Tekst źródłowy strony Gospodarka naturalna

{{infobox4
|list1=
<ul>
<li>[[Dobro rzadkie]]</li>
<li>[[Dobro wolne]]</li>
<li>[[Kraj pochodzenia]]</li>
<li>[[Gospodarka zamknięta]]</li>
<li>[[Dobro prywatne]]</li>
<li>[[Agrobiznes]]</li>
<li>[[System gospodarczy]]</li>
<li>[[Wartość użytkowa]]</li>
<li>[[Wymiana]]</li>
</ul>
}}



'''[[Gospodarka]] naturalna''' to rodzaj [[gospodarka|gospodarki]], który polega na wytwarzaniu '''dóbr''' w celu zaspokojenia [[potrzeba|potrzeb]] własnych, rodziny lub całego rodu. ''Z gospodarką taką mamy do czynienia również wtedy, kiedy produkty są przekazywane innym osobom w trybie powinności właściwych dawnym gospodarstwom niewolniczym (np. w starożytnym Rzymie) lub feudalnym.'' (J. Beksiak 2014, s. 41). Wielkości ekonomiczne w tego typu gospodarce wyrażone są w jednostkach realnych, np. w sztukach, korcach. (J. Beksiak 2014, s. 41). Nie występuje '''wymiana i [[rynek]]''', ponieważ [[producent]] staje się równocześnie [[konsument|konsumentem]] własnych wyrobów. (Z. Dach 2010, s. 49). Decyzje jak produkować, w jakich ilościach oparte są na '''tradycjach, obyczajach czy wzorach''' stworzonych przez przodków i przekazywane z pokolenia na pokolenie. Z tego powodu gospodarka naturalna przetrwała przez wiele lat. 

==Geneza==

Taki rodzaj gospodarki istniał przez wiele tysięcy lat począwszy od zarania ludzkości. (J. Beksiak 2014, s. 41). Gospodarka naturalna pojawiała się już w pierwszych fazach rozwoju ludzkości. W społeczeństwie pierwotnym istniała tylko taka forma gospodarowania. '' W starożytności i średniowieczu była podstawową formą gospodarowania i istniała obok rozwijającej się gospodarki wymiennej (rynkowej).'' (S. Marciniak i in. 2007, s. 56).
<google>t</google>

==Cechy gospodarki naturalnej:==
* Brak własności
* [[Produkcja]] nie przekracza ilości na jaką istnieje [[zapotrzebowanie]]
* Brak konkurencji
* Samowystarczalność
* Opiera się na tradycji i zwyczajach 
* Zmiany technologiczne dokonywane powoli 
(M. Smaga 2012, s. 80)

==Gospodarka naturalna a wymienna==

W '''gospodarce towarowej''' inaczej zwanej '''wymienną''' dobra są wytwarzane w celu '''wymiany''' na inne dobra produkowane przez najczęściej nieznanego, innego odbiorcę naszych produktów, '''a nie po to, żeby zaspokoić własne [[potrzeby]].''' [[Dobro]] to staje się [[towar|towarem]]. Występują w tym przypadku '''[[transakcje]] kupna-sprzedaży'''. 
Po powstaniu odpowiednich warunków o charakterze '''instytucjonalnym i technicznym''' gospodarka naturalna przekształciła się w '''gospodarkę wymienną'''. Do warunków technicznych należy [[podział pracy]] między ludźmi. Oznacza to, że każdy specjalizuje się w produkowaniu poszczególnych dóbr i istnieje konieczność wymiany między nimi, np. jedni zajmują się uprawą zboża, a inni są młynarzami. Taki podział pracy możemy spotkać, np. w przypadku latyfundium niewolniczego, gdzie jednak nadal dobra przekazywane są w trybie gospodarki naturalnej. Warunkiem instytucjonalnym, czyli społecznym jest utworzenie '''prywatnej własności'''. Jest to najważniejszy warunek tego rodzaju. Polega na działaniu odrębnych właścicieli, działających niezależnie, podejmujących samodzielne decyzje. Wymieniają swoje wyprodukowane dobra z innym właścicielem, o ile dobra posiadają taką samą [[wartość]], tzn. są ekwiwalentne. 
Na początku gospodarka naturalna panowała '''niepodzielnie'''. Z biegiem lat pojawiła się wymiana [[towarów]]. Zaczęła się rozwijać, więc gospodarka naturalna, zachowując swoją przewagę i nadal dominując w społeczeństwie, współżyła z nią. Wiele dóbr przechodziło od momentu wyprodukowania do momentu konsumpcji w trybie naturalnym. Miało to miejsce w wielu państwach na świecie jeszcze w XIX wieku. W Polsce ten typ gospodarowania istniał w niedalekiej przeszłości. Gospodarka towarowa najwcześniej panowała w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej. (J. Beksiak 2014, s. 41-42)

