Libertarianizm
| Libertarianizm |
|---|
| Polecane artykuły |
Libertarianizm (ang. Libertarianism) zwany także Libertaryzmem - jest to pogląd polityczny który stawia na pierwszym miejscu wolność osobista człowieka. Libertarianie dążą między innymi do pełnego sprywatyzowania własności publicznej, zniesienia podatków, zakaz mieszania się państwa w gospodarkę i ograniczenia dostępu państwa w życie obywateli do minimum. Ludzi przyjmujących ten pogląd polityczny najczęściej cechuje duża chęć do posiadania własności prywatnej i likwidacji działalności państwowych.
TL;DR
Libertarianizm to pogląd polityczny, który stawia na pierwszym miejscu wolność osobistą człowieka. Dążą do pełnego sprywatyzowania własności publicznej, zniesienia podatków i minimalizacji roli państwa. Poglądy libertarianizmu pojawiły się już w końcówce XIX wieku, a od lat 60 XX wieku zaczęto je kojarzyć z kapitalizmem wolnorynkowym. Istnieje wiele nurtów libertarianizmu, m.in. minarchizm i anarchokapitalizm. Główne założenia ideologii libertarianizmu to wolność, wolny rynek, państwo minimalne i brak własności publicznej.
Historia
Pojecie libertarianizmu pojawia się już w końcówce XIXw. gdzie wspomina się o wolnomyślicielach oświeconych którzy już w tamtych czasach nawiązywali do wolnej woli człowieka. Kolejną postacią która po raz pierwszy użyła pojęcia libertarianizmu na piśmie był William Belsham stało się to w 1789 roku. Od tamtej pory ludzie o poglądach lewicowych zaczęli używać tego pojęcia do określania swoich poglądów politycznych. Według Niemieckiego, anarchistycznego historyka Maxa Nettlau określenie komunizmu libertarjańsiego przypada na listopad 1880r. wtedy to właśnie zostało one przyjęte przez francuski kongres anarchistyczny. Popularność tego pojęcia znacznie wzrosła w latach dziewięćdziesiątych XIXw. gdy był on używany we Francji w celu obejścia praw anarchistycznych. Francuzi chcieli również aby nie kojarzono go błednie z pojęciem anarchii. Libertarianami od lat 60 XXw. Zaczęli określać się zwolennicy kapitalizmu wolnorynkowego.
Rozwój Libertarianizmu
Jay Albert Nock, Amerykanin który jako pierwszy opracował wstępne założenia doktryny. Równał on przymusy państwowe do działalności przestępczych, mówiąc że państwo to jeden wielki monopol w popełnianiu zbrodni dokonywanych pod pretekstem wymierzania kar i kradzieży pod względem nadawania podatków. Po wojnie do propagowania myśli przyczyniła się Any Rand. Była ona twórcą filozofii obiektywistycznej, inspiracje czerpała ona z logiki Arystotelesa i antrypoligii i etyki Natzschego. Rand protestowała jednak przecikow łączeniu pojęcia libertarianizmu z jej filozofia, gdyż jak sama mówiła jej poglądy były czysto prawicowe, nie godziło się to z anarchistycznym poglądem na swiat wielu libertarian. W Ameryce w 1971 roku powstała Partia Libertarian, której politycy znaleźli się w administracji Ronalda Reagana. Patrząc na rozwój poglądów libertariańskich trzeba zauważyć nienaturalne połączenie dużej ilosci idei z pozornie przeciwstawnych doktryn tj. konserwatyzm, liberalizm oraz anarchizm, myśląc głównie wokół głównej idei wolności. Z tego względu nie da się umieścić ludzi z takimi poglądami w danym miejscu w klasycznym podziale na prawicę i lewicę. Libertarianie działają w lekko prawicowych konserwatywnych oraz ultralewicowych anarchistycznych organizacjach gdzie ich poglądy są doceniane i maja większe zastosowanie dla dobra organizacji.
Rodzaje libertarianizmu
Istnieje bardzo dużo nurtów libertarianizmu, dlatego trudno jest jednoznacznie wyznaczyć mu miejsce na scenie politycznej. Według normalnego podziału dwuosiowego, libertarianizm jest bardziej związany z pogladamy prawicowymi. Sam termin powszechnie używany w latach pięćdziesiątych XXw. w Stanach Zjednoczonych, ewoluował bardziej w kierunku i poglądach lewicowych. W znaczeniu europejskim socjalliberalizmu. Wnikło z tego ze w Stanach Zjednoczonych liberalizm uznawany jest przez lewice a libertarianizm za pogląd prawicowy. W Europie jednak libertarianizm jest bardzo często używany za radykalny liberalizm. Istnieją również lewicowe poglądy libertarianizmu, które są jednak w znacznej mniejszości. Lewicowi libertarianie też cenią wysoko wolność osobistą, prywatyzowanie jednostek państwowych, zasadę samoorganizacji i dążenie do zminimalizowania rządu. Podkreślają jednak wpływ ich w dążeniu do bardziej równego podziału dóbr ekonomicznych. Libertarianie jednak bardzo często nie chcą podziału na lewice i prawice, mówiąc ze ten podział jest już nieaktualny i nie pasuje do współczesnych poglądów politycznych. Głownymi nurtami które towarzyszą doktrynie libertarianizmu sa, Minarchizm - nurt w który wyznawcy dążą głównie do znacznego zmniejszenia roli państwa tzw. Państwo minimalne, dostrzegają oni jednak niezbędność administracji państwowej w celu chronienia obywateli zamieszkałych dane państwo. Administracje odpowiedzialne za to utrzymywałyby się ze składek członkowskich oraz darowizn. Anarchokapitalizm - totalna odmiana libertarianizmu. Zakłada on zamkniecie wszystkich niezbędnych funkcji wykonywanych do tej pory przez państwo i zastąpienie ich takimi działalnościami które oparte będą na dobrowolnych umowach rynkowych, które podpiszą tylko jednostki zainteresowane nimi. Zwolennicy tego poglądu uważają ze takie rozwiązanie będzie dużo bardziej lepsze i skuteczniejsze tak samo dla jednostki jaki i dla społeczeństwa. Głównym ideologiem tej doktryny był Murray Rothbard, jego poglądy wskazywały ze państwo jest doskonałą organizacja przestępczą. Przeciwstawiał się on służbie wojskowej, zarazom ograniczającym wolność między innymi zakazowi aborcji i pobierania podatków.
Główne założenia ideologii libertariańskiej
- wolność najwyższą wartością
- wolny rynek i prawo własności podstawą gospodarki
- państwo minimalne
- brak własności publicznej
- agresja dopuszczalna tylko w samoobronie
Bibliografia
- Dominiak Ł., Problem aksjomatyczności zasady autowłasności w filozofii politycznej libertarianizmu. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 2016
- Jędrzejczak M., Państwo i ekonomia - libertarianizma ujecie klasyczne. Uniwersytet ekonomiczny w Katowicach 2015
- Juruś D., W poszukiwaniu podstaw libertarianizmu. Krakow 2012
- Miklaszewska J., