Oligarchia: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Zarządzania
Nie podano opisu zmian
(Nie pokazano 41 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
'''Oligarcha''' - (gr. ὀλίγος - "mało" i ἄρχω - "władza") w języku potocznym jest to człowiek zamożny, przedstawiciel wielkiego biznesu, dominujący w jakiejś branży, który posiada silny wypływ polityczny i wywiera presje na rządzących danym państwem. Ponadto, członkowie oligarchii tworzą mało liczną grupę, która jest uprzywilejowana oraz wewnętrznie powiązana. Historycznie, znaczenie słowa "oligarcha", odnosiło się do osoby, która wchodziła w skład małej grupy sprawującej rządy, wywodzącej się z arystokracji rodowej, bądź majątkowej.
'''Oligarcha''' - (gr. ὀλίγος - "mało" i ἄρχω - "władza") w języku potocznym jest to człowiek zamożny, przedstawiciel wielkiego biznesu, dominujący w jakiejś branży, który posiada silny wpływ polityczny i wywiera presje na rządzących danym państwem. Ponadto, członkowie oligarchii tworzą mało liczną grupę, która jest uprzywilejowana oraz wewnętrznie powiązana. Historycznie, znaczenie słowa "oligarcha", odnosiło się do osoby, która wchodziła w skład małej grupy sprawującej rządy, wywodzącej się z arystokracji rodowej, bądź majątkowej<ref name="Oligarcha, Encyklopedia PWN, (2021)">Oligarcha, Encyklopedia PWN, (2021)</ref>.
 
==Etymologia==
 
 
Słowo "oligarcha" pochodzi z języka greckiego i oznacza "możnowałdcę".  


==Historia oligarchii==
==Historia oligarchii==
Źródła oligarchii sięgają czasów antycznych, gdzie w starożytnej Grecji została ona wspomniana przez Arystotelesa w jego ''Polityce''. Oznaczające w języku greckim słowo "możnowładca" zostało w niej skrytykowane i przedstawione przez filozofa jako ustrój zdegenerowany<ref name="Arystoteles (2006), "Polityka", Wydawnictwo Naukowe PWN">Arystoteles (2006), "Polityka", Wydawnictwo Naukowe PWN</ref> Mimo to, owa forma rządów była obecna w Atenach (do czasu wojen z Persami) oraz w Sparcie, gdzie wąskie uprzywilejowane grono nazwane było geruzją<ref name="Kulesza R. (2003), "Starożytna Sparta", Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk">Kulesza R. (2003), "Starożytna Sparta", Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk</ref>.


 
W okresie XVII i XVIII wieku na terenie Polski pojawiła się odmiana oligarchii, zwana oligarchią magnacką. Polegała ona na istotnym wpływie najzamożniejszych rodów ówczesnej Polski na poltykę wewnętrzną i zewnętrzną królestwa. To również z tych rodów wybierani byli ważni urzędnicy państwa. Ponadto, zasada liberum veto już wtedy zyskiwała popularność wśród ówczesnych możnowładców<ref name="Czapliński W. Orzechowski K. (1967), "Synteza Dziejów Polskiego Państwa I Prawa Demokracja Szlachecka I Oligarchia Magnacka", Kwartalnik Historyczny">Czapliński W. Orzechowski K. (1967), "Synteza Dziejów Polskiego Państwa I Prawa Demokracja Szlachecka I Oligarchia Magnacka", Kwartalnik Historyczny</ref>.


