Samoorganizacja: Różnice pomiędzy wersjami
m (Infobox update) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Samoorganizacja''' - to w zależności od kontekstu i dyscypliny naukowej słowa samoorganizacja i samoporządkowanie mogą być traktowane jako synonimy lub mieć osobne znaczenia | '''Samoorganizacja''' - to w zależności od kontekstu i dyscypliny naukowej słowa samoorganizacja i samoporządkowanie mogą być traktowane jako synonimy lub mieć osobne znaczenia | ||
Jest to pojęcie powstałe w ramach paradygmatu złożoności, którzy stworzyli fizycy, chemicy i matematycy, w ujęciu tym samoorganizacja odnosiła się do uporządkowania [[proces]]ów w czasie i (lub) przestrzeni. Samoorganizacja ma miejsce wówczas, gdy "operator sam organizuje wykonanie swoich zadań, modyfikuje sekwencje operacji, [...] współdziała z innymi, wybierając procedury [...]". | Jest to pojęcie powstałe w ramach paradygmatu złożoności, którzy stworzyli fizycy, chemicy i matematycy, w ujęciu tym samoorganizacja odnosiła się do uporządkowania [[proces]]ów w czasie i (lub) przestrzeni. Samoorganizacja ma miejsce wówczas, gdy "operator sam organizuje wykonanie swoich zadań, modyfikuje sekwencje operacji, [...] współdziała z innymi, wybierając procedury [...]". | ||
==TL;DR== | |||
Artykuł omawia pojęcie samoorganizacji oraz obszary i formy jej występowania w społeczeństwie. Wyróżnia trzy główne wzorce samoorganizacji społecznej Polaków: członkostwo, akcyjność i samopomoc. Opisuje cechy i więzi charakterystyczne dla każdego z tych wzorców. Artykuł podkreśla różnice między nimi i ich zróżnicowaną kompatybilność z obecnym ładem instytucjonalnym. | |||
==Obszary samoorganizacji== | ==Obszary samoorganizacji== | ||
| Linia 29: | Linia 16: | ||
* '''Organizacje pozarządowe''' | * '''Organizacje pozarządowe''' | ||
* '''Ruchy społeczne''' | * '''Ruchy społeczne''' | ||
* '''Trzeci sektor''' | * '''Trzeci [[sektor]]''' | ||
<google> | |||
<google>n</google> | |||
==Wzory samoorganizacji na przełomie XX i XXI wieku== | ==Wzory samoorganizacji na przełomie XX i XXI wieku== | ||
Ogólnie mówiąc o samoorganizacji można pokusić się o stwierdzenie iż wyróżnia się trzy podstawowe wzorce (tryby) samoorganizacji społecznej Polaków. Jeśli potraktujemy te wzorce w kategoriach Weberowskich typów idealnych, można je określić terminami m.in.: | Ogólnie mówiąc o samoorganizacji można pokusić się o stwierdzenie iż wyróżnia się trzy podstawowe wzorce (tryby) samoorganizacji społecznej Polaków. Jeśli potraktujemy te wzorce w kategoriach Weberowskich typów idealnych, można je określić terminami m.in.: | ||
* '''członkostwo''' | * '''członkostwo''' | ||
* '''akcyjność''' | * '''akcyjność''' | ||
| Linia 40: | Linia 28: | ||
==Członkostwo== | ==Członkostwo== | ||
Do tego trybu samoorganizacji musimy zaliczyć działania stowarzyszeń ukierunkowanych na tworzenie organizacji pozarządowych, które po 1989 roku złożyły się na Trzeci Sektor. Najważniejszymi cechami tych działań są m.in.: | Do tego trybu samoorganizacji musimy zaliczyć działania stowarzyszeń ukierunkowanych na tworzenie organizacji pozarządowych, które po 1989 roku złożyły się na Trzeci Sektor. Najważniejszymi cechami tych działań są m.in.: | ||
* formalne członkostwo; | * formalne członkostwo; | ||
* status osoby prawnej; | * status osoby prawnej; | ||
* hierarchiczna (biurokratyczna) struktura zarządu; | * hierarchiczna (biurokratyczna) struktura zarządu; | ||
* zatrudnianie etatowego i nieetatowego personelu; | * zatrudnianie etatowego i nieetatowego personelu; | ||
