Kapitał
| Kapitał |
|---|
| Polecane artykuły |
Kapitał - to zasoby służące pomnażaniu wartości gospodarczych, występujące pod trzema postaciami: zasobów pieniężnych, środków produkcji oraz zasobów intelektualnych.
W ekonomii klasycznej kapitał jest uważany, obok pracy i ziemi, za jeden z głównych czynników produkcji. Oznacza dobra finansowe lub materialne, którymi można dysponować, prowadząc działalność przynoszącą dochód.
W szerszym znaczeniu kapitał to samopomnażająca się wartość. Oznacza to, że kapitał to nie tylko dobra i pieniądze, ale także technologie i inne niematerialne zasoby. Wskazuje również, że kapitałem jest jedynie zainwestowany pieniądz (technologia lub dobro), którego posiadanie przynosi właścicielowi dochód m.in. w postaci dywidendy, renty, odsetek czy opłaty licencyjnej.[1]
Kapitał w przedsiębiorstwie
Kapitał w przedsiębiorstwie występuje w trzech formach: rzeczowej (jako majątek produkcyjny), ludzkiej (jako zasoby intelektualne) oraz pieniężnej.
Kapitał produkcyjny (majątek produkcyjny) to maszyny, budynki, zapasy surowców i materiałów, które wraz z innymi czynnikami wytwórczymi uczestniczą w procesie produkcji. Majątek produkcyjny dzieli się na: majątek trwały i majątek obrotowy.
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów do majątku trwałego zaliczamy: grunty, budynki i lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej, kotły i maszyny energetyczne, maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, urządzenia techniczne, środki transportu, narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, inwentarz żywy.
Natomiast do majątku obrotowego przedsiębiorstwa należą:
- Zapasy materiałowe - stanowiące własność przedsiębiorstwa surowce oraz materiały podstawowe i pomocnicze, paliwa, opakowania, materiały biurowe, artykuły żywnościowe przeznaczone do spożycia, materiały produkcyjne,
- Zapasy produkcji nie zakończonej - będące elementami produkcji niezakończonej, usług i robót w toku oraz wytwarzane we własnym zakresie półfabrykaty,
- Zapasy wyrobów gotowych i towarów - wyroby gotowe to produkty przeznaczone do sprzedaży, roboty i usługi, prace projektowe i naukowo-badawcze oraz geodezyjne i geologiczne wykonane, lecz nie zafakturowane. Natomiast towary to wyroby obcej produkcji przeznaczone do odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym.
Kapitał produkcyjny przedsiębiorstwa zapewnia ochronę procesów gospodarczych przed zakłóceniami i ich stabilizacje poprzez ciągłość produkcji wyrobów i świadczenia usług oraz wysoki poziom obsługi odbiorców.
Kapitał ludzki (zasoby intelektualne) - to ucieleśniona w ludziach wiedza i umiejętności, dzięki którym przedsiębiorstwo może uzyskać przewagę konkurencyjną.
Kapitał intelektualny w przedsiębiorstwie, ze względu na swoją postać formalną, może występować jako kapitał osobowy: wiedza i umiejętności ludzi, lub w postaci bezosobowej: jako dokumenty powstałe w wyniku działania kapitału osobowego. Takimi dokumentami są m.in.: regulaminy, graficzna postać struktury organizacyjnej, patent, znak towarowy, licencja, pakiet franchisingowy, program komputerowy.
Kapitał osobowy, tworzą ludzie - właściciele, kadra kierownicza, pracownicy - o wysokich kwalifikacjach zawodowych, dużym zasobie wiedzy i unikatowych umiejętnościach, które to cechy wykorzystują w sposób twórczy na zajmowanych stanowiskach. Zasób ludzki jest kapitałem intelektualnym, tylko wówczas gdy w wyniku jego działań powstaje nowa wartość przynosząca firmie wymierne korzyści rynkowe: powstaje nowy produkt, nowe rozwiązanie ekonomiczno - finansowe, nowa jakość lub nowatorskie rozwiązanie organizacyjne.
Kapitał pieniężny to środki finansowe, pochodzące ze źródeł wewnętrznych lub zewnętrznych będące w posiadaniu przedsiębiorstwa.