==Przykłady współczesnych oligarchów==
==Przykłady współczesnych oligarchów==
Obecnie zjawisko oligarchii jest widoczne głównie w krajach byłego Związku Radzieckiego, tj. Rosja, Ukraina, gdzie większość bogaczy to oligarchowie paliwowi. Przedstawicielami rosyjskiej oligarchii jest między innymi Roman Abramowicz, który swoją pozycję zbudował poprzez działalność w branży gazowniczej za rządów Borysa Jelcyna. Również Michaił Chodorkowski uzyskał miano oligarchy, dzięki swojej firmie Jukos (przedsiębiorstwo naftowe). Na Ukrainie sytuacja oligarchii jest również zauważalna. Przedstawicielami owej grupy u naszych wschodnich sąsiadów są między innymi Rinat Achmetow (metalurgia, bankowość, kopalnie węgla kamiennego), Petro Poroszenko, potentat rynku cukierniczego czy Dmytro Firtasz, który swoje bogactwo i wpływy osiągnął działalnością w gazownictwie.
Obecnie zjawisko oligarchii jest widoczne głównie w krajach byłego Związku Radzieckiego, tj. Rosja, Ukraina, gdzie większość bogaczy to oligarchowie paliwowi. Przedstawicielami rosyjskiej oligarchii jest między innymi '''Roman Abramowicz''', który swoją pozycję zbudował poprzez działalność w branży gazowniczej za rządów Borysa Jelcyna. Również '''Michaił Chodorkowski''' uzyskał miano oligarchy, dzięki swojej firmie Jukos (przedsiębiorstwo naftowe)<ref name="Świder K. (2019), "Transformacja polityczna w Rosji w latach 90. XX wieku – główne problemy", Instytut Studiów Politycznych PAN">Świder K. (2019), "Transformacja polityczna w Rosji w latach 90. XX wieku – główne problemy", Instytut Studiów Politycznych PAN</ref>. Na Ukrainie sytuacja oligarchii jest również zauważalna. Przedstawicielami owej grupy u naszych wschodnich sąsiadów są między innymi '''Rinat Achmetow''' (metalurgia, bankowość, kopalnie węgla kamiennego), '''Petro Poroszenko''', potentat rynku cukierniczego czy '''Dmytro Firtasz''', który swoje bogactwo i wpływy osiągnął działalnością w gazownictwie<ref name="Konończuk W. (2016), "Fundament Systemu Starzy I Nowi Oligarchowie na Ukrainie", wyd. Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia">Konończuk W. (2016), "Fundament Systemu Starzy I Nowi Oligarchowie na Ukrainie", wyd. Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia</ref>.


Oligarchia jest obecna również w innych państwach. Najczęściej spotykana jest w krajach o ustroju komunistycznym, czego najlepszym przykładem są Chiny. Tam, władza przekazywana jest w obrębie wąskiego, uprzywilejowanego grona, które z pokolenia na pokolenie utrzymuje swoje wpływy w Państwie Środka.
Oligarchia jest obecna również w innych państwach. Najczęściej spotykana jest w krajach o ustroju komunistycznym, czego najlepszym przykładem są Chiny. Tam, władza przekazywana jest w obrębie wąskiego, uprzywilejowanego grona, które z pokolenia na pokolenie utrzymuje swoje wpływy w Państwie Środka<ref name=" Giedroyc J. (red.) (1999), "Kultura, Wydania 624-627", Instytut Literacki">Giedroyc J. (red.) (1999), "Kultura, Wydania 624-627", Instytut Literacki</ref>.