* ukierunkowanie na profesjonalne świadczenie usług publicznych i/lub działalność ekspercką; | * ukierunkowanie na profesjonalne świadczenie usług publicznych i/lub działalność ekspercką; | ||
* internalizacja rynkowych reguł działania; | * [[internalizacja]] rynkowych reguł działania; | ||
* zakorzenienie w środowisku miejskim, zwłaszcza wielkomiejskim, i powiązania transnarodowe | * zakorzenienie w środowisku miejskim, zwłaszcza wielkomiejskim, i powiązania transnarodowe | ||
Za dominującą cechę logiki społecznej, która leży u podstaw funkcjonowania tego wzorca samoorganizacji powinno się uznawać profesjonalizacje. Jeśli chodzi o dominujący typ więzi preferowany przez wielu będą to więzi o charakterze kontraktualnym<ref>A. Gąsior-Niemiec, 2010, s.68-69</ref> | Za dominującą cechę logiki społecznej, która leży u podstaw funkcjonowania tego wzorca samoorganizacji powinno się uznawać profesjonalizacje. Jeśli chodzi o dominujący typ więzi preferowany przez wielu będą to więzi o charakterze kontraktualnym<ref>A. Gąsior-Niemiec, 2010, s.68-69</ref> | ||
==Akcyjność== | ==Akcyjność== | ||
Ten tryb samoorganizacji charakteryzuje się spontanicznym, jednorazowym o okazjonalnym działaniem społecznym. Podejmowane są jednocześnie przez niezrzeszone formalne jednostki. Skala, zakres i częstotliwość tych działań posiadają bardzo zmienny charakter. Uzależniony jest on przede wszystkim od bodźca, który je wywołuje i wiarygodność instancji koordynującej wszystkie te działania. Wymieniamy dwa główne działania obejmujące: | Ten tryb samoorganizacji charakteryzuje się spontanicznym, jednorazowym o okazjonalnym działaniem społecznym. Podejmowane są jednocześnie przez niezrzeszone formalne jednostki. [[Skala]], [[zakres]] i częstotliwość tych działań posiadają bardzo zmienny charakter. Uzależniony jest on przede wszystkim od bodźca, który je wywołuje i [[wiarygodność]] instancji koordynującej wszystkie te działania. Wymieniamy dwa główne działania obejmujące: | ||
*świadczenie datków materialnych i finansowych na rzecz | * świadczenie datków materialnych i finansowych na rzecz "dobrej sprawy" | ||
*oferowanie pracy własnej jako formy wsparcia i pomocy dla poszkodowanych i pokrzywdzonych | * oferowanie pracy własnej jako formy wsparcia i pomocy dla poszkodowanych i pokrzywdzonych | ||
Składki na cele organizowane przez parafie; Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy; zbiórki i aukcje organizowane przez stacje radiowe lub telewizyjne na rzecz chorych itd., są przykładami takich działań. Podstawową jak i | Składki na [[cele]] organizowane przez parafie; Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy; zbiórki i aukcje organizowane przez stacje radiowe lub telewizyjne na rzecz chorych itd., są przykładami takich działań. Podstawową jak i dominującą cechą logiki leżącej u podstaw funkcjonowania tego wzorca samoorganizacji społeczeństwa można uznać solidarność, a za dominujący typ więzi - więzi wspólnotowe (wspólnotę losu)<ref>A. Gąsior-Niemiec, 2010, s.69-70</ref> | ||
==Samopomoc== | ==Samopomoc== | ||
Trzeci z trybów samoorganizacji społeczeństwa polskiego wyróżnionych powyżej jest najbardziej heterogeniczny. Obejmuje on wiele rozmaitych, bardziej i mniej zinstytucjonalizowanych, formy zaangażowania Polaków na rzecz wspólnego dobra, których wzorce i źródła pierwotne można znaleźć w tradycji lokalnej, narodowej i regionalnej. Komitet wiejski, grupa parafialna i samopomoc sąsiedzka to ich najbardziej typowe przejawy form. Dawna lokalna inteligencja podejmuje patronat nad takimi inicjatywami. Wyrastają z lokalnych i silnych więzi wspólnotowych, które maja