Luka inflacyjna

Luka inflacyjna to nadwyżka zaagregowanego popytu nad zagregowaną podażą. Luka inflacyjna - nadmiar wielkości zaplanowanych wydatków nad intensywnością oferty wyznaczonej do rozchodu dóbr i usług przy określonym stopniu cen, akumulacji i skali monety transakcyjnej (M. Księżyk 2006, s. 273-280)

Geneza

Koncepcja luki inflacyjnej została sformułowana przez J. M. Keynesa w czasie II wojny światowej i jest podstawą teorii o inflacji popytowej. Keynes wykazał, że wzrost popytu na skutek zwiększenia wydatków rządowych, wzrostu płac, zwiększenia inwestycji lub obniżki podatków, zwiększa nadwyżkę globalnego popytu nad globalną podażą, co prowadzi do wzrostu cen.

Wielkość luki inflacyjnej jest wyznaczony przez różnicę między wielkością zaagregowanego popytu na towary, a wielkością dochodu narodowego w warunkach pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. Zaagregowany popyt to: wydatki konsumpcyjne (C), wydatki inwestycyjne (I) oraz wydatki rządowe (G).

Skutek luki inflacyjnej

Istnienie luki inflacyjnej w warunkach swobodnego kształtowania się cen rynkowych prowadzi do powstania inflacji. Wielkość luki inflacyjnej jest wyznaczony przez różnicę między wielkością zaagregowanego popytu na towary, a wielkością dochodu narodowego w warunkach pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. Lukę inflacyjną można ograniczyć bądź zlikwidować poprzez redukcję wydatków budżetowych lub podniesienie obciążeń podatkowych.

Jak zmniejszyć lub zlikwidować inflacje:

1. Należy zmniejszyć popyt łączny i zaprowadzenie wysokości równowagi produktu narodowego netto do wysokości produktu narodowego netto zobowiązującego całkowite zatrudnienie bez inflacji, do czego wykorzystywana jest polityka fiskalna i monetarna.
2. Ograniczenie pracochłonności wytwarzania, zmniejszy to popyt na pracę, a rynek będzie miał możliwość sporządzić znaczące ilości dóbr i usług. Działanie to odnosi rezultat w długim przedziale czasu.
3. Pobudzić przemieszczania się pracowników, szansa na uzyskanie Produktu Narodowego Brutto na wysokości Y2.

(A. Pollok 1998, s. 36-38)

Wykres luki inflacyjnej

Rys. 1 Luka inflacyjna

Oś pozioma przedstawia Produkt Narodowy Brutto realny, a pionowa popyt łączny. Linia 45° przedstawia wszystkie manewry punktów, które na osi pionowej i poziomej przybierają jednakowe wartości. Krzywa popytu globalnego E jest sumą całkowitej konsumpcji gdzie na wykresie oznaczona jest literą C, Inwestycji (I) i państwa (G). Należy zauważyć, że dla każdej prostej (z wartościami) dla konsumpcji, inwestycji i państwa musimy poprowadzić osobne rzuty prostych 45°, tzn. prowadzimy proste równoległe od osi oznaczonej PKB realny, a następnie od kąta prostego powstałego z połączenia "kopi PKB realny", prowadzimy dwusieczną kąta, od których możemy poprowadzić proste konsumpcji, inwestycji i państwa. Równowaga krótkookresowa na rynku dóbr i usług została oznaczona literą R. Warunkiem równowagi jest wzór "Y=C+I+G". Różnica między A2 i A1 jest wartość luki inflacyjnej. Natomiast różnica między Y2 i Y1 daje nam dodatnią lukę PKB. Realnemu produktowi brutto w stopniu Y2 suma ogólnych wielkości dóbr i usług wytworzonych na rynku będzie równa popytowi łącznemu. Ale gdy wartość przychodu w stopniu Y2 nie uda się osiągnąć, a PKB realny wynosi Y2. Różnica wartości Y2 i Y1 pokazuje, iż popyt łączny jest niższy od zaplanowanego. W wyniku czego powstanie luka inflacyjna, czyli różnica między A2 a A1. (A. Pollok 1998, s. 36-38,)(D. Begg, G. Vernasca, S. Fischer, R. Dornbusch 2014, s. 270-293)

Skutki luki inflacyjnej

Wzrost cen dóbr i usług

Jednym z najbardziej oczywistych skutków luki inflacyjnej jest wzrost cen dóbr i usług. Wzrost cen może prowadzić do wzrostu kosztów zarówno dla konsumentów, jak i przedsiębiorstw. Konsumentom trudniej jest utrzymać swoją siłę nabywczą, gdy ceny stale rosną. Przedsiębiorstwa z kolei mogą zmagać się z wyższymi kosztami produkcji, co negatywnie wpływa na ich rentowność.

