Europejska Karta Samorządu Regionalnego

Europejska Karta Samorządu Regionalnego przyznaje regionom uprawnienia do prowadzenia współpracy transgranicznej podobne do zawartych w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego uprawnień dla społeczności lokalnych. Według zapisów Karty region to podmiot samorządowy prowadzący własną politykę i współpracę międzynarodową. Regiony powinny posiadać uprawnienia do tworzenia własnego ustawodawstwa w ramach określonych ustawami poszczególnych krajów członkowskich.

Wybrane artykuły Europejskiej Karty Samorządu Regionalnego:

"Artykuł 2 Podstawa samorządu regionalnego

1. Zasada samorządności regionalnej powinna być uznana w konstytucji w możliwie najszerszym zakresie.
2. Zakres samorządności regionalnej powinien być określony tylko przez konstytucję, statuty regionów lub przepisy prawa wewnętrznego lub międzynarodowego.
3. Przepisy ustawowe, określające zakres samorządu regionalnego, powinny w miarę możliwości zapewniać regionom ochronę ich samorządności, wynikającą z procedur lub warunków ich wprowadzania.

Artykuł 3 Zasada

1. Samorząd regionalny oznacza prawo i zdolność największych terytorialnych jednostek władzy w obrębie każdego państwa, mających wybieralne organy, administracyjnie umieszczonych między rządem centralnym i samorządem lokalnym, i posiadających prerogatywy, albo wynikające z samoorganizacji albo typu zwykle przypisywanego rządowi centralnemu, do zarządzania na własną odpowiedzialność i w interesie mieszkańców zasadniczą częścią spraw publicznych, zgodnie z zasadą subsydiarności.
2. Zgodnie z zaleceniami niniejszej Karty, zakres działania samorządu regionalnego powinien być określany przez ustawodawstwo wewnętrzne każdego państwa według warunków ustalonych w artykule 2, par. 2".

TL;DR

Europejska Karta Samorządu Regionalnego (EKSR) przyznaje regionom uprawnienia do prowadzenia współpracy transgranicznej i tworzenia własnego ustawodawstwa. Polityka regionalna skupia się na celach ekonomicznych, społecznych i ekologicznych. Historia powstania EKSR sięga lat 50. XX wieku, a obecnie Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy jest głównym organem reprezentującym samorządy w Europie. Kongres ma wpływ na sytuację samorządów, a EKSR jest międzynarodową konwencją określającą miejsce i rolę samorządu terytorialnego.

Cele i zasady polityki regionalnej

Polityka regionalna skupia się wokół trzech szczegółowych celów: ekonomicznych, społecznych i ekologicznych. Pierwszorzędnym zadaniem polityki regionalnej jest optymalne wykorzystanie zlokalizowanych na danym obszarze zasobów i koordynacja wszystkich zjawisk i procesów mających charakter gospodarczy. Działania podejmowane w ramach polityki regionalnej mają na celu tworzenie warunków życia i pracy zapewniających mieszkańcom całego kraju równe szanse egzystencji w dobrobycie. Sprawne działanie oraz konsekwentne działania władz Unii Europejskiej a zwłaszcza Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy zapobiegają sytuacjom konfliktowym spowodowanych stopniem bezrobocia, polaryzacji warunków życia i patologii społecznej. Wielką rolę przywiązuje się sytuacji środowiska naturalnego poprzez zachowanie zasobów przyrody, tworzenia norm i ram które człowiek powinien przestrzegać podczas kontaktu z przyrodą.Podsumowując, polityka regionalna to suma działań władz lokalnych, regionalnych i krajowych mających stymulować rozwój społeczny i gospodarczy poszczególnych regionów. Polityka regionalna jest nieodłączną częścią polityki gospodarczej kraju członkowskiego jak i całej Unii Europejskiej, która wpływa na rozwój regionów, ich pozycję na szczeblu lokalnym i międzynarodowym.

Historia

Powstanie władz lokalnych i regionalnych jest wynikiem 40-letniej ewolucji, początki której sięgają lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. W 1952 roku powstała Komisja do spraw Gmin i Regionów (od 1968 r. przemianowana na Komisję Zagospodarowania Przestrzennego i Samorządu Terytorialnego). Z inicjatywy komisji w 1957 r. powołano pierwsze i jedyne w Europie zgromadzenie przedstawicielskie samorządów terytorialnych wzorowane na Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy, w skład którego wchodziła identyczna ilość członków (początkowo do RE należało 10 państw założycielskich, obecnie liczy w swoich szeregach 47 państw) z siedzibą w Strasburgu. Pod koniec lat pięćdziesiątych Komisja ds. Gmin i Regionów zmieniła nazwę na Europejską Konferencję Władz Lokalnych, od 1961 roku pełni rolę organu pomocniczego Rady Europy. W 1972 roku Konferencja otworzyła się bardziej pod wpływem przyspieszonej regionalizacji w Europie modyfikując swoją nazwę na Konferencję Władz Lokalnych i Regionalnych Europy aby w 1983 zmienić swoją nazwę po raz trzeci na Stałą Konferencję Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (Conference Permanente des Pouvoirs Locaux et Regionaux de l’Europe).

