Analiza odchyleń wykorzystania zasobów

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja z dnia 07:41, 19 maj 2020 autorstwa Sw (dyskusja | edycje) (Infobox update)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Analiza odchyleń wykorzystania zasobów
Polecane artykuły


Analiza odchyleń wykorzystania zasobów wykorzystuje techniki monitorowania w celu wykrycia problemów związanych z kosztami, czasem lub jakością w projekcie. Służy także sprawdzeniu w jakim stopniu zrealizowane zostały wcześniejsze założenia dotyczące zasobów. Analiza odchyleń wykorzystania zasobów umożliwia określenie czy zaistniałe odchylenia dla jednostki organizacyjnej mają charakter pozytywny czy negatywny oraz kierują uwagę na szukanie przyczyn postawania odchyleń, co z kolei pozwoli na unikanie czynników powodujących powstawanie odchyleń negatywnych.

Rodzaje odchyleń

Wyróżniamy odchylenia negatywne oraz pozytywne. Nie ma natomiast jednoznacznego rozgraniczenia, które z nich są negatywne lub pozytywne na podstawie samego znaku (np. wynik odchylenia zapisany z "-" wcale nie oznacza, iż jest ono negatywne). W związku z tym należy pamiętać, aby patrzeć na wynik pod kątem skutków jakie poniosła jednostka. Jeżeli firma produkująca wyrób "x" zapłaci za dostawę materiałów nie 5.000 zł, a 4.500 zł ze względu na otrzymany rabat, analizując to odchylenie wartości planowanej z rzeczywistą uznamy, iż jest to odchylenie pozytywne, gdyż jednostka kupując zaplanowaną wielkość materiałów zaoszczędziła 500 zł, które z kolei może przeznaczyć na inwestycje bądź inne cele jednostki.

Rodzaje zasobów

  • Zasoby ludzkie
  • Zasoby informacji i wiedzy
  • Zasoby finansowe
  • Zasoby relacyjne
  • Zasoby rzeczowe [1]

Metody analizy odchyleń przy kilku czynnikach

Metody te:
- wykorzystywane są do obliczenia wpływu kilku czynników na szacowaną wielkość, w warunkach zależności przyczynowo-skutkowej między nimi
- możliwa do wykonania tylko w przypadku kiedy analizowaną wielkość można wyrazić jako iloczyn bądź też iloraz kilku czynników

Rodzaje metod analizy odchyleń:

1. Detrministyczne
- metoda kolejnych podstawień
- metoda logarytmowania
- metoda reszty
- metoda różnic cząstkowych
- metoda podstawień krzyżowych
- metoda funkcyjna

2. Stochatystyczne
- metody badania korelacji i regresji
- budowa modeli ekonometrycznych
- analiza dyskryminacyjna
- metody sieci neuronowych

Wzory 2 wybranych metod

Metoda kolejnych podstawień (łańcuchowa) Wyliczamy plan:




Wyjaśnienie:

S0 - kategoria główna
a0 - czynnik pierwszy plan
b0 - czynnik drugi plan
c0 - czynnik trzeci plan
S1 - kategoria główna po zmianach
a1 - czynnik pierwszy zmieniona wielkość
b1 - czynnik drugi zmieniona wielkość
c1 - czynnik trzeci zmieniona wielkość

Następnie liczymy jak zmieni się wielkość główna, gdyby jeden z czynników uległ zmianie.

Wyjaśnienie: Wszystkie wielkości pozostają takie same oprócz:a0 której wielkość ulega zmianie dlatego też bierzemy wielkość zmienioną oraz sprawdzamy jak zmieni się wielkość kategorii głównej.

- jest to odchylenie od wielkości wejściowej kiedy zmianie ulega czynnik "a".

Następnie postępujemy tak z każdym z czynników, pamiętając jednak o tym, iż np. przy zmienie czynnika b a1 pozostaje w wersji zmienionej, a więc będziemy mieć .

Kiedy już obliczymy dla wszystkich czynników jak wpłynęłąby ich zmiana na ogólną wielkość możemy skontrolować obliczenia, gdyż jest równa sumie odchyleń wszystkich czynników, zatem:


Mając wyliczone wielkości możemy również obliczyć jaki udział procentowy ma poszczególna zmiana w sumie wszystkich zmian oraz zanalizować, która z czynników ma największy wpływ na zmianę wielkości kategorii głównej.


Metoda różnicowania

Pierwszy krok jest taki sam jak w metodzie powyżej, a zatem należy wyliczyć oraz
Następnie liczymy wpływ zmiany czynnika "a" na całość.

Następnie liczymy wpływ zmiany czynnika "b" na całość.
Z czynnikiem "c" postępujemy tak samo. W tej metodzie tak jak w poprzedniej możemy zweryfikować obliczenia oraz ustalić procentowy udział poszczególnych zmian.

Przykład liczbowy dla analizy odchyleń przy jednym czynniku

Analiza odchylenia wykorzystania zasobów rzeczowych (zużycia materiału "X") [2]

standardowe zużycie materiału "X" na 1 sztukę wyrobu gotowego wynosi 10 kg

rzeczywista ilość produkcji 5 000 sztuk

standardowe zużycie na rzeczywistą produkcję = 10 kg materiału \cdot 5 000 sztuk = 50 000 kg

rzeczywiste zużycie materiału "X" wyniosło = 40 000 kg

cena standardowa za kg materiału "X" = 6 zł

Aby obliczyć odchylenie zużycia materiału "X" należy porównać wielkość standardowego (planowanego) zużycia oraz rzeczywiste zużycie:

50 000 kg - 40 000 kg = 10 000 kg

Oznacza to, że zużyliśmy mniej materiału niż planowaliśmy, a ponieważ zużycie materiału "X" na 1 sztukę wynosi 10kg to widzimy, iż wyprodukowaliśmy o 1 000 sztuk wyrobu gotowego mniej niż zamierzaliśmy. () Jest to zjawisko negatywne, ponieważ wyprodukowaliśmy mniej wyrobów gotowych, a co za tym idzie nie uzyskamy założonych przychodów ze sprzedaży.

Wartościowe ujęcie odchylenia:

10 000 kg * 6 zł = 60 000 zł

Z wyliczeń wynika, iż nie produkując 10 000 kg zaoszczędziliśmy 60 000 zł.


Przypisy

  1. Skowronek-Mielczarek A.(2012)Zasoby w rozwoju przedsiębiorstwa Studia i prace kolegium zarządzania i finansów(s. 127 - 143)
  2. [1] Analiza odchyleń od budżetów na postawie: T. Wnuk-Pel, Rachunek kosztów standardowych [w:] I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne(2009)

Bibliografia

Autor: Patrycja Wójcik