==Oligarchia w Polsce==
==Oligarchia w Polsce==
W Polsce zjawisko oligarchii również można zaobserwować. Podczas przemian ustrojowych oraz zmian gospodarczych w latach 90. XX wieku, również w naszym kraju pojawiła się grupa biznesmenów, którzy szybko zbudowali swoje bogactwo oraz zyskali wpływy polityczne. Mianem „oligarcha” opinia publiczna określa najczęściej takie osoby jak Ryszard Krauze, znany biznesnem, który dorobił się dzięki inwestycjom w finansach, budownictwie, wydobyciu ropą naftową czy branży informatycznej. Innymi przykładami są również Zygmunt Solorz-Żak działający w telekomunikacji, mediach, finansach czy Lew Rywin, niedyś wpływowy przedsiębiorca przemysłu filmowego i mediów. Nieżyjący już biznesmeni, tacy jak Aleksander Gudzowaty (gazownictwo) czy Jan Kulczyk (nieruchomości, ropa naftowa, gaz ziemny, infrastruktura, energetyka) również byli nazywani przez opinię publiczną "polskimi oligarchami" z racji ich licznych konotoacji politycznych.
W Polsce zjawisko oligarchii również można zaobserwować. Określenie "oligarcha" w stosunku do polskich przedsiębiorców posiada zdecydowanie negatywny wydźwięk. Stosuje się je w kontekście interesów pomiędzy przedsiębiorcą, a państwem, szczególnie w kontekście prywatyzacji, przetargów państwowych czy dużego zainteresowania strategicznymi sektorami gospodarki. Wśród opinii publicznej i mediów taka współpraca rodzi wiele podejrzeń nie tylko pod kątem domniemanego oligarchy, ale również ministerstw czy przedsiębiorstw państwowych<ref name="Balicki W. Małecki A. (2009), "Dwadzieścia lat transformacji gospodarczej w Polsce Aspekty systemowe i makroekonomiczne", wyd. Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu">Balicki W. Małecki A. (2009), "Dwadzieścia lat transformacji gospodarczej w Polsce Aspekty systemowe i makroekonomiczne", wyd. Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu</ref>.


==XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX==
Podczas przemian ustrojowych oraz zmian gospodarczych w latach 90. XX wieku, również w naszym kraju pojawiła się grupa biznesmenów, którzy szybko zbudowali swoje bogactwo oraz zyskali wpływy polityczne. Mianem „oligarcha” opinia publiczna określa najczęściej takie osoby jak '''Ryszard Krauze''', znany biznesnem, który dorobił się dzięki inwestycjom w finansach, budownictwie, wydobyciu ropą naftową czy branży informatycznej. Innymi przykładami są również '''Zygmunt Solorz-Żak''' działający w telekomunikacji, mediach, finansach czy '''Lew Rywin''', niedyś wpływowy przedsiębiorca przemysłu filmowego i mediów. Nieżyjący już biznesmeni, tacy jak '''Aleksander Gudzowaty''' (gazownictwo) czy '''Jan Kulczyk''' (nieruchomości, ropa naftowa, gaz ziemny, infrastruktura, energetyka) również byli nazywani przez opinię publiczną "polskimi oligarchami" z racji ich licznych konotoacji politycznych<ref name="Balicki W. Małecki A. (2009), "Dwadzieścia lat transformacji gospodarczej w Polsce Aspekty systemowe i makroekonomiczne", wyd. Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu">Balicki W. Małecki A. (2009), "Dwadzieścia lat transformacji gospodarczej w Polsce Aspekty systemowe i makroekonomiczne", wyd. Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu</ref>.
 
 
W odniesieniu do polskich przedsiębiorców określenie „oligarcha” ma wyraźnie negatywny wydźwięk i pojawia się w kontekście interesów przedsiębiorcy z państwem. Prywatyzacje strategicznych przedsiębiorstw, państwowe przetargi, państwowe inwestycje czy zainteresowanie strategicznymi sektorami gospodarki powodują, że opinia publiczna posługuje się pojęciem „oligarcha” na określenie właścicieli firm współpracujących z instytucjami państwowymi (nie tylko przedsiębiorstwami państwowymi, ale także ministerstwami i centralnymi urzędami). Towarzyszą temu często pytania: Dlaczego on wygrał przetarg? Dlaczego jest pośrednikiem w tej transakcji? Którzy politycy go wspierają? Czy politycy odwdzięczają się za przedwyborcze wsparcie (finansowe)? Jak załatwia się interesy z państwem?
 
