Podatek bankowy

Podatek bankowy to podatek płacony przez banki wyliczany jako procent posiadanych przez nie aktywów.

Po wybuchu międzynarodowego kryzysu finansowego subprime w 2008 r. zaczęto stosować podatek bankowy. Podatek bankowy różni się od innych regulacji tym, że jest pośrednim instrumentem do osiągnięcia celów regulacyjnych przez nałożenie obciążeń finansowych na banki oraz niektóre barabanki. "Bezpośrednim celem podatku bankowego jest odzyskanie funduszy zaangażowanych przez państwo w proces ratowania banków przed ich upadłością w czasie kryzysu finansowego w 2008 r. W 2009 r. kraje grupy G20 przeznaczyły 3,5% łącznego PKB na ratowanie instytucji finansowych. W Wielkiej Brytanii i USA, gdzie banki najsilniej były dotknięte kryzysem finansowym, wydatki stanowiły odpowiednio 6,5 i 4,8% wartości PKB".

Zgodnie z ustawą o podatku od niektórych instytucji finansowych, opodatkowaniem w Polsce zostaną objęte banki (krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych), zakłady ubezpieczeń i reasekuracji, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz firmy pożyczkowe. Zwolniony z podatku bankowego zostanie Bank Gospodarstwa Krajowego oraz ewentualnie inne banki państwowe, które mogą powstać w przyszłości. Celem wprowadzonego w 2016 r. podatku od niektórych instytucji finansowych w Polsce było zwiększenie dochodów budżetowych, umożliwiające sfinansowanie rządowego programu "Rodzina 500 plus" bez znaczącego zwiększenia deficytu sektora finansów publicznych. Można zatem przyjąć, że podatek bankowy w Polsce pełni wyłącznie funkcję fiskalną. Efektem wprowadzenia podatku bankowe były zmiany w mikro oraz makro otoczeniu.

Cele podatku bankowego

Można wskazać kilka celów podatku bankowego, w zależności od polityki fiskalnej przyjętej przez rząd:

• fiskalne (zasilanie budżetu państwa),
• ograniczające ryzyko (np. podatki kryzysowe),
• wyrównanie obciążeń podatkowych danego sektora gospodarki (np. jako substytut VAT w bankowości),
• prorozwojowe (poprzez system ulg i zwolnień podatkowych),
• sanacyjne (zasilanie funduszy naprawczych),
• stabilizacji systemu finansowego (zasilanie funduszy stabilizacyjnych)

Podstawowe typy podatku bankowego

Wskazuje się trzy rodzaje instrumentów fiskalnych, które umożliwiłyby realizację powyższych celów :

• podatek od transakcji finansowych (Financial Transaction Tax, FTT),
• podatek od działalności finansowej (Financial Activity Tax, FAT),
• inne podatki i opłaty

Skutki wprowadzenia podatku bankowego

Wprowadzenie podatku bankowego ma bezpośredni wpływ na rentowność banków i ich zdolność do udzielania kredytów. Podatek bankowy zwiększa koszty działalności banków, co może prowadzić do spadku ich rentowności. Wyższe koszty operacyjne mogą również ograniczać zdolność banków do udzielania kredytów, co może wpływać na stabilność sektora finansowego.

Wprowadzenie podatku bankowego ma również skutki ekonomiczne dla sektora bankowego. Wpływ podatku na banki może mieć różne efekty, w zależności od struktury sektora finansowego i warunków rynkowych. W niektórych przypadkach podatek bankowy może prowadzić do konsolidacji sektora, gdyż mniejsze banki mogą nie być w stanie sprostać dodatkowym kosztom podatkowym. Może to prowadzić do większego skupienia rynku i zmniejszenia konkurencji.

Podatek bankowy ma wpływ na stabilność systemu finansowego. Wprowadzenie podatku może zmniejszyć nadmierne ryzyko w sektorze bankowym, gdyż banki będą musiały bardziej uważać na zarządzanie ryzykiem i kontrolę nad inwestycjami. Jednak z drugiej strony, podatek bankowy może prowadzić do ograniczenia dostępności kredytów, co może negatywnie wpływać na gospodarkę jako całość.