często mieszany charakter, tj. sąsiedzki, religijny i terytorialny. Normę wzajemności można uznać za to, że jest ona dominującą cechą logiki społecznej, która wpisana jest w funkcjonowanie samopomocowego trybu samoorganizacji polskiego społeczeństwa<ref>A. Gąsior-Niemiec, 2010, s.71</ref> | Trzeci z trybów samoorganizacji społeczeństwa polskiego wyróżnionych powyżej jest najbardziej heterogeniczny. Obejmuje on wiele rozmaitych, bardziej i mniej zinstytucjonalizowanych, formy zaangażowania Polaków na rzecz wspólnego dobra, których wzorce i źródła pierwotne można znaleźć w tradycji lokalnej, narodowej i regionalnej. Komitet wiejski, [[grupa]] parafialna i samopomoc sąsiedzka to ich najbardziej typowe przejawy form. Dawna lokalna inteligencja podejmuje patronat nad takimi inicjatywami. Wyrastają z lokalnych i silnych więzi wspólnotowych, które maja często mieszany charakter, tj. sąsiedzki, religijny i terytorialny. Normę wzajemności można uznać za to, że jest ona dominującą cechą logiki społecznej, która wpisana jest w funkcjonowanie samopomocowego trybu samoorganizacji polskiego społeczeństwa<ref>A. Gąsior-Niemiec, 2010, s.71</ref> | ||
== | {{infobox5|list1={{i5link|a=[[Społeczeństwo obywatelskie]]}} — {{i5link|a=[[Kultura narodowa]]}} — {{i5link|a=[[Społeczność lokalna]]}} — {{i5link|a=[[Społeczeństwo]]}} — {{i5link|a=[[Kapitał społeczny]]}} — {{i5link|a=[[Demokracja]]}} — {{i5link|a=[[Partykularyzm]]}} — {{i5link|a=[[Struktura społeczna]]}} — {{i5link|a=[[Organizacja]]}} }} | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
<references/> | <references /> | ||
==Bibliografia== | |||
<noautolinks> | |||
* Brzezińska A. (2011), ''Samoorganizacja i samopomoc jako warunki i skutki aktywności społecznej społeczności lokalnej'', Polityka społeczna | |||
* Ćwiklicki M, Jabłoński M, Włodarek T. (2010), ''[https://www.google.com/books?hl=pl&lr=&id=obiSBAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA7&dq=samoorganizacja&ots=ZUDNoiiEhV&sig=5aRFIoSyPEurUNOGuXRmzVibazY Samoorganizacja w zarządzaniu projektami metodą Scrum]'', mfiles.pl, Kraków | |||
* Gąsior-Niemiec A. (2010), ''[https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-a61dd89b-4c5a-4e20-b0cf-0c82154fbe3d/c/Anna_Gasior-Niemiec.pdf Wzory samoorganizacji Polaków na przełomie XX i XXI wieku]'', Polityka i Społeczeństwo, nr 7 | |||
* Gliński P., Lewenstein B., Siciński A. (2000), ''Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: trzeci sektor'', IFIS PAN, Warszawa | |||
* Kauffman S. (1995), ''At home in the universe: the search for laws of self-organization and complexity'', Oxford University Press, New York | |||
</noautolinks> | |||
{{a|Anna Jagieła; Krzysztof Lewandowski}} | {{a|Anna Jagieła; Krzysztof Lewandowski}} | ||
[[Kategoria:Teorie organizacji]] | [[Kategoria:Teorie organizacji]] | ||
{{#metamaster:description|Samoorganizacja - uporządkowanie procesów w czasie i przestrzeni, operator sam organizuje zadania i współdziała z innymi.}} | |||
Aktualna wersja na dzień 00:07, 15 sty 2024
Samoorganizacja - to w zależności od kontekstu i dyscypliny naukowej słowa samoorganizacja i samoporządkowanie mogą być traktowane jako synonimy lub mieć osobne znaczenia Jest to pojęcie powstałe w ramach paradygmatu złożoności, którzy stworzyli fizycy, chemicy i matematycy, w ujęciu tym samoorganizacja odnosiła się do uporządkowania procesów w czasie i (lub) przestrzeni. Samoorganizacja ma miejsce wówczas, gdy "operator sam organizuje wykonanie swoich zadań, modyfikuje sekwencje operacji, [...] współdziała z innymi, wybierając procedury [...]".