<ref name= https://books.google.pl/books?id=WFcCAAAAQAAJ&pg=PA42&dq=oligos+arche&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjF7IuYo7rwAhXFpIsKHTyNA68Q6AEwAHoECAAQAg</ref>


==Przypisy==
==Przypisy==
Linia 29: Linia 20:


==Bibliografia==
==Bibliografia==
* Arystoteles (2006), [http://www.biblioteka.kijowski.pl/arystoteles/polityka.pdf ''"Polityka"''], Wydawnictwo Naukowe PWN,
* Balicki W. Małecki A. (2009), [https://www.wydawnictwo.wsb.pl/sites/wydawnictwo.wsb.pl/files/czasopisma-tresc/ZN24.pdf ''"Dwadzieścia lat transformacji gospodarczej w Polsce Aspekty systemowe i makroekonomiczne"''], wyd. Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu
* Czapliński W. Orzechowski K. (1967), [http://www.rcin.org.pl/Content/33716/WA303_31455_A52-KH-R-74-1_Czaplinski.pdf ''"Synteza Dziejów Polskiego Państwa I Prawa Demokracja Szlachecka I Oligarchia Magnacka"''], Kwartalnik Historyczny
* [https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/oligarchia;4657780.html ''"Oligarcha"''], "Encyklopedia PWN", (2021),
* Giedroyc J. (red.) (1999), "''Kultura, Wydania 624-627''", Instytut Literacki
* Konończuk W. (2016), [https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/pw_59_pl_fundamenty_systemu_oligarchowie_net_0.pdf ''"Fundament Systemu Starzy I Nowi Oligarchowie na Ukrainie"''], wyd. Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia 
* Kulesza R. (2003), [http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/starozytna_sparta/starozytna_sparta.pdf ''"Starożytna Sparta"''], Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
* Świder K. (2019), [https://ies.lublin.pl/wp-content/uploads/2020/08/riesw_2019-1-04.pdf ''"Transformacja polityczna w Rosji w latach 90. XX wieku – główne problemy"''], Instytut Studiów Politycznych PAN


* https://www.wydawnictwo.wsb.pl/sites/wydawnictwo.wsb.pl/files/czasopisma-tresc/ZN24.pdf#page=173 Balicki W. wyd. (Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu) 2009
[[Kategoria:Pojęcia podstawowe]]
* https://books.google.pl/books?id=WFcCAAAAQAAJ&pg=PA42&dq=oligos+arche&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjF7IuYo7rwAhXFpIsKHTyNA68Q6AEwAHoECAAQAg
* https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/oligarchia;4657780.html Encyklopedia PWN
 
{{stub}}
 
[[Kategoria:Podstawowe pojęcia]]
[[Kategoria:Prawo]]
[[Kategoria:Prawo]]


{{a|Adam Matusik}}
{{a|Adam Matusik}}

Wersja z 09:23, 11 maj 2021

Oligarcha - (gr. ὀλίγος - "mało" i ἄρχω - "władza") w języku potocznym jest to człowiek zamożny, przedstawiciel wielkiego biznesu, dominujący w jakiejś branży, który posiada silny wpływ polityczny i wywiera presje na rządzących danym państwem. Ponadto, członkowie oligarchii tworzą mało liczną grupę, która jest uprzywilejowana oraz wewnętrznie powiązana. Historycznie, znaczenie słowa "oligarcha", odnosiło się do osoby, która wchodziła w skład małej grupy sprawującej rządy, wywodzącej się z arystokracji rodowej, bądź majątkowej[1].

Historia oligarchii

Źródła oligarchii sięgają czasów antycznych, gdzie w starożytnej Grecji została ona wspomniana przez Arystotelesa w jego Polityce. Oznaczające w języku greckim słowo "możnowładca" zostało w niej skrytykowane i przedstawione przez filozofa jako ustrój zdegenerowanyBłąd rozszerzenia cite: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nieprawidłowe nazwy, np. jest ich zbyt wiele Mimo to, owa forma rządów była obecna w Atenach (do czasu wojen z Persami) oraz w Sparcie, gdzie wąskie uprzywilejowane grono nazwane było geruzjąBłąd rozszerzenia cite: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nieprawidłowe nazwy, np. jest ich zbyt wiele.

