Bezpieczeństwo żywności

Bezpieczeństwo żywności
Polecane artykuły
Norma prawna Normalizacja Polskie Centrum Akredytacji Gospodarka przestrzenna Produkt ekologiczny Dziedzina nauki Dane wrażliwe Jednostka certyfikująca Prawo ochrony środowiska

Bezpieczeństwo żywienia – to całokształt kryteriów, które muszą być spełnione, i działań realizowanych na każdym etapie produkcji i cyrkulacji żywnością, aby zagwarantować jednostce zdrowie. Głównym celem bezpieczeństwa żywienia jest zapewnienie człowiekowi jej nieszkodliwości, w odpowiednich warunkach – tzn. żywność powinna być odpowiednio przechowana, przygotowana do skonsumowania oraz spożywana w należytych porcjach.

Pojęcie bezpieczeństwa żywienia

Na początku lat 70. XX wieku do polityki żywieniowej zostało wprowadzone pojęcie bezpieczeństwa żywienia. Natomiast już znacznie wcześniej posługiwano się tym terminem. Powyższe sformułowanie było używane w zakresie ekonomicznego i politycznego uzależnienia krajów, które nie posiadały wystarczających mocy do produkcji odpowiedniej ilości żywności.

W 1974 r. na Światowej Konferencji Żywnościowej po raz pierwszy została podana oficjalna definicja bezpieczeństwa żywności, zgodnie z którą podaż podstawowych produktów powinna być kompatybilna z rosnącą tendencją konsumpcji oraz amortyzacją fluktuacji cen oraz wolumenu produkcji.

Mianem bezpiecznej żywności określamy żywność pozbawioną wszelkich czynników szkodliwych, mikroorganizmów, oraz toksycznych substancji chemicznych, lub zawiera te składniki w tolerancyjnych ilościach dla organizmu człowieka. Oznacza to, że charakteryzuje się należytą jakością. W ustawie z 11 maja 2001 roku powyższe pojęcie zostało zdefiniowane jako nieszkodliwe, o wartościach sensorycznych, a także odżywczych.

Na bezpieczeństwo jedzenia składają się nie tylko ilość i rodzaj produktów. Ważne jest, aby tą ilość i rodzaj dopasować do spożywającego. Jest to bardzo istotne, gdyż niektórzy konsumenci cierpią na różne ograniczenia, mają trudności w przyswojeniu żywności, zatem wybór produktów i ilości odgrywa znaczącą rolę. W celu spożywania odpowiednich produktów w odpowiednich ilościach producenci zamieszczają szczegółowe informacje na etykietach produktów. Co więcej przy decyzji dotyczących zakupu żywności pomocna jest upowszechniona informacja z zakresu wiedzy żywieniowej.

Aspekt prawny bezpieczeństwa żywienia

Podstawowym aktem prawnym dotyczącym bezpieczeństwa żywności jest Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia dnia 25 sierpnia 2006 r. Powyższa ustawa weszła w życie 28 sierpnia 2006 roku i jednocześnie zastąpiła Ustawę o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z 11 maja 2001 r.

Ustawa, będąca podstawowym, krajowym dokumentem regulującym kwestie związane z prawem żywnościowym, określa wymagania dotyczące żywności, którą konsument nabywa lub spożywa czyli znajdującej się w obrocie, które musi spełnić, aby była bezpieczna dla konsumenta. Ponadto ustawa uściśla wymogi, jakie przedsiębiorstwa produkujące żywność, musi zrealizować.

Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywieniajest składnikiem prawa żywnościowego. W Polsce prawo żywnościowe jest poszerzone o wiele ustaw, które uzupełniają ogólną ideę. W przypadku unijnych źródeł są to rozporządzenia:

1. Rozporządzenie (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady,
2. Rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady,
3. Rozporządzenie (WE) Nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady.