TL;DR
Artykuł omawia pojęcie samoorganizacji oraz obszary i formy jej występowania w społeczeństwie. Wyróżnia trzy główne wzorce samoorganizacji społecznej Polaków: członkostwo, akcyjność i samopomoc. Opisuje cechy i więzi charakterystyczne dla każdego z tych wzorców. Artykuł podkreśla różnice między nimi i ich zróżnicowaną kompatybilność z obecnym ładem instytucjonalnym.
Obszary samoorganizacji
Wyróżniamy 3 różne obszary samorealizacji społeczeństwa:
- Samoobrona
- Samopomoc
- Samorząd
Formy samoorganizacji
Formy samoorganizacji, które możemy wyróżnić to:
- Inicjatywy obywatelskie
- Organizacje pozarządowe
- Ruchy społeczne
- Trzeci sektor
Wzory samoorganizacji na przełomie XX i XXI wieku
Ogólnie mówiąc o samoorganizacji można pokusić się o stwierdzenie iż wyróżnia się trzy podstawowe wzorce (tryby) samoorganizacji społecznej Polaków. Jeśli potraktujemy te wzorce w kategoriach Weberowskich typów idealnych, można je określić terminami m.in.:
- członkostwo
- akcyjność
- samopomoc
Mówiąc ogółem jedynie przejawy pierwszego z tych terminów (jeśli założymy formalne członkostwo w zarejestrowanych sądownie fundacjach i stowarzyszeniach) stają się przedmiotem wielu badań sondażowych i porównawczych. Natomiast dwa pozostałe są marginalizowane zarówno w dyskursie naukowym jak i w polityce. Ich istnienie jest często dokumentowane tylko i wyłącznie przez relacje dziennikarskie lub nie znajdują w ogóle odzwierciedlenia w odsłuchu publicznym. Mimo wspólnego podłoża tych trzech typów samoorganizacji Polaków jakim jest negatywne historyczne doświadczenie relacji między państwem a społeczeństwem, każdy z wyżej wymienionych jest jednak zakorzeniony w odmiennej logice społecznej. Niejednakowe podejścia do wytwarzania dobra wspólnego i różne typy więzi społecznej są podstawami tych logik. Kompatybilność każdego z tych wzorów jest bardzo zróżnicowana z wymogami ustanawianymi w ramach dominującego obecnie ładu instytucjonalnego, który przede wszystkim jest wynikiem zmian systemowych rozpoczętych na początku lat 90. XX wieku, integracji Polski z Unią Europejską a do tego rosnącej roli środków masowego przekazu jako źródeł świadomości społecznej, postaw i działań[1].