Nadmierny podaż a bąble na rynkach finansowych

Luka inflacyjna może prowadzić do nadmiernego podażu, co z kolei może prowadzić do powstawania bąbli na rynkach finansowych. Gdy w gospodarce jest nadmiar pieniądza, inwestorzy mogą zaczynać spekulować na rynkach, co prowadzi do przewartościowania aktywów i powstawania bąbli. Te bąble mogą później pękać, co skutkuje kryzysem finansowym. Stabilność systemu finansowego jest więc jednym z ważnych aspektów, które należy brać pod uwagę w kontekście luki inflacyjnej.

Luka inflacyjna a nierówności społeczne

Luka inflacyjna może przyczyniać się do wzrostu nierówności dochodowych w społeczeństwie. Wzrost cen dóbr i usług może wpływać na różne grupy społeczne w różny sposób. Biedniejsze grupy społeczne, które mają mniejszą siłę nabywczą, mogą być szczególnie dotknięte wzrostem cen. To z kolei może prowadzić do pogłębiania się nierówności społecznych.

Znaczenie luki inflacyjnej w kontekście gospodarczym

Luka inflacyjna ma istotne znaczenie dla polityki monetarnej i stabilności gospodarczej. Jej analiza pozwala na ocenę skuteczności działań podejmowanych przez bank centralny w zakresie kontroli inflacji. Jeśli luka inflacyjna jest znaczna, może to wskazywać na niedostateczną skuteczność narzędzi polityki monetarnej i konieczność podjęcia dodatkowych działań w celu zahamowania inflacji.

Dodatnia luka inflacyjna może być skutkiem nadmiernie ekspansywnej polityki monetarnej, która w konsekwencji prowadzi do przyspieszenia inflacji. W takim przypadku, bank centralny może zdecydować się na podniesienie stóp procentowych, ograniczenie dostępności kredytu lub inne działania mające na celu zmniejszenie presji na cenę.

Z drugiej strony, ujemna luka inflacyjna może być sygnałem deflacji lub niskiego poziomu aktywności gospodarczej. Niski poziom inflacji może wpływać na decyzje konsumenckie i przedsiębiorstw, które mogą wstrzymać wydatki, oczekując dalszych spadków cen. W takiej sytuacji bank centralny może podjąć działania mające na celu stymulację gospodarki, na przykład obniżając stopy procentowe lub wprowadzając programy skupu aktywów.

Analiza luki inflacyjnej pozwala również na ocenę oczekiwań inflacyjnych rynku, które mają istotne znaczenie dla kształtowania polityki monetarnej. Jeśli oczekiwania inflacyjne są niskie, bank centralny może podjąć działania mające na celu ich podniesienie, aby uniknąć pułapki deflacyjnej. Z kolei, jeśli oczekiwania inflacyjne są zbyt wysokie, może to prowadzić do spirali inflacyjnej, gdzie wzrost cen staje się samonapędzający się.

Wpływ luki inflacyjnej na gospodarkę może być znaczny. Zbyt wysoka inflacja może prowadzić do straty siły nabywczej, wzrostu kosztów produkcji i utraty konkurencyjności na rynkach międzynarodowych. Z kolei, zbyt niska inflacja lub deflacja mogą prowadzić do spadku wydatków konsumpcyjnych i inwestycji, co może hamować wzrost gospodarczy.

Luka inflacyjna — artykuły polecane

Punkt nasycenia — Paradoks zapobiegliwości — Inflacja popytowa — Krzywa IS — Dochód osobisty — Popyt na pracę — Produkt Narodowy Brutto — Popyt globalny — Parytet siły nabywczej — Masa brutto

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Caban W. (red.) (2001), Ekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Księżyk M. (2006), Ekonomia, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków
• Księżyk M. (2012), Ekonomia. Podejście historyczne i prospektywne, Oficyna Wydawnicza AWM, Kraków
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R. (red.) (2022), Elementarne zagadnienia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Pollok A. (2000), Inflacja w teorii ekonomii, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Rokicki B. Model Keynesa, Ćwiczenia z Makroekonomii
• Skawińska E., Sobiech-Grabka K., Nawrot K. (2010), Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Agnieszka Bryja, Klaudia Mroczek