Ewidencja papierów wartościowych

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja z dnia 19:46, 19 maj 2020 autorstwa 127.0.0.1 (dyskusja) (LinkTitles.)
Ewidencja papierów wartościowych
Polecane artykuły


Ewidencja papierów wartościowych to zapis należności i zobowiązań powstałych w związku z emisją bądź zakupem papierów wartościowych. Istnieją różne metody ewidencji papierów wartościowych. W pierwszej kolejności ich zapis zależy od tego czy dokonywany jest na rynku pierwotnym, czy na rynku wtórnym. Drugim ważnym aspektem jest podmiot, w którego księgach ewidencja jest uwzględniana.

Ewidencja papierów wartościowych jest prowadzona ilościowo, zgodnie z zasadami:

  1. podwójnego zapisu,
  2. odrębnej rejestracji papierów wartościowych,
  3. uwzględniania typów uczestnictwa,
  4. jednoczesności zapisów,
  5. zupełności,
  6. rzetelności,
  7. przejrzystości. (Regulamin krajowego depozytu papierów wartościowych, art. 36)

Rynek kapitałowy i rynek pieniężny tworzą transakcję instrumentami finansowymi o charakterze własnościowym i wierzycielskim (np. akcje, obligacje, weksle, bony skarbowe). Instrumenty te są tradycyjnie nazywane papierami wartościowymi, czyli tak zwanymi instrumentami pierwszej generacji.

Ewidencja akcji

Akcje są papierami wartościowymi dokumentującymi bezterminowo lokaty kapitałów i wyrażają prawa akcjonariusza. Akcje jest lokatą kapitału, nie zaś pożyczką podlegającą zwrotowi w ustalonym terminie. Nie ma też mowy o oprocentowaniu akcji.

Wycena akcji na pierwotnym rynku:

Na pierwotnym rynku akcji emitent sprzedaje akcje pierwszemu akcjonariuszowi - subskrybentowi, mogą być to zarówno akcje związane z powstaniem spółki, jak też każde kolejne emisje emitenta. Na tym rynku akcja określona jest przez dwie ceny:

Nadwyżka ceny emisyjnej akcji nad jej wartością nominalną nazywana jest "agio" lub premia, jest ona rezerwą statutową i wpływa na wysokość kapitału zapasowego spółki.

Ewidencja emisji akcji

Podstawowa ewidencja związana z emisją akcji przedstawia się w księgach emitenta następująco:

Objaśnienia:

1 - otrzymane wkłady akcjonariuszy - subskrybentów na poczet emisji akcji w formie:
1a) wpłat pieniężnych
1b) aportów
2 - wyemitowane akcje przez emitenta obejmujące:
2a) wartość nominalną
2b) agio

Ewidencja zakupu akcji

Ewidencja związana z zakupem akcji przez akcjonariusza:

Objaśnienia:

1 - przekazane emitentowi wkłady na poczet kapitału zakładowego w formie:
1a) wpłat pieniężnych
1b) przekazanych aportów
2 - otrzymanie akcji od emitenta i ich zakwalifikowanie do:
2a) inwestycji długookresowych
2b) inwestycji krótkookresowych

Ewidencja transakcji na rynku wtórnym

Wycena akcji na rynku wtórnym:

Na rynku wtórnym akcje sprzedawane są po cenie rynkowej, czyli po kursie akcji. Ma on często luźny związek z ważnością nominalną akcji, zmienia się w zależności od podaży i popytu na dane akcje na rynku giełdowym czy pozagiełdowym.

Podstawowe zapisy związane z wtórnym obrotem akcji:

Zakup akcji na rynku wtórnym:

Objaśnienia:

1 - cena nabycia akcji: cena ta obejmuje bieżącą cenę rynkową akcji (np. kurs giełdowy) powiększoną o dodatkowe koszty inwestora związane z nabyciem akcji (np. prowizja maklerska)

Sprzedaż akcji na rynku wtórnym:

Objaśnienie:

1 - wartość księgowa akcji (zależna od przyjętych metod wyceny inwestycji)
2 - różnice z aktualizacji wyceny sprzedanej akcji
3 - dodatkowe koszty związane ze sprzedażą akcji
4 - cena rynkowa (bieżąca) sprzedanej akcji.

Ewidencja obligacji

Obligacja jest papierem wartościowym poświadczającym wierzytelność na określoną kwotę wraz z zobowiązaniem do wypłaty oprocentowania w ustalonych terminach, może również zawierać zobowiązania emitenta do spełnienia określonego świadczenia niepieniężnego.

Rynek pierwotny obligacji

Emisja obligacji może odbywać się w drodze subskrypcji publicznej bądź w formie oferty adresowanej do indywidualnego inwestora. Obligacja jest wyceniana w

  • Wartości nominalnej
  • Cenie bieżącej (wartości rynkowe)

Podstawowa ewidencja obligacji sprzedanych z premią na rynku pierwotnym w księgach emitenta:

Objaśnienia:

1 - cena sprzedaży obligacji zawierająca:
1a) wartość nominalną
1b) premię, czyli nadwyżkę ceny sprzedaży nad wartością nominalną obligacji
2 - należne obligatoriuszom bieżące oprocentowanie obligacji
3 - stawka "amortyzacyjna" premii z tytułu sprzedaży obligacji.