W okresie XVII i XVIII wieku na terenie Polski pojawiła się odmiana oligarchii, zwana oligarchią magnacką. Polegała ona na istotnym wpływie najzamożniejszych rodów ówczesnej Polski na poltykę wewnętrzną i zewnętrzną królestwa. To również z tych rodów wybierani byli ważni urzędnicy państwa. Ponadto, zasada liberum veto już wtedy zyskiwała popularność wśród ówczesnych możnowładcówBłąd rozszerzenia cite: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nieprawidłowe nazwy, np. jest ich zbyt wiele.

Przykłady współczesnych oligarchów

Obecnie zjawisko oligarchii jest widoczne głównie w krajach byłego Związku Radzieckiego, tj. Rosja, Ukraina, gdzie większość bogaczy to oligarchowie paliwowi. Przedstawicielami rosyjskiej oligarchii jest między innymi Roman Abramowicz, który swoją pozycję zbudował poprzez działalność w branży gazowniczej za rządów Borysa Jelcyna. Również Michaił Chodorkowski uzyskał miano oligarchy, dzięki swojej firmie Jukos (przedsiębiorstwo naftowe)Błąd rozszerzenia cite: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nieprawidłowe nazwy, np. jest ich zbyt wiele. Na Ukrainie sytuacja oligarchii jest również zauważalna. Przedstawicielami owej grupy u naszych wschodnich sąsiadów są między innymi Rinat Achmetow (metalurgia, bankowość, kopalnie węgla kamiennego), Petro Poroszenko, potentat rynku cukierniczego czy Dmytro Firtasz, który swoje bogactwo i wpływy osiągnął działalnością w gazownictwieBłąd rozszerzenia cite: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nieprawidłowe nazwy, np. jest ich zbyt wiele.

Oligarchia jest obecna również w innych państwach. Najczęściej spotykana jest w krajach o ustroju komunistycznym, czego najlepszym przykładem są Chiny. Tam, władza przekazywana jest w obrębie wąskiego, uprzywilejowanego grona, które z pokolenia na pokolenie utrzymuje swoje wpływy w Państwie ŚrodkaBłąd rozszerzenia cite: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nieprawidłowe nazwy, np. jest ich zbyt wiele.

Oligarchia w Polsce

W Polsce zjawisko oligarchii również można zaobserwować. Określenie "oligarcha" w stosunku do polskich przedsiębiorców posiada zdecydowanie negatywny wydźwięk. Stosuje się je w kontekście interesów pomiędzy przedsiębiorcą, a państwem, szczególnie w kontekście prywatyzacji, przetargów państwowych czy dużego zainteresowania strategicznymi sektorami gospodarki. Wśród opinii publicznej i mediów taka współpraca rodzi wiele podejrzeń nie tylko pod kątem domniemanego oligarchy, ale również ministerstw czy przedsiębiorstw państwowychBłąd rozszerzenia cite: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nieprawidłowe nazwy, np. jest ich zbyt wiele.

Podczas przemian ustrojowych oraz zmian gospodarczych w latach 90. XX wieku, również w naszym kraju pojawiła się grupa biznesmenów, którzy szybko zbudowali swoje bogactwo oraz zyskali wpływy polityczne. Mianem „oligarcha” opinia publiczna określa najczęściej takie osoby jak Ryszard Krauze, znany biznesnem, który dorobił się dzięki inwestycjom w finansach, budownictwie, wydobyciu ropą naftową czy branży informatycznej. Innymi przykładami są również Zygmunt Solorz-Żak działający w telekomunikacji, mediach, finansach czy Lew Rywin, niedyś wpływowy przedsiębiorca przemysłu filmowego i mediów. Nieżyjący już biznesmeni, tacy jak Aleksander Gudzowaty (gazownictwo) czy Jan Kulczyk (nieruchomości, ropa naftowa, gaz ziemny, infrastruktura, energetyka) również byli nazywani przez opinię publiczną "polskimi oligarchami" z racji ich licznych konotoacji politycznychBłąd rozszerzenia cite: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nieprawidłowe nazwy, np. jest ich zbyt wiele.

Przypisy

  1. Oligarcha, Encyklopedia PWN, (2021)

Bibliografia

Autor: Adam Matusik