Podejmowanie decyzji
| Podejmowanie decyzji |
|---|
| Polecane artykuły |
Podejmowanie decyzji stanowi proceduralno-technologiczną cechę procesu zarządzania o wielorakich uwarunkowaniach ekonomicznych i psychosocjologicznych. Podejmowanie decyzji można rozpatrywać w dwóch znaczeniach (J. Targalski 1986, s. 194).
W szerokim znaczeniu jest to złożony proces, na który składają się: rejestracja i ocena informacji, identyfikacja problemu decyzyjnego i zastosowanie przyjętego kryterium wyboru, określenie i wydanie decyzji (zadania decyzyjnego) oraz rejestracja informacji o jej wykonaniu.
W drugim - wąskim znaczeniu - podejmowanie decyzji jest tylko jednym z etapów procesu decyzyjnego i oznacza świadomy akt woli decydenta dokonującego nielosowego wyboru jednego, ze zbioru możliwych wariantów rozwiązania problemu decyzyjnego (warianty te oczywiście muszą być wcześniej zidentyfikowane lub zaprojektowane).
Model systemowy
Teoretyczny - systemowy - model procesu podejmowania decyzji został zaprezentowany na poniższym rysunku. Zauważalna w tym modelu jest rola danych i obserwacji w procesie podejmowania decyzji. mimo że model ten nie odnosi się bezpośrednio do decyzji kierowniczych na szczeblu zarządzania strategicznego, to przebiegi procesów i danych odzwierciedlają również przebiegi dla tej kategorii decyzji.
Rys. Model procesu podejmowania decyzji
Źródło: (B.Wawrzyniak 1980, str. 34)Inne modele podejmowania decyzji
Decydent, aby ułatwić sobie podjęcie decyzji korzysta z jednego z modeli podejmowania decyzji, zależy on głównie od jego sytuacji decyzyjnej. Celem jest maksymalizacja efektu podjętej decyzji. Modele podejmowania decyzji m.in, to:
- model racjonalny,
- model proceduralny,
- model kompromisowy,
- model intuicyjny,
- model wizjonerski (E. Kowalczyk, G. Roszyk-Kowalska 2016, str. 59)
Etapy procesu podejmowania decyzji
Proces podejmowania decyzji składa się z następujących etapów:
- identyfikacji sytuacji decyzyjnej,
- identyfikacji i zaprojektowania wariantów decyzji,
- oceny zaprojektowanych wariantów i wyboru wariantu racjonalnego,
- stworzenia warunków realizacji decyzji,
- kontroli efektów podjętej decyzji.
Każdy z tych etapów wymaga zaspokojenia specyficznych potrzeb informacyjnych, a ciągły dopływ odpowiedniej informacji jest możliwy jedynie przy sprawnie działającym systemie informacyjnym.
Wg. Kowalczyk i Roszyk-Kowalskiej najprostsza forma podejmowania decyzji to 3 etapy:
- etap pierwszy- rozpoznanie problemu, czyli określenie przyczyn, skutków oraz prawdopodobnych rozwiązań,
- etap drugi- projektowanie decyzji, czyli opracowanie wariantów optymalnego rozwiązania,
- etap trzeci- wybór ostatecznej decyzji, czyli wybór najlepszego z wariantów zgodnego z ustalonymi wcześniej kryteriami (E. Kowalczyk, G. Roszyk-Kowalska 2016, str. 56)
Klasyfikacja decyzji
{{#ev:youtube|9n6qz5Ls3rg|480|right|Podejmowanie decyzji na podstawie faktów (Sławomir Wawak)|frame}} Klasyfikacja decyzji stanowi istotny element rozpoznania problemów decyzyjnych. Dokonanie klasyfikacji decyzji jest niezwykle trudne z powodu ich ogromnej ilości oraz różnorodności.