==Różnice między gospodarką naturalną a wymienną==

{| class="wikitable" border="1"
|-
! KRYTERIUM
! GOSPODARKA NATURALNA
! GOSPODARKA WYMIENNA
|-
| '''Wymiana'''
| Brak wymiany
| Przedmiot wymiany staje się towarem
|-
| '''Cel wytwarzania dóbr'''
| na własne potrzeby
| na [[sprzedaż]]
|-
| '''Podział pracy'''
| naturalny 
| społeczny
|-
| '''typ własności'''
| brak własności 
| [[własność]] prywatna
|}

Źródło: (J. Beksiak 2014, s. 42; Z. Dach 2010, s. 49-50; Marcin Smaga 2012, s. 80)

==Gospodarka naturalna we współczesnym świecie==

Współcześnie '''gospodarka naturalna''' występuje głównie w rolnictwie. Przeważa w krajach słabo i średnio rozwiniętych. W krajach wysoko rozwiniętych swoje zastosowanie znajduje już tylko w '''gospodarstwach domowych'''. Przykładem gospodarki naturalnej jest produkcja przetworów. [[Udział]] tego typu gospodarki zmniejsza się poprzez zastępowanie czynności, które możemy wykonywać samodzielnie, płatnymi usługami, np. zamiast przygotować posiłek wybieramy restaurację. Ciężko jednak całkowicie wyeliminować tego typu gospodarkę. W zamożniejszych społeczeństwach następuje powrót do tego rodzaju gospodarki poprzez ukierunkowanie się na bardziej '''ekologiczny [[styl życia]] i zdrowszą żywność.''' (S. Sztaba 2002, s. 312). Doskonałym przykładem są powstałe w ostatnich latach w Polsce '''gospodarstwa agroturystyczne''', które w swojej ofercie mają [[wyroby]] regionalne charakterystyczne dla danego miejsca, wyprodukowane w sposób naturalny i ekologiczny. Rozwija się również produkcja zdrowej, naturalnej żywności opartej na gospodarce naturalnej.

==Bibliografia==
* Beksiak J. (2014). ''[[Ekonomia]]. [[Kurs]] podstawowy. Wydanie 2'', Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa
* Dach Z. (2010). ''[[Mikroekonomia]] dla studiów licencjackich'', [[Polskie Towarzystwo Ekonomiczne]], Kraków
* Górka K. (2014), ''[http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/13653/3%20Gorka.pdf?sequence=1&isAllowed=y Zasoby naturalne jako czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego]'', ''Gospodarka w praktyce i teorii'', nr 3
* Karbowiak K. (2014),''[https://ud.interia.pl/html/getattach, mid,16113, mpid,5, uid,5770cd28d37ea9fb, min,0, nd,1, mimetype, application%2Fpdf,/Karbowiak.pdf?f=Karbowiak.pdf Rozwój agroturystyki w Polsce w latach 2010-2013]'', ''Zagadnienia doradztwa rolniczego'', nr 4
* Marciniak S. (red.) (2007). ''Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
* Marcinkiewicz C. (2013), ''[https://ud.interia.pl/html/getattach, mid,16110, mpid,5, uid,570283fa6b6d76be, min,0, nd,1, mimetype, application%2Fpdf,/Zarz%C4%85dzanie1.2013%20Marcinkiewicz.pdf?f=Zarz%C4%85dzanie1.2013%20Marcinkiewicz.pdf Rozwój i stan polskiej agroturystyki]'', Oficyna Wydawnicza Humanitas
*''Wielka Encyklopedia PWN'' (2002), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 
* Włudyka T. (2012). ''Instytucje gospodarki rynkowej'', LEX a Wolters Kluwer business, Warszawa

[[Kategoria: Mikroekonomia]]

{{a|Magdalena Nowak}}