Metoda scenariuszy

Scenariusz jest to przewidywany obraz sytuacji w przyszłości. Scenariusze tworzone dla przedsiębiorstw przedstawiają możliwe zachowania wynikające z przewidywanych czynników zewnętrznych.

Metody scenariuszowe są narzędziem zarządzania strategicznego. Pomagają one przy planowaniu strategii przedsiębiorstwa w dłuższym okresie. Metody te pozwalają przewidzieć różnego rodzaju zjawiska, które mogą wystąpić w zmieniającym się otoczeniu, co pomoże przygotować się na nie.

TL;DR

Metody scenariuszowe są narzędziem zarządzania strategicznego, które pomagają przedsiębiorstwom planować strategie na przyszłość. Scenariusze przedstawiają możliwe zachowania wynikające z czynników zewnętrznych. Metoda scenariuszowa analizuje zmiany nieciągłe w otoczeniu i umożliwia przewidzenie różnych zjawisk. Przykłady scenariuszy obejmują wizję zatłoczonego Paryża z dorożkami i nieuwzględnieniem rozwoju motoryzacji. Metody scenariuszowe są ważnym narzędziem zarządzania strategicznego, które pomaga przedsiębiorstwom być bardziej elastycznym i odpornym na zmiany w otoczeniu. Metody scenariuszowe dzielą się na różne rodzaje i mogą być przedstawiane w formie graficznej.

Geneza

Metody scenariuszowe służą do analizy zmian nieciągłych, czyli takich które nie są ekstrapolacyjną kontynuacją procesów zachodzących w otoczeniu w przeszłości w danym czasie. Ich zastosowanie datuje się od początku lat siedemdziesiątych. Za prekursora w tej dziedzinie uznaje się amerykański koncern General Electric i firmę Shell Nederland. Niektórzy badacze są skłonni do oszacowania że ta metoda powstała już w starożytności. Za twórcę pierwszego kompleksowego scenariusza otoczenia globalnego w sferze politycznej należy uznać H. Kahna, który w latach 50. XX w., układał prognozy dotyczące wyścigu zbrojeń jądrowych i próbował analizować ich konsekwencje. Scenariusze podobnie jak termin "strategia", mają podłoże militarne. Zapiski które mogą wskazywać na podobieństwo tych pojęć a nawet ich genezę sięgają 360-350 lat p.n.e. i prowadzą do doradcy wojsk cesarza chińskiego Sun Tzu, oraz do Peryklesa, przywódcy strategii w Atenach w latach 450-429 p.n.e. Współcześnie sięga się do prac pruskiego generała K.von Clausewitza. To właśnie strategia wojenna przewidywała możliwe scenariusze, gdyż wojny ani jej przebiegu nie da się przewidzieć, można jedynie założyć co może się wydarzyć. Do niedawna uznawano, że budowanie scenariuszy jest domeną futurologii. Futuryści widzą w rozwoju myślenia strategicznego drogę do budowy nowego "idealnego"społeczeństwa. Jednak budowane przez nich scenariusze nie zawsze się sprawdzały, tak jak je sobie układali

Metoda scenariuszowa jest najczęściej wybieraną metodą w projektach foresightu strategicznego, czyli procesu tworzenia długodystansowej wizji przedsiębiorstwa, będącej skutkiem dzisiejszych decyzji. Zazwyczaj idzie ona w parze z takimi metodami, jak metoda kluczowych technologii, metoda delficka czy panele eksperckie

Przykład metody scenariuszy

Najbardziej znanym przykładem jest stworzona w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia wizja Paryża zatłoczonego dorożkami i mającego kłopoty z wywozem końskiego nawozu. Scenariusz oparty na prognozach rozbudowy miasta, wzrostu liczby mieszkańców i liczby pojazdów konnych nie przewidywał rozwoju motoryzacji. Ten przykład zapewnił rozwój metodzie w dalszym jej toku i ograniczył następne niepowodzenia. Nauka się rozwija trzeba na nią zważać aby coś planować.

W latach 1974 podobnym niepowodzeniem w doborze strategii i możliwych scenariuszy były zakłady energetyczne w Stanach Zjednoczonych. Ten scenariusz zakładał, że rozwój przemysłu będzie taki sam jak w ubiegłych latach, jednak okazało się, że przeprowadzone badania były tylko możliwymiprognozami dalszego rozwoju, co przyczyniło się do niepowodzenia z 7% zakładanego wzrostu przemysłu, do 2% faktycznego rozwoju. W historii było jeszcze wiele innych podobnych sytuacji, kiedy to dobór strategii był nietrafny, co do możliwych scenariuszy jakie powinni założyć inwestorzy. Nieciągłość zmian w otoczeniu oraz kolejnekryzysy ogólnoekonomiczne (np. wymieniony wyżej kryzys energetyczny) spowodowały konieczność zintensyfikowania poszukiwań takich narzędzi zarządzania strategicznego, które uczyniłyby przedsiębiorstwa bardziej odpornymi na nieprzewidywane zmiany w otoczeniu. Oczekiwano jednocześnie, że metody te będą zmniejszały poziom niepewności rozwoju rynku i będą bezpieczniejsze w podejmowaniu decyzji strategicznych i zwiększą elastyczność wariantów strategii. Metody scenariuszowe są w takich warunkach nieodzownym narzędziem zarządzania strategicznego. Nie służą one prognozowaniu przyszłości, takich jak metody ekstrapolacyjne, lecz analizie planowania strategicznego w warunkach zmiennego i niestrukturalizowanego otoczenia. Nie uzyskuje się na ich podstawie dokładnego obrazu przeszłości, lecz pobudzają kierownictwo przedsiębiorstwa do przewidywania różnego rodzaju zjawisk i badania ich wpływu na przedsiębiorstwo.