Od 1972 Konferencja Władz Lokalnych i Regionalnych (KWLiR) zaczęła organizować spotkania, na których omawiano problematykę związaną z regionami europejskimi (transgraniczną, alpejską, pirenejską, górską, wyspiarską, śródziemnomorską, bałtycką). Dzięki wieloletniej pracy KWLiR oraz wsparciu Zgromadzenia Parlamentarnego RE w 1985 roku przyjęto Europejską Kartę Samorządności Terytorialnej, która jest międzynarodową konwencją określającą miejsce i rolę samorządu terytorialnego w krajach, które ją ratyfikowały.

Nowa sytuacja polityczna

Rozpad komunizmu, nowa mapa Europy, nowe potrzeby wymagały nowych sformułowanych celów. W październiku 1993 roku Rada Europy po raz pierwszy zwołała konferencję w skład której weszli szefowie państw i rządów krajów członkowskich w Wiedniu. Na konferencji podjęto decyzje o przekształceniu "grupy ekspertów do spraw samorządności" na prawdziwego reprezentanta samorządów europejskich. 14 stycznia 1994 roku decyzją Komitetu Ministrów RE utworzono Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (Congres Permanente des Pouvoirs Locaux et Regionaux de l’Europe - CPLRE), który od 1994 roku zastąpił Stałą Konferencję Władz Lokalnych i Regionalnych Europy. W skład Kongresu wchodzą dwie izby, Izba Władz Lokalnych oraz Izba Regionów, członkowie których wywodzą się z grona radnych lub urzędników bezpośrednio przed nimi odpowiedzialnych. Kongres jest trzecią siłą obok Komitetu Ministrów i Zgromadzenia Parlamentarnego - organem rady Europy. Uzyskał prawo do bezpośredniego przedstawiania własnych projektów Komitetowi Ministrów (organ decyzyjny).

Tak jak i Stała Konferencja, Kongres pełni funkcję konsultacyjne lecz posiada wyższy stopnień reprezentatywności na szczeblu lokalnym i regionalnym. Aktualnie Kongres liczy 281 członków reprezentowanych ponad 150 tys. społeczności terytorialnych Europy i posiada klauzulę kompetencyjną. Ze względu na ograniczony zakres możliwości prawnych i normatywnych Rady Europy (która za zadanie ma opracowywanie konwencji międzynarodowych wymagających ratyfikowania przez kraje członkowskie) CPLRE posiada większy i wyraźniejszy wpływ na sytuację samorządów europejskich. W Unii Europejskiej obowiązuje zasada, że organizacja terytorialna w państwach stanowiących ją jest sprawą ich własnego ustawodawstwa, w którą prawo europejskie nie ingeruje.

Pierwszorzędne cele działalności Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (CPLRE)

• udział społeczności lokalnych i regionalnych w realizacji idei zjednoczonej Europy,
• tworzenie propozycji Komitetowi Ministrów promujących samorządność lokalną i regionalną,
• promowanie społecznościom lokalnym i regionalnym współpracy zagranicznej,
• komplementarność działań poprzez ścisłą współpracę z Komitetem Regionów Unii Europejskiej.

W wyniku prac Kongresu zostały przyjęte przez obie izby dwa dokumenty, pierwszy: O europejską kartę samorządności regionalnej oraz Zagospodarowanie przestrzenne w nowej Europie. Pierwszy dokument doprowadził do przygotowania Europejskiej Karty Samorządu Regionalnego, przyjęty w czerwcu 1997 roku.

Europejska Karta Samorządu Regionalnego — artykuły polecane

Wspólnoty europejskie — Rada Nordycka — Traktat Rzymski — Rada Europy — OECD — Komisja Europejska — Traktat Paryski — Światowa Organizacja Handlu — Rada Europejska

Bibliografia

• Europejska Karta Samorządu Regionalnego, [w:] Rocznik "Małopolska", tom VI, 2003
• Irena Fierla, Geografia ekonomiczna Unii Europejskiej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 2007
• Irena Pletrzyk, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, Wydawnictwo naukowe PWN SA Warszawa 2000

Autor: Markian Jaremko

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.