Ewidencja sprzedaży obligacji z dyskontem w księgach emitenta:

Objaśnienia:

1 - wartość nominalna sprzedanych obligacji zawierająca:
1a) cena sprzedaży
1b) dyskonto, czyli nadwyżka wartości nominalnej obligacji nad ich ceną sprzedaży
2 - bieżące oprocentowanie obligacji
3 - stawka dyskonta obciążająca koszty obsługi długu obligacyjnego

Rynek wtórny obligacji

Na tym rynku obligacje mają swoją cenę rynkową, która kształtuje się pod wpływem podaży i popytu, cena ta zdeterminowana warunkami rynkowymi, często różni się znacznie od wartości nominalnej obligacji.

Metoda ewidencji sprzedaży obligacji na rynku wtórnym:

Objaśnienia:

1 - pierwotna wartość sprzedanej obligacji (np. hipoteczna ocena nabycia)
2 - dodatnia lub ujemna korekta wartości sprzedanej obligacji
3 - dodatkowe koszty związane ze sprzedażą obligacji (np. pośrednictwo maklera)
4 - cena sprzedaży sprzedanej obligacji.

Metoda ewidencji zakupu obligacji na rynku wtórnym:

Objaśnienia:

1 - cena nabycia obligacji uznanej za lokatę długoterminową
2 - cena nabycia obligacji uznanej za lokatę krótkoterminową

Ewidencja weksli

Weksle to papiery wartościowe, ich formę definiuje ustawa z dnia 28 kwietnia 1936, prawo wekslowe. Według ustawy weksel powinien zawierać:

  1. nazwę "weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
  2. przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
  3. oznaczenie terminu płatności;
  4. oznaczenie miejsca płatności;
  5. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;
  6. oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;
  7. podpis wystawcy wekslu.(Prawo wekslowe. Art. 101)

Weksle są zobowiązaniem wystawcy do zapłaty wskazanej osobie danej sumy w podanym miejscu i czasie. Zobowiązanie wekslowe powstaje w momencie złożenia na nim podpisu i posiada następujące własności:

  • możliwe jest przeniesienie prawa na inny podmiot
  • osoby wymienione na wekslu odpowiadają solidarnie za jego wykup w terminie
  • zobowiązania jest niezależne od przyczyny jego powstania

Ustawa definiuje dwa rodzaje weksli: własne oraz trasowane. (J.Pfaff 2017, s. 342-343)

W systemie ewidencji weksli wyróżnia się:

  • ewidencje weksli obcych
  • ewidencje weksli własnych

EWIDENCJA WEKSLI OBCYCH (OTRZYMANYCH)

Weksle obce ewidencjonuje się w wartościach nominalnych na koncie 145 – WEKSLE OBCE po stronie DT. Zapis na kontach pomocniczych (analitycznych) do konta 145 – weksle obce powinien przedstawiać sumę wekslową, wystawcę oraz datę płatności. Weksle obce w bilansie wykazywane są w po stronie aktywów na pozycjach: krótkoterminowe aktywa finansowe bądź inne aktywa finansowe (jeśli weksle płatne są w okresie 3 miesięcy). Rachunkowość finansowa w teorii i praktyce. (R. Niemczyk 2013, s. 56-59)

EWIDENCJA WEKSLI WŁASNYCH

Weksle własne są bezwarunkowym zobowiązaniem zapłaty danej sumy pieniężnej na rzecz remitenta. Wystawiane są przez podmiot gospodarczy na rzecz innych jednostek. Zobowiązanie wekslowe wygasa w momencie spłacenia całej zapisanej na wekslu sumy. Ewidencja weksli własnych prowadzona jest w wartościach nominalnych na koncie 215 – ZOBOWIĄZANIA WEKSLOWE po stronie CT. W sytuacji gdy kwota przedstawiona na wystawionym wekslu jest wyższa od kwoty zobowiązania, różnica powinna być zapisana na koncie 755 – KOSZTY FINANSOWE po stronie DT. Ewidencja analityczna prowadzona do konta zobowiązania wekslowe powinna zawierać cechy weksli przedstawione w aktach prawnych oraz determinować terminowe spłacanie zobowiązań. W bilansie jednostki gospodarczej weksle własne przedstawiane są w pasywach jako oddzielna grupa zobowiązań. (R.Niemczyk 2013 s. 59-60, J.Pfaff 2017 s. 341)

Bibliografia

  • Bień W. (1996), Rynek papierów wartościowych, wydanie III. Difin, Warszawa
  • Gmytrasiewicz M., Karmińska A. (2006), Rachunkowość finansowa wyd. II, Difin, Warszawa (str. 260 - 317)
  • Miętki, Z. (2007). Rachunkowość Bankowa. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej.
  • Misińska D.,Podstawy rachunkowości, PWN, Warszawa 1994 (str. 124 - 131)
  • Myddelton D., (1996) Rachunkowość i decyzje finansowe, PWE, Warszawa (str. 345 - 367)
  • Niemczyk R. (2013) Rachunkowość finansowa w teorii i praktyce. Wydawnictwo Wolters Kluwer
  • Pfaff J. (2017) Rachunkowość Finansowa z uwzględnieniem MSSF. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
  • Regulamin Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Stan prawny począwszy od dnia 1 października 2014r.
  • Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe.. Dz.U. 1936 nr 37 poz. 282

Autor: Anna Chmura, Karina Janczura

Uwaga.png

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych.

Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.