Przedsiębiorstwo państwowe

Przedsiębiorstwo państwowe
Polecane artykuły
Formy własności Trzeci sektor Jednostka sektora finansów publicznych Jednoosobowa spółka skarbu państwa Fundacja Towarzystwo ubezpieczeniowe Agencja rozwoju przemysłu Beneficjent Starostwo powiatowe

Przedsiębiorstwo państwowe jest definiowane jako jednostka gospodarcza, o charakterze formalnym, mająca osobowość prawną, którą uzyskuje z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Stanowi podmiot gospodarki narodowej, wyodrębniony pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, przystosowany do niezależnego wykonywania zadań .

Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych wyjaśnia iż "Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym, posiadającym osobowość prawną" .

TL;DR

Przedsiębiorstwo państwowe to jednostka gospodarcza z osobowością prawną, której działalność regulują akty prawne. Ma ono zasady samodzielności, samofinansowania i samorządności. Organami przedsiębiorstwa są organy samorządu załogi i dyrektor. Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone przez organy administracji państwowej, banki państwowe i inne organy państwowe. Dzielą się na przedsiębiorstwa skarbu państwa, przedsiębiorstwa własnościowe państwowych osób prawnych i przedsiębiorstwa z przewagą kapitału państwowego. Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego są własnością organów samorządu terytorialnego i mają charakter przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Przedsiębiorstwa państwowe w gospodarce rynkowej mają różne problemy, które mogą być przezwyciężone poprzez prywatyzację lub wzmocnienie pozycji właściciela i dyrektora przedsiębiorstwa.

Przymioty przedsiębiorstwa państwowego

Zasada "3S" przejawia się w następujący sposób :

• samodzielność - organy przedsiębiorstwa mogą swobodnie podejmować decyzje i prowadzić działalność w każdym aspekcie, przy zachowaniu szczególnych uprawnień organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwem,
• samofinansowanie - przedsiębiorstwo państwowe ponosi wszelakie wydatki związane z prowadzeniem działalności, finansując je z uzyskanych przychodów ze sprzedaży produktów i świadczonych usług,
• samorządność - przejawia się poprzez istnienie organów samorządu załogi, których zadaniem

Podstawa prawna

Akty prawne regulujące działalność przedsiębiorstwa państwowego:

• Kodeks cywilny
• Ustawy podatkowe
• Ustawa o rachunkowości
• Ustawa o przedsiębiorstwie państwowym
• Kodeks spółek handlowych
• inne specjalne akty prawne, m.in. ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, ustawa o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego

Organy przedsiębiorstwa państwowego

Do Organów przedsiębiorstwa państwowego należą:

• Organy samorządu załogi przedsiębiorstwa - w skład organów samorządu załogi wchodzi ,:

a) ogólne zebranie pracowników (delegatów), którego zadaniem jest:

• uchwalanie statutu przedsiębiorstwa,

• zatwierdzanie planów długookresowych,

• dokonywanie rozdzielania zysku pomiędzy pracowników załogi,

b) rada pracownicza, mająca takie kompetencje jak:

• uchwalanie planów rocznych,

• podejmowanie najważniejszych decyzji w sprawie inwestycji,

• rozdzielanie dochodu wynikowego,

• wyznaczanie i dymisjonowanie dyrektora,

• rozstrzyganie kwestii podziału/ łączenia przedsiębiorstwa,

• wyróżnić można 2 rodzaje rady pracowniczej:

a) rada robotnicza

b) rada pracownicza zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym,

• Dyrektor przedsiębiorstwa :

• kieruje przedsiębiorstwem i reprezentuje go na zewnątrz,

• w sposób niezależny i odpowiedzialny podejmuje decyzje,

• jest powoływany na pięcioletnią kadencję bądź na czas nieokreślony, przez radę pracowniczą,

• swoją władzę uzyskuje na drodze konkursu,

• może być odwołany przez radę pracowniczą za zgodą organu założycielskiego.