Prawo żywnościowe to zespół norm prawnych, dążących do regulacji bezpieczeństwa oraz innych komponentów jakości żywności, a także jej produkcji w celu ochrony zdrowia konsumenta. Zawiera w sobie zarówno przepisy administracyjne, jak i wykonawcze oraz ustawowe o zasięgu krajowym, a nawet Wspólnotowym.

Warunki bezpieczeństwa żywienia

• dostępność fizyczna żywności – wyprodukowanie i dostarczenie do kraju takiej ilości produktów, która wystarczy, aby zaspokoić minimalne zapotrzebowanie biologiczne
• dostępność ekonomiczna żywności – zaspokojenie minimalnego zapotrzebowania biologicznego, także przez najsłabsze grupy społeczne
• zdrowa żywność i optymalna racja żywieniowa – produkty nie tylko są pozbawione czynników szkodliwych, ale także są przyjmowane w odpowiednich dawkach

Wymiary bezpieczeństwa żywnościowego

• międzynarodowy
• narodowy
• gospodarstw domowych

Zagrożenia zdrowotne związane z żywnością

Biorąc pod uwagę ilość oraz cechy konsumowanego produktu, istnieją trzy kategorie zagrożeń związanych z żywnością:

1. Pierwsza kategoria odnosi się do produktów niejadalnych. Zjawisko niejadalności można podzielić na dwie kategorię: niejadalność względna, która ma swoje położenie w kulturze oraz niejadalność bezwzględna, wynikająca ze szkodliwych składników zawartych w produktach.
2. Drugą kategorię reprezentują zagrożenia związane ze spożyciem żywności jadalnej, lecz w drastycznej ilości.
3. Trzecia kategoria dotyczy zagrożeń, które są wywołane przez pasożyty, drobnoustroje.

Organy pełniące nadzór nad bezpieczeństwem konsumentów

Głównymi instytucjami zajmującymi się utrzymaniem bezpieczeństwa żywności są:

• Państwowa Inspekcja Sanitarna
• Inspekcja Weterynaryjna.

Natomiast jednostkami, które nadzorują przestrzeganie przepisów prawa żywnościowego są:

• Minister Zdrowia –w przypadku produktów niezwierzęcego pochodzenia
• Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi – w zakresie żywności pochodzenia zwierzęcego

Systemy zarządzania jakością i bezpieczeństwem żywności

• Good Manufactoring Practice GMP (Dobra Praktyka Wytwarzania),
• Good Higienic Practice GHP (Dobra Praktyka Higieny),
• Good Agricultural Practice GAP (Dobra Praktyka Rolnicza),
• Hazard Analysis and Critical Control Point (system HACCP),
• norma ISO 9001,
• British Retail Consortium BRC (Zrzeszenie Sprzedawców Brytyjskich),
• International Food Standard IFS (Międzynarodowy Standard Żywności)

Bibliografia

• Gawęcki J., Krejpcio Z. (2014) Bezpieczeństwo żywności i żywienia Poznań, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
• Godela, A., Lewańska, M. (2016) Bezpieczeństwo żywności w Polsce - przegląd najważniejszych zagadnień Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa, T.4 183-193
• Grochowska M. (2007) Bezpieczeństwo żywności i żywienia. Komentarz do ustawy oraz przepisów wspólnotowych Gdańsk, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr
• Janus A., Kijowski J. (2007) Przegląd praktyk i systemów zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym żywności Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, nr 2 72-76
• Lisińska-Kuśnierz M., Kawecka A. (2013) The Role of Packaging Supply Chain in Food Packaging Safety Assurance Logistics and Transport t. 19 37-44
• Mikuła A. (2012) Bezpieczeństwo żywnościowe Polski Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich T.99 z.4
• Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r.
• Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.
• Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.
• Sitarz S., Janczar-Smuga M. (2012) Współczesne zagrożenia bezpieczeństwa żywności, możliwości ich kontroli i eliminacji Nauki Inżynierskie i Technologie nr II (5)
• Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia

Autor: Kinga Urbaniec

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.