"Istotną cechą metod scenariuszowych jest uwzględnienie wariantowości. Scenariusze przyszłości mogą być często zupełnie inne i rozbieżne

Charakter procesowy metody scenariuszy

"Tak jak w przypadku innych technik strategicznych, największą wartość metoda scenariuszy ma w procesie, a nie w rezultacie. Jest to potężne narzędzie, dzięki któremu można zebrać różnorodne wyobrażenia i pomysły, ujawnić głęboko skryte poglądy i założenia, zidentyfikować możliwe szanse i zagrożenia, opracować i ocenić alternatywne strategie, zachęcić menadżerów do bardziej elastycznego myślenia oraz zbudować konsensus. Ocena prawdopodobnych rezultatów zastosowania rozmaitych strategii w różnych scenariuszach pomoże określić, które z nich są najlepsze, oraz opracować plan awaryjny poprzez zadawanie menadżerom pytań takich jak "co się stanie, jeśli…?"".

Rodzaje scenariuszy

Metody scenariuszowe dzielą się na 4 grupy:

• Scenariusze możliwych zdarzeń
• Scenariusze symulacyjne
• Scenariusze stanów otoczenia
• Scenariusze procesów otoczenia

Scenariusze mogą mieć dwojaki charakter:

• Scenariusz eksploracyjny przedstawia opis sekwencji zdarzeń przeprowadzony w logiczny sposób od sytuacji wyjściowej do możliwej przyszłości z uwzględnieniem tendencji dominujących.
• Scenariusz antycypacyjny, który zawiera obraz przyszłości, określany jako pożądany, wynikający z zakładanych zmian w działaniu przedsiębiorstwa, niezbędnych aby te stany były osiągalne.

Liczba scenariuszy

"Scenariusze są uznawane za metodę planowania długookresowego. Optymalny okres scenariuszy otoczenia jest zależny od warunków działania sektora - w jednym przemyśle może być 10 lat, a w drugim 3 lata. Jeżeli zaś chodzi o liczbę scenariuszy niezbędnych do analizy otoczenia, to można zaobserwować dwie opcje:

• budowanie dwóch scenariuszy - są to np. scenariusze skrajne, największego zagrożenia i największych szans, lub scenariusze najkorzystniejsze dla przedsiębiorstwa i najbardziej prawdopodobne. Alternatywą jest budowanie dwóch scenariuszy określanych jako "problemowe" np.: scenariusz osiągnięcia pozycji lidera w sektorze i scenariusz zniszczenia największego konkurenta.
• budowanie trzech scenariuszy - jeden z nich może być scenariuszem najbardziej prawdopodobnym i stanowi wypośrodkowanie szans i zagrożeń a dwa pozostałe mogą być ukierunkowane na analizę otoczenia w zależności od potrzeb danej organizacji".

Graficzna forma metody scenariuszowej

Metody scenariuszowe można również przedstawić w formie graficznej, dzięki temu możemy szybko wskazać która strefa ma szansę na powodzenie, a która może być źródłem zagrożeń. Metoda scenariuszowa stanów otoczenia, może być z powodzeniem stosowana we wstępnej fazie oceny możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa, przez kadrę kierowniczą i specjalistów. Niezbędnym warunkiem do powodzenia tej metody jest obecność konsumentów.

Metoda scenariuszy — artykuły polecane

Analiza scenariuszy — Scenariusze procesów otoczenia — Analiza SWOT — Badania marketingowe — Identyfikacja i ocena zagrożeń i szans — Scenariusze możliwych zdarzeń — System wczesnego ostrzegania — Diagnoza działalności przedsiębiorstwa — VUCA

Bibliografia

• Drążek Z., Niemczynowicz B. (2003), Zarządzanie strategiczne przedsiębiorstwem, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gierszewska G., Romanowska M. (2017), Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Grant R. (2010), Współczesna analiza strategii, Wydawnictwo Nieoczywiste
• Koniniuk A., Nazarko J. (2014), Scenariusze w antycypowaniu i kształtowaniu przyszłości, Wolters Kluwer, Warszawa
• Penc J. (2008), Encyklopedia zarządzania. Podstawowe kategorie i terminy, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych w Łodzi, Łódź

Autor: Anna Maź, Michał Ligęza, Patrycja Cios