Podatek bankowy może mieć również wpływ na zachowanie inwestorów i sektor finansowy jako całość. Wprowadzenie podatku może wpływać na zmianę preferencji inwestycyjnych, gdyż banki mogą starać się unikać nadmiernych kosztów podatkowych. Może to prowadzić do zmiany alokacji kapitału i zmniejszenia inwestycji w sektorze bankowym. Ponadto, wprowadzenie podatku bankowego może wpływać na zaufanie inwestorów do sektora finansowego.

Wprowadzenie podatku bankowego ma również społeczne konsekwencje. Z jednej strony, wpływy z podatku bankowego mogą być wykorzystane na finansowanie sektora publicznego, w tym na usługi publiczne i inwestycje. Z drugiej strony, większe koszty banków mogą prowadzić do wzrostu opłat i prowizji dla klientów, co może negatywnie wpływać na dostępność i opłacalność usług bankowych dla konsumentów.

Kontrowersje i debata wokół podatku bankowego

Główne argumenty za wprowadzeniem podatku bankowego obejmują potrzebę zwiększenia dochodów państwa, ograniczenie ryzyka w sektorze bankowym, zwiększenie stabilności finansowej i finansowanie inwestycji publicznych. Wpływy z podatku bankowego mogą być wykorzystane na finansowanie ważnych dziedzin, takich jak ochrona środowiska, ochrona zdrowia czy edukacja.

Główne argumenty przeciw wprowadzeniu podatku bankowego dotyczą obaw o konkurencyjność sektora bankowego, ograniczenie dostępności kredytów i negatywny wpływ na gospodarkę jako całość. Wprowadzenie podatku bankowego może prowadzić do wzrostu kosztów dla banków, co może prowadzić do zwiększenia opłat dla klientów i ograniczenia dostępności kredytów dla przedsiębiorców i konsumentów.

Alternatywne rozwiązania opodatkowania sektora finansowego mogą obejmować opodatkowanie zysków, dochodów lub aktywów banków. Każde z tych podejść ma swoje wady i zalety. Opodatkowanie zysków może być bardziej sprawiedliwe, ale trudniejsze do egzekwowania. Opodatkowanie dochodów może być bardziej stabilne, ale może prowadzić do nierówności. Opodatkowanie aktywów może być bardziej proste, ale może nie uwzględniać różnic w ryzyku między bankami.

Sektor bankowy i inne zainteresowane strony mają różne obawy dotyczące wprowadzenia podatku bankowego. Banki obawiają się, że wyższe koszty operacyjne mogą ograniczać ich zdolność do udzielania kredytów i prowadzenia działalności. Inne zainteresowane strony, takie jak przedsiębiorcy i klienci banków, obawiają się, że wprowadzenie podatku bankowego może prowadzić do wzrostu kosztów i ograniczenia dostępności kredytów.

Naukowe badania i analizy dotyczące wpływu podatku bankowego na sektor finansowy i gospodarkę jako całość są prowadzone przez ekonomistów i badaczy. Wiele z tych badań sugeruje, że wprowadzenie podatku bankowego może mieć różne efekty w zależności od kontekstu gospodarczego i politycznego danego kraju. Niektóre analizy wskazują na pozytywne efekty podatku bankowego dla stabilności finansowej, podczas gdy inne badania sugerują, że wprowadzenie podatku bankowego może prowadzić do negatywnych skutków dla sektora bankowego i gospodarki jako całości.

Podatek bankowy — artykuły polecane

Rezerwa obowiązkowa — Europejski System Banków Centralnych — Konsensus Waszyngtoński — Strefa Euro — Europejski System Walutowy — SDR — Narodowy Bank Polski — Agregat M3 — System finansów publicznych

Bibliografia

• Borowski J., Jaworski K., Tymoczko D. (2016), Wpływ podatku bankowego w Polsce na kredyt dla sektora niefinansowego, eszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 287
• Dec P., Masiukiewicz P. (2013), Podatek bankowy, C.H.Beck, Warszawa
• European Commission (2010), Commission outlines vision for taxing the financial sector, IP/10/1298, European Commission, Brussels
• Marcinkowska M. (2011), Dodatkowe podatki i opłaty od banków - potrzeby praktyki i dylematy teorii finansów, Prace Naukowe UE we Wrocławiu, nr 170
• Siudek T. (2011), Podatek bankowy-konsekwencje dla sektora bankowego w Polsce, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Ustawa z dnia 15 stycznia 2016 r. o podatku od niektórych instytucji finansowych Dz.U. 2016 poz. 68

Autor: Ewa Kamińska