Wyróżnić można następujące główne rodzaje podejmowanych decyzji:
Ze względu na strukturę i powtarzalność decyzji można je podzielić na:
- decyzje zaprogramowane - posiada kompletną strukturę lub powtarza się z pewną częstotliwością (albo jedno i drugie)
- decyzje niezaprogramowane- mają niezbyt wyraźną strukturę, podejmowane są znacznie rzadziej niż decyzje zaprogramowane
Według kryterium źródeł inicjowania problemów decyzyjnych decyzje dzielimy na:
- decyzje inicjowane przez jednostki nadrzędne
- decyzje inicjowane przez kierownika
- decyzje inicjowane przez podwładnych
Klasyfikując decyzje według przyczyn powstawania problemów możemy wyróżnić:
- decyzje regulacyjne
- decyzje sterujące
- decyzje innowacyjne
Ze względu na ilość informacji i warunki w jakich podejmujemy decyzje wyróżniamy:
- decyzje podejmowane w warunkach pewności
- decyzje podejmowane w warunkach ryzyka
- decyzje podejmowane w warunkach niepewności
Zgodnie z kryterium kwantyfikacji decyzje dzieli się na:
- decyzje możliwe do skwantyfikowania
- decyzje trudne lub niemożliwe do skwantyfikowania
Sugerując się wariantami wyboru możemy wyróżnić:
- decyzje zamknięte (problemy oceny)
- decyzje otwarte (problemy poszukiwawcze i rozwojowe)
Ze względu na uczestnictwo w podejmowaniu decyzji można podzielić decyzje na:
- decyzje indywidualne, czyli podejmowane jednoosobowo
- decyzje indywidualne ze zbiorowym rozpoznaniem
- decyzje zbiorowe (kolektywne)
Biorąc pod uwagę funkcje zarządzania możemy wyróżnić:
- decyzje planistyczne
- decyzje organizatorskie
- decyzje koordynacyjne
- decyzje rozkazodawcze
- decyzje kontrolne
Według funkcji kierowniczych wyróżniamy:
- decyzje kierownicze
- decyzje niekierownicze
Ze względu na wagę problemu decyzje dzielimy na:
- decyzje kluczowe
- decyzje standardowe
- decyzje marginalne
Sugerując się horyzontem czasowym:
- decyzje krótkookresowe
- decyzje średniookresowe
- decyzje długookresowe
- decyzje perspektywiczne
Bibliografia
- Bellman, R. E., & Zadeh, L. A. (1970). Decision-making in a fuzzy environment. Management science, 17(4), B-141.
- Dąbrowski A., Schumann A., Woleński J., (2015), Podejmowanie decyzji: pojęcia, teorie, kontrowersje, Copernicus Center Press, Kraków
- Griffin R.W., (2002), Podstawy zarządzania organizacjami, PWN Warszawa
- Kowalczyk E., Roszyk-Kowalska G., (2016), CZŁOWIEK W ORGANIZACJI XXI WIEKU Wyzwania dla współczesnego zarządzania, Studenckie Koło Naukowe Psychologii Biznesu, Poznań
- Janis, I. L., & Mann, L. (1977). Decision making: A psychological analysis of conflict, choice, and commitment. Free Pres.
- Markowski E., (2012), Intuicja jako czynnik wspomagający proces podejmowania decyzji w warunkach ekstremalnych, "Zarządzanie kapitałem intelektualnym w organizacji inteligentnej", Wyższa Szkoła Promocji, Warszawa
- Newell, A., & Simon, H. A. (1972). Human problem solving (Vol. 104, No. 9). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
- Plous, S. (1993). The psychology of judgment and decision making. Mcgraw-Hill Book Company
- Rebizant W., (2012), Metody Podejmowania Decyzji, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław
- Simon, H. A. (1978). Information-processing theory of human problem solving. Handbook of learning and cognitive processes, 5, 271-295
- Stoner J.A.F., Wankel Ch., (1992) Kierowanie, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa
- Stabryła A., Trzcieniecki J., (1982), Organizacja i zarządzanie, AE Kraków
- Targalski J., (1986), Podejmowanie decyzji, w: Organizacja i zarządzanie, pod red. A. Stabryły, J. Trzcienieckiego, Warszawa
- Wawrzyniak B., (1980), Decyzje kierownicze w teorii i praktyce zarządzania, PWE, Warszawa
- Woźniak K., (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
Autor: Krzysztof Woźniak, Katarzyna Sordyl, Pola Maj