Do kapitału własnego należą:
- Kapitał podstawowy - stanowiący kapitał wniesiony przez wspólników
- Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna) - będące zadeklarowanymi, lecz nie wniesionymi na dzień bilansowy wkładami kapitałowymi
- Udziały - akcje własne
- Kapitał zapasowy - powstający z wypracowania zysku w poprzednich okresach, dopłat akcjonariusz w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich akcjom, oraz z nadwyżki osiągniętej przy emisji akcji powyżej ich wartości nominalnej i przeznaczony jest na pokrycie ewentualnych strat
- Kapitał z aktualizacji wyceny
- Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe - tworzone w celu regulacji przyszłych zobowiązań (pokrycie ewentualnych strat czy nieprzewidzianych wydatków), kreowane z zysków z lat ubiegłych oraz z wartości akcji własnych przeznaczonych do sprzedaży.
- Zysk (strata) z lat ubiegłych
- Zysk (strata) netto i odpis z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)
Funkcje kapitału
- Finansowa – kapitał jako źródło finansowania przedsiębiorstwa
- Dochodowa – pomnażanie kapitału jako cel przedsiębiorstwa i źródło korzyści finansowych jego właścicieli
- Kreatywna – zainwestowanie kapitału własnego jako warunek kreowania biznesu
- Kosztowa – kapitał jako generator kosztów przedsiębiorstwa (koszt kapitału własnego i obcego)
- Strategiczna – dobór kapitałów jako podstawa do określenia strategii finansowej przedsiębiorstwa
- Rozwojowa – pozyskiwanie i pomnażanie kapitału jako podstawa dla rozwoju przedsiębiorstwa
- Robocza – kapitał rzeczowy jako podstawa prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo
- Gwarancyjna – kapitał jako zabezpieczenie spłaty zobowiązań przedsiębiorstwa
- Kontrolna – kapitał jako gwarancja efektywności działań przedsiębiorstwa
Kryteria wyodrębniania kapitału
Kapitał w przedsiębiorstwie jest klasyfikowany według różnych kryteriów.
Biorąc pod uwagę źródło pochodzenia wyróżnia się kapitał pochodzący ze źródeł:
- Wewnętrznych – finansowanie wewnętrzne występuje w przedsiębiorstwie, a jego źródłem są środki finansowe pozyskiwane poprzez przekształcenia majątkowe (odpisy amortyzacyjne, sprzedaż majątku czy przyspieszenie obrotu kapitału) oraz przez gromadzenie kapitału pochodzącego z przychodów ze sprzedaży wytworzonych dóbr i usług
- Zewnętrznych – kapitał pochodzi od innych podmiotów, które odstępują przedsiębiorstwu kapitał rzeczowy lub nadwyżki środków finansowych na czas określony lub nieokreślony. Finansowanie zewnętrzne można podzielić na finansowanie własne i obce. Finansowanie własne charakteryzuje się pozyskiwaniem środków pieniężnych przez: emisję akcji, wkłady wpisowe, dopłaty wspólników lub akcjonariuszy, udziały, dotacje. Natomiast finansowanie obce gromadzi kapitał poprzez pożyczki i kredyty zaciągnięte na rynku finansowym, kredyty handlowe, dłużne papiery wartościowe, fundusze pomocowe jak również poprzez leasing, faktoring, dotacje czy subwencje.
Ze względu na czas finansowania wyodrębnia się kapitał:
- Krótkookresowy – o okresie zwrotu do jednego roku
- Długookresowy – o okresie zwrotu przekraczającym rok
Biorąc pod uwagę powód finansowania wyróżnia się kapitał:
- Gwarantujący finansowanie pierwotne – występujący w momencie utworzenia nowego podmiotu gospodarczego
- Przeznaczony na finansowanie bieżącej działalności – dający możliwość ciągłego funkcjonowania przedsiębiorstwa
- Przeznaczony na rozwój przedsiębiorstwa – realizację nowych inwestycji, rozszerzenie rozmiarów działalności[2]
Bibliografia
- Begg D., Fisher S., Dornbush R. (2003). Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
- Działek J. (2011). Kapitał społeczny - ujęcia teoretyczne i praktyka badawcza, Studia Regionalne i Lokalne, nr 3, s. 100.
- Gos W. (2012). Kapitał oraz finansowanie działalności gospodarczej, Difin, Warszawa.
- Lichtarski J. (red.) (2001). Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
- Łaszczuk J. (2011). Struktura kapitału i jej wpływ na ocenę przedsiębiorstw na przykładzie PGNIG S.A., Nauki Ekonomiczne, Tom XIV, s. 81.
- Meredyka K. (red.) (2003). Teoria Ekonomii, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
- Sierpińska M., Jachna T. (2005). Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Autor: Sylwia Budzisz, Karolina Kruszczak