Podmioty tworzące przedsiębiorstwo państwowe

Przedsiębiorstwo państwowe może być utworzone przez :

• naczelne, centralne oraz wojewódzkie organy administracji państwowej,

• Narodowy Bank Polski,

• banki państwowe

• inne organy pańswtowe, nazywane organami założycielskimi

Podział przedsiębiorstw państwowych

Przedsiębiorstwa państwowe w Polsce można podzielić na:

• przedsiębiorstwa skarbu państwa
• działające na podstawie ustawy o przedsiębiorstwie państwowym z dnia 25 września 1981r (DzU nr 18, poz. 122 z póżn. zm.)
• działające na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych - mające formę jednoosobowych spółek skarbu państwa
• przedsiębiorstwa będące własnością państwowych osób prawnych (powstające w Polsce od 1990 roku)
• przedsiębiorstwa z przewagą kapitału państwowego (przedsiębiorstwa mieszane)

Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego

Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego stanowią własność organów samorządu terytorialnego:

• gmin - nazywane przedsiębiorstwami komunalnymi, powstałymi z wyodrębnienia majątku ogólnonarodowego
• powiatów - ograniczone przepisami do celów świadczenia usług użyteczności publicznej w skali ponadgminnej, przepisy nie określają ich formy prawnej
• województw - występujące w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych

Wyżej wymienione przedsiębiorstwa mają najczęściej charakter przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Ich główną rolą jest ciągłe, nieustanne zaspakajanie potrzeb społeczeństwa, zwłaszcza w obszarach:

• "inżynierii sanitarnej,

• komunikacji miejskiej,

• zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną,

• zarządu państwowymi zasobami lokalowymi,

• zarządu państwowymi terenami zielonymi,

• usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń cmentarnych,

• usług kulturalnych".

Przedsiębiorstwa państwowe w gospodarce rynkowej

W odróżnieniu od pozostałych form organizacyjno - prawnych działalności gospodarczej w Polsce, w przedsiębiorstwach państwowych kompetencje zarządcze zależą od stosunku pracy, podczas gdy w pozostałych przypadkach - od stosunku własności. Dlatego też przedsiębiorstwa państwowe, funkcjonując w gospodarce rynkowej borykają się z różnymi problemami tj. rozmycie odpowiedzialności w przedsiębiorstwie, brak postawienia celów ekonomicznych na podium celów, na skutek działania silnej pozycji związków zawodowych i upolitycznienia, niska skuteczność nadzoru właścicielskiego). Owe przeszkody można przezwyciężyć na dwa sposoby,:

• poprzez prywatyzację - w wyniku czego forma przedsiębiorstwa państwowego przestanie istnieć, polega na udostępnianiu osobom trzecim akcji lub udziałów w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa
• poprzez wzmocnienie pozycji właściciela (Skarbu Państwa) oraz dyrektora przedsiębiorstwa.

Znaczna ilość przedsiębiorstw państwowych została przekształcona w jednoosobowe spółki skarbu państwa (mające charakter spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych). Proces ten nazywany jest komercjalizacją przedsiębiorstw

Bibliografia

• Duraj J. (2000), Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Engelhardt J. (red.) (2017). "Ekonomika przedsiębiorstw", CeDeWu, Warszawa
• Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego", DzU z 2015r. poz. 1543
• Kwiatkowski G. (2016), Przedsiębiorstwa państwowe we współczesnej gospodarce - problemy definicyjne, Studia Ekonomiczne. ZN Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 260
• Lichtarski J. (red.) (1999). "Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
• Luterek T. (2016). "Reprywatyzacja. Źródła problemu", Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
• Mujżel J. (1997). Przedsiębiorstwa w procesie transformacji, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa
• Smid W. (2010), Leksykon przedsiębiorcy, Wydawnictwo Poltext, Warszawa
• Szarzec K. (2016). "Przedsiębiorstwa państwowe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej", "Studia Ekonomiczne. ZN Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach" nr 260/2016
• "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych", DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260

Autor: Mateusz Chowaniec, Aleksandra Kanicka