zalety
- Prostota przeprowadzania badań
- Krótki czas badania
- Nie wymaga skomplikowanej aparatury, mało potrzebnych materiałów do przeprowadzania badań
- Przejrzystość uzyskanych danych.
- Poznanie stosunków między członkami
- Zebranie informacji czy w grupie istnieje lider lub " gwiazda socjometryczna " (A.Chmielewska 2013 , s.125)
Moreno użył socjometrii przy rozmieszczaniu studentów w domu akademickim tak aby zminimalizować konflikty. Praktyczne zastosowania testu socjometrycznego są obecnie rzadsze. W Polsce tę metodę rozpowszechnił Janusz Korczak, skonstruował na własny użytek nową technikę "plebiscyt życzliwości i niechęci". Istotną cechą plebiscytu jest to, że stawia on poszczególną osobę wobec obowiązku ocenienia wszystkich członków swojej grupy. Dzięki temu umożliwia wgląd w całokształt stosunków społecznych danej grupy.
Bibliografia
- Brzezińska A. (2011 Socjometri W: J. M. Brzeziński (red.),Socjometria Metodologia badań społecznych Wydawnictwo Naukowe PWN s. 192-210
- Chmielewska A., Kołodziejczyk J. (2013) Zastosowanie socjometrii jako narzędzia badania ról zespołowych "WSPÓŁCZESNE ZARZĄDZANIE" nr. 2
- Holm K.,Hűbner P., Mayntz R. (1985) Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej ,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa , s.156-167
- Marshall G. (2004) Słownik Socjologi i Nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Mika S. (1981) Psychologia społeczna ,Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa , s.455-465
- Szacka B. (2003) Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa
Autor: Małgorzata Pierzchała, Agnieszka Chojnowska
