Ocena środowiska pracy

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja do druku nie jest już wspierana i może powodować błędy w wyświetlaniu. Zaktualizuj swoje zakładki i zamiast funkcji strony do druku użyj domyślnej funkcji drukowania w swojej przeglądarce.

Ocena środowiska pracy jest formą weryfikacji stopnia realizacji zasadniczego celu ergonomii, za który powszechnie uważa się kształtowanie warunków pracy niezbędnych do ochrony pracownika przed przedwczesną utratą sił biologicznych w następstwie pracy oraz warunków ich regeneracji w toku pracy.

Podstawowym (a zarazem najistotniejszym) przedmiotem analizy warunków pracy jest właśnie środowisko pracy, w którego zakres wchodzi całokształt czynników materialnych i społecznych, z którymi pracownik styka się podczas wykonywania pracy. Czynniki te mogą tak sprzyjać, jak i zagrażać jego zdrowiu, czy nawet życiu. Poniższy schemat obrazuje najczęściej rozważany układ warunków pracy.

TL;DR

Ocena środowiska pracy polega na analizie warunków pracy, które mogą wpływać zarówno pozytywnie, jak i negatywnie na zdrowie pracowników. Ocena obejmuje m.in. treść pracy, organizację czasu pracy i wykorzystanie czasu pracy. Badanie warunków pracy ma na celu identyfikację uciążliwości i zagrożeń oraz wpływu na zdrowie pracowników. Do oceny stosuje się różne metody i narzędzia, takie jak analiza dokumentów, obserwacja procesów pracy, techniki kwestionariuszowe itp. Efektem oceny jest identyfikacja obszarów wymagających korekty w celu poprawy warunków pracy i zdrowia pracowników.

Kryteria oceny

Szczególną rolę przy okazji oceny czynników środowiska pracy spełnia treść pracy wykonywanej na różnych stanowiskach. Wiele uciążliwości i zagrożeń zdaje się wynikać z cech samej pracy szczególnie wtedy, gdy wymaga ona znacznego wysiłku fizycznego, wielokrotnego powtarzania prostych (monotonnych) czynności, wymaga wymuszonej pozycji ciała, czy w końcu wiąże się z obciążeniami psychonerwowymi. Określenie i ocena tych zagrożeń pozwala podjąć stosowne działania zorientowane na ich minimalizację lub zupełną eliminację poprzez, przykładowo, rozszerzanie/upraszczanie zakresu wykonywanych zadań, urozmaicanie treści pracy, rotację między wybranymi stanowiskami.

Należy także zwrócić uwagę na aspekt czasu pracy, który ściśle wiąże się z organizacją procesu pracy. Zakres badania tego obszaru może obejmować:

  • strukturę czasu pracy, której analiza pozwala na określenie zasadniczych jego elementów,
  • organizację czasu pracy, której analiza skutkuje ustaleniem chronometrycznych i chronologicznych wymiarów czasu pracy, co w dalszym ciągu stanowi punkt wyjścia do poszukiwania optymalnej - w danych warunkach - formy organizacji czasu pracy, tzn. takiej, która jednocześnie zapewnia ciągłość realizacji działalności firmy i uwzględnia potrzeby pracowników w tym zakresie,
  • wykorzystanie czasu pracy, przy czym chodzi tu w głównej mierze o określenie rozmiarów czasu przepracowanego oraz czasu nie przepracowanego z uwzględnieniem jego podziału na różne rodzaje.

W literaturze spotyka się także nieco inną typologię elementów składowych wchodzących w skład powyższego aspektu, przy czym mówi się o:

Stosowanie

Badanie i ocena warunków pracy, dokonywane w celu identyfikacji stanu środowiska pracy, obejmuje następujące kwestie:

  • rozpoznanie głównych uciążliwości w środowisku pracy,
  • rozpoznanie źródeł różnego rodzaju zagrożeń w środowisku pracy,
  • określenie stopnia zagrożenia poszczególnymi czynnikami,
  • określenie wpływu stwierdzonych uciążliwości na powstawanie chorób zawodowych, wypadków przy pracy i życia pozazawodowego pracowników,
  • analizę zmian w układzie poszczególnych typów uciążliwości,
  • badanie przestrzegania przepisów w zakresie bhp i zasad ochrony pracy.

Metody i narzędzia

Zadanie oceny warunków pracy wymaga skorzystania z odpowiedniego zestawu narzędzi, dopasowując konkretną metodę analizy środowiska pracy do badanego obszaru. Poniżej wymieniono kilka spośród szerokiego zbioru owych metod:

  • analiza dokumentów (w tym także: regulacji prawnych, protokołów pokontrolnych, dokumentacji powypadkowej),
  • obserwacja procesów pracy,
  • techniki kwestionariuszowe,
  • wywiad personalny,
  • metody statystyczne.

Efekty

Końcowym etapem diagnozy warunków pracy jest identyfikacja tych obszarów, które wymagają ewentualnej korekty. Działanie to wykonywane jest w celu właściwego ich dostosowania do faktycznych możliwości psychofizycznych pracowników, a także w celu usunięcia usterek dostrzeżonych w eksploatacji maszyn lub urządzeń, zmniejszenia obciążeń psychofizycznych (kosztu biologicznego), poprawy wydajności i jakości pracy, polepszenia materialnych warunków pracy oraz zasad organizowania procesu pracy. Ogół wymienionych działań, z racji swego celu, jest przedmiotem zainteresowania ergonomii korekcyjnej.


Ocena środowiska pracyartykuły polecane
Stanowisko pracyCechy stanowiska pracyKierunki wdrażania ergonomiiPlanowanie zasobów ludzkichZarządzanie bezpieczeństwem pracyWartościowanie pracyMetoda SulzeraPlan kadrowy - rodzajeAnaliza zasobów kadrowych organizacji

Bibliografia

  • Górny R. (2004), Biologiczne czynniki szkodliwe: normy, zalecenia i propozycje wartości dopuszczalnych, Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, nr 3 (41)
  • Olszewski J. (1997), Podstawy ergonomii i fizjologii pracy, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań
  • Piekarz H., Bartusik K., Beliczyński J. (1998), Diagnozowanie i modelowanie wybranych układów ergonomicznych, Pomocnicze materiały dydaktyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
  • Pocztowski A., Miś A. (2000), Analiza zasobów ludzkich w organizacji, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków


Autor: Łukasz Kwiatkowski