Członkostwo
Do tego trybu samoorganizacji musimy zaliczyć działania stowarzyszeń ukierunkowanych na tworzenie organizacji pozarządowych, które po 1989 roku złożyły się na Trzeci Sektor. Najważniejszymi cechami tych działań są m.in.:
- formalne członkostwo;
- status osoby prawnej;
- hierarchiczna (biurokratyczna) struktura zarządu;
- zatrudnianie etatowego i nieetatowego personelu;
- ukierunkowanie na profesjonalne świadczenie usług publicznych i/lub działalność ekspercką;
- internalizacja rynkowych reguł działania;
- zakorzenienie w środowisku miejskim, zwłaszcza wielkomiejskim, i powiązania transnarodowe
Za dominującą cechę logiki społecznej, która leży u podstaw funkcjonowania tego wzorca samoorganizacji powinno się uznawać profesjonalizacje. Jeśli chodzi o dominujący typ więzi preferowany przez wielu będą to więzi o charakterze kontraktualnym[2]
Akcyjność
Ten tryb samoorganizacji charakteryzuje się spontanicznym, jednorazowym o okazjonalnym działaniem społecznym. Podejmowane są jednocześnie przez niezrzeszone formalne jednostki. Skala, zakres i częstotliwość tych działań posiadają bardzo zmienny charakter. Uzależniony jest on przede wszystkim od bodźca, który je wywołuje i wiarygodność instancji koordynującej wszystkie te działania. Wymieniamy dwa główne działania obejmujące:
- świadczenie datków materialnych i finansowych na rzecz "dobrej sprawy"
- oferowanie pracy własnej jako formy wsparcia i pomocy dla poszkodowanych i pokrzywdzonych
Składki na cele organizowane przez parafie; Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy; zbiórki i aukcje organizowane przez stacje radiowe lub telewizyjne na rzecz chorych itd., są przykładami takich działań. Podstawową jak i dominującą cechą logiki leżącej u podstaw funkcjonowania tego wzorca samoorganizacji społeczeństwa można uznać solidarność, a za dominujący typ więzi - więzi wspólnotowe (wspólnotę losu)[3]
Samopomoc
Trzeci z trybów samoorganizacji społeczeństwa polskiego wyróżnionych powyżej jest najbardziej heterogeniczny. Obejmuje on wiele rozmaitych, bardziej i mniej zinstytucjonalizowanych, formy zaangażowania Polaków na rzecz wspólnego dobra, których wzorce i źródła pierwotne można znaleźć w tradycji lokalnej, narodowej i regionalnej. Komitet wiejski, grupa parafialna i samopomoc sąsiedzka to ich najbardziej typowe przejawy form. Dawna lokalna inteligencja podejmuje patronat nad takimi inicjatywami. Wyrastają z lokalnych i silnych więzi wspólnotowych, które maja często mieszany charakter, tj. sąsiedzki, religijny i terytorialny. Normę wzajemności można uznać za to, że jest ona dominującą cechą logiki społecznej, która wpisana jest w funkcjonowanie samopomocowego trybu samoorganizacji polskiego społeczeństwa[4]
| Samoorganizacja — artykuły polecane |
| Społeczeństwo obywatelskie — Kultura narodowa — Społeczność lokalna — Społeczeństwo — Kapitał społeczny — Demokracja — Partykularyzm — Struktura społeczna — Organizacja |
Przypisy
Bibliografia
- Brzezińska A. (2011), Samoorganizacja i samopomoc jako warunki i skutki aktywności społecznej społeczności lokalnej, Polityka społeczna
- Ćwiklicki M, Jabłoński M, Włodarek T. (2010), Samoorganizacja w zarządzaniu projektami metodą Scrum, mfiles.pl, Kraków
- Gąsior-Niemiec A. (2010), Wzory samoorganizacji Polaków na przełomie XX i XXI wieku, Polityka i Społeczeństwo, nr 7
- Gliński P., Lewenstein B., Siciński A. (2000), Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: trzeci sektor, IFIS PAN, Warszawa
- Kauffman S. (1995), At home in the universe: the search for laws of self-organization and complexity, Oxford University Press, New York
Autor: Anna Jagieła; Krzysztof Lewandowski
