Biurokratyzm

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja do druku nie jest już wspierana i może powodować błędy w wyświetlaniu. Zaktualizuj swoje zakładki i zamiast funkcji strony do druku użyj domyślnej funkcji drukowania w swojej przeglądarce.

Biurokratyzm - patologiczne ograniczenie sprawności działania i funkcjonowania instytucji w wysokim stopniu sformalizowanych. Wszystkie niezamierzone i nieprzewidywane skutki biurokracji, które obniżają sprawność funkcjonowania organizacji biurokratycznej. Istotą biurokratyzmu jest pierwszeństwo realizacji przez pracowników - pełniących na różnych szczeblach hierarchii organizacyjnej funkcje regulacyjne - zautonomizowanych celów własnych lub grupowych. Krytyka biurokratyzmu pojawiła się w Europie już w XIX wieku[1]

TL;DR

Biurokratyzm to patologiczne ograniczenie sprawności działania instytucji, które wynika z cech struktury organizacyjnej, osobowości pracowników i wartości kulturowych. Przejawia się poprzez działań zbiurokratyzowane, które są nieprzewidziane i negatywnie wpływają na realizację celów instytucji. Przejawy biurokratyzmu to m.in. niedostosowanie do potrzeb odbiorców, przedłużanie załatwiania sprawy i unikanie decyzji innowacyjnych. Skutki biurokratyzmu to m.in. bariera dla przedsiębiorczości i niszczenie słabszych jednostek gospodarczych.

Źródła biurokratyzmu

  • Źródła strukturalne - są związane z właściwościami struktury organizacyjnej instytucji tj. wielkość organizacyjnych części instytucji, właściwości podziału działań i hierarchii organizacyjnej, stopień scentralizowania decyzji,
  • Źródła subiektywne - są związane z osobowością działających i istotą człowieka, jego fizycznymi możliwościami wykonania określonych zadań oraz psychicznymi predyspozycjami do sprawnego działania,
  • Źródła kulturowe - są związane z uznawanymi w danej grupie społecznej, instytucji wartościami i normami społecznymi. Źródła te mają podłoże w ideach społecznych i obyczajach określających zachowanie członków instytucji.

Działania zbiurokratyzowane

Biurokratyzm przejawia się w działaniach członków instytucji, które określamy mianem działań zbiurokratyzowanych. Działania te wyróżniają się spośród wszelkich działań podejmowanych w instytucji tym, że:

  • Powstają na tle biurokratyzacji instytucji, czyli w sytuacji "nasycenia" sposobu zorganizowania instytucji cechami charakterystycznymi dla biurokratycznego zorganizowania instytucji,
  • Zostały nieprzewidziane z punktu widzenia formalnych celów instytucji,
  • Ujemnie wpływają na realizację formalnych celów instytucji.

Klasyfikacja działań zbiurokratyzowanych: Ze względu na stosunek działań do obowiązujących przepisów w danej organizacji:

  • formalne - wykonywane zgodnie z przepisami np. nadmierna sztywność biurokraty, wynikająca z fetyszyzowania znaczenia przepisów,
  • nieformalne - wykonywane poza przepisami lub wbrew nim np. nadmierne przeciąganie załatwiania sprawy interesanta.

Ze względu na obiekty, na które ukierunkowane jest działanie:

  • dotyczące członków danej instytucji np. przesunięcie podjęcia decyzji na innych członków instytucji,
  • związane ze stosunkami: instytucja - otoczenie np. zniechęcenie interesanta przez wykazanie trudności w załatwieniu danej sprawy,

Ze względu na sposób wykonania działań:

  • mające na celu minimalizację ryzyka np. odmowa załatwienia sprawy leżącej w kompetencji pracownika, gdy sposób jej załatwienia nie jest opisany w przepisach,
  • mające na celu minimalizację wysiłku np. gromadzenie niezałatwionych spraw w celu stworzenia pozorów zapracowania.

Przejawy biurokratyzmu

Zewnętrznymi przejawami biurokratyzmu są zjawiska:

  • Niedostosowanie funkcjonowania instytucji do rzeczywistych potrzeb odbiorców (klientów),
  • Podejmowanie decyzji na podstawie informacji o charakterze wtórnym (pisemne sprawozdania, protokoły itp.),
  • Przedłużanie toku załatwiania sprawy, będące skutkiem każdorazowego zwracania się don osób o wyższym autorytecie, dla uzyskania formalnej akceptacji decyzji,
  • Przesuwanie podjęcia decyzji na niższy lub wyższy szczebel organizacyjny,
  • Unikanie podejmowania decyzji w zakresie innowacji organizacyjnych,
  • "Migrena kancelaryjna", tzn. nie uzasadnione żadną koniecznością przewlekanie załatwiania spraw i podejmowania decyzji,
  • Wykazywanie w stosunkach z otoczeniem instytucji swojego znaczenia jako osoby, bez której nie można załatwić określonej sprawy,
  • Nadmierne pisemne dokumentowanie i uzasadnianie zgodności własnych działań z obowiązującą formalnie procedurą,
  • Sztywność, formalizm i rytualizm w interpretowaniu sytuacji i przepisów,
  • Uzurpowanie sobie władzy nad klientem, petentem,
  • Ułatwianie sobie pracy przez przerzucanie własnych obowiązków na klientów organizacji i ograniczanie własnej wobec nich odpowiedzialności,
  • Nie uwzględnianie jaki wpływ wywierają indywidualne cechy pracowników (postawy i relacje międzyludzkie) na efektywność organizacji,[2],

Skutki biurokratyzmu

Deformacja biurokracji jaką jest biurokratyzm jest zjawiskiem negatywnym i nieodpowiednim współcześnie:[3],

  • Często jest wskazywany jako bariera przy zakładaniu własnej działalności gospodarczej. Nadmierna biurokracja zniechęca młodych przedsiębiorców,
  • Niszczy słabsze jednostki gospodarcze [4]


Biurokratyzm — artykuły polecane
Biurokracja — Kultura organizacyjna — Dysfunkcja — Interesariusze — Kategoryzacja czynników ryzyka — Style kierowania wg Lewina, Lippitta i White — Zaufanie — Władza — Kompetencje

Przypisy

  1. ↑ Żyrek-Horodyska E.(2015) s. 383-384
  2. ↑ Ćwiklicki M. (2015), s. 5
  3. ↑ Ćwiklicki M. (2015), s. 5
  4. ↑ Tytko M. M.(2014), s. 56

Bibliografia


Autor: Łukasz Brzyski, Natalia Prusak


Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Biurokratyzm&oldid=214252”