Samorząd terytorialny

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja z dnia 11:05, 19 maj 2020 autorstwa Sw (dyskusja | edycje) (Infobox update)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Wersja do druku nie jest już wspierana i może powodować błędy w wyświetlaniu. Zaktualizuj swoje zakładki i zamiast funkcji strony do druku użyj domyślnej funkcji drukowania w swojej przeglądarce.
Samorząd terytorialny
Polecane artykuły


Samorząd terytorialny jest wynikiem decentralizacji finansów publicznych do szczebla lokalnego, w wyniku której następują zmiany jakościowe chronione najwyższym aktem prawnym - Konstytucją. Jest podstawą formą organizacji władz lokalnych. W ogólnym znaczeniu, istotą samorządu jest powierzenie zarządu sprawami publicznymi samym zainteresowanym - czyli, z mocy prawa, odpowiednio zorganizowanemu zrzeszeniu obywateli. W odniesieniu do samorządu terytorialnego polega to na utworzeniu i akceptacji przez państwo, autonomicznego względem niego, systemu organów i wyposażenie ich w odpowiednie kompetencje władcze. Istotnym warunkiem powstania takich organów jest akceptacja przez państwo odrębności sfery interesów społeczności lokalnej i regionalnej, przy jednoczesnym istnieniu interesów całego społeczeństwa. Ta odrębność interesów ma wyraz prawny, w postaci nadania związkom samorządowym osobowości prawnej oraz ekonomicznej, w postaci ich uwłaszczenia. Samorząd terytorialny jest, zatem wyodrębnionym w strukturze państwa związkiem terytorialnej społeczności, powoływanym do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażonym w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań. Z faktu wyodrębnienia terytorialnych związków samorządowych wynika ich względna niezależność od innych części aparatu państwowego (organów rządowych), a w konsekwencji możliwość kształtowania własnej, wewnętrznej organizacji, wybór organów przedstawicielskich oraz uprawnienia do stanowienia prawa miejscowego.

Definicje samorządu terytorialnego

Nie da się wskazać na jedną, dobrą i akceptowaną przez wszystkich definicję samorządu terytorialnego. Istnieje wiele określeń i różnią się one w szczegółach.

W literaturze polskiej:

  1. "Zdaniem Jerzego Panejki: samorząd jest opartą na przepisach ustawy, zdecentralizowaną administracją państwową, wykonywaną przez lokalne organy, niepodległe hierarchicznie innym organom i samodzielnie w granicach ustawy i ogólnego porządku prawnego.
  2. Według Bohdana Wasiutyńskiego samorząd jest: wykonywaniem części administracji państwowej przez organizacje obdarzone osobowością prawną, działające we własnym imieniu z mocy przyznanego im prawa pod określonym nadzorem państwa.
  3. Tadeusz Bigo przez pojęcie "samorząd terytorialny" rozumiał korporacje będące osobami prawnymi (podmiotami), zdecentralizowanymi i odrębnymi od państwa, powołane przez ustawy do wykonywania obowiązków i praw (publicznych) z zakresu administracji publicznej z wykorzystaniem władztwa administracyjnego.
  4. Teresa Rabska, według niej: samorządem jest wyodrębniona grupa społeczna, określona przez prawo, której członkostwo powstaje z mocy prawa, powołana do wykonywania zadań administracji państwowej, w granicach przez prawo określonych, w sposób samodzielny, w formach właściwych dla administracji państwowej, posiadająca własną organizację, ustaloną w przepisach prawnych, o charakterze przedstawicielskim, pozostającą pod kontrolą tej grupy społecznej, która ją wybrała. Organizacja samorządu zbudowana jest na zasadzie decentralizacji; działając na podstawie prawa pozostaje tylko pod nadzorem organów państwowych.
  5. Bogdan Dolnicki przyjmuje, że samorząd terytorialny jest to: jednostka o charakterze korporacyjnym, wyposażona w osobowość prawną o charakterze publicznym i prywatnym, wypełniająca poprzez wyłonienie w drodze wyborów organy zadania administracji publicznej na zasadach określomej prawnie niezależności i podlegająca przy tym nadzorowi państwowemu.
  6. W art. 3 ust. 1 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego (EKST), można znaleźć, że samorząd terytorialny oznacza: prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców." (Bandarzewski K. 2006, s. 22-24)

Misja

Misja samorządu terytorialnego jest tożsama z:

  • Realizacją idei samorządności, która wyzwala w społeczności zmiany w mentalności, polegające na utożsamianiu się społeczności z władzą samorządową. Jest to wynik demokratycznego trybu wyłaniającego odpowiednie organy integrujące społeczność terytorialną,
  • Aktywizacją społeczności terytorialnej, oznaczającą inspirację dla społeczności do działań na rzecz swojego lokalnego środowiska,
  • Racjonalizację działania władz publicznych, które muszą mieć na uwadze potrzeby społeczności, a których spełnienie jest ograniczone w możliwościach ich zaspokajania na szczeblu jednostek podziału terytorialnego.

Zadania

W zakresie:

  • Infrastruktury społecznej:
  1. pomoc społeczna,
  2. zabiegi zapobiegające bezrobociu,
  3. dynamizacja lokalnego rynku pracy,
  4. polityka socjalna (prorodzinna),
  5. pomoc osobom niepełnosprawnym,
  6. ochrona zdrowia (przeciwdziałanie alkoholizmowi, narkomanii i nikotynizmowi),
  • Infrastruktury technicznej:
  1. dostarczanie wody,
  2. usuwanie ścieków komunalnych,
  3. zaopatrzenie w energię elektryczną, cieplną oraz gaz,
  4. utrzymywanie porządku,
  5. transport publiczny,
  6. budowę, remont, utrzymanie i ochronę dróg oraz zarządzanie nimi,
  1. zabiegi związane z ochroną środowiska i przyrody,
  2. ochrona gospodarki wodnej, wodociągów i zaopatrzenia w wodę,
  3. usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych
  4. unieszkodliwianie odpadów komunalnych,
  • Porządku i bezpieczeństwa publicznego:
  1. zapobieganie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych,
  2. zadania związane z sytuacjami kryzysowymi,
  • Rozwoju regionalnego:
  1. zaspakajanie potrzeb zbiorowych społeczności.

Władze samorządowe i publiczne tworzą system władzy i pewną kategorię własności w odniesieniu do otoczenia, z której wynikają ważne konsekwencje:

  • Działalność władz musi być koordynowana względem gospodarstw domowych, oraz przedsiębiorstw
  • Wyżej wymieniona koordynacja musi dotyczyć sfery podatkowej i polityki wydatkowej
  • Odpowiedzialność za sprawy publiczne

W Polsce funkcjonują dwa rodzaje samorządu lokalnego (gmina i powiat), oraz samorząd województwa (samorząd regionalny). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej traktuje samorząd terytorialny jako element organizacji państwa, odrębny i niezależny od administracji rządowej.

Bibliografia

Autor: Agata Migdał, Natalia Hulbój

Uwaga.png

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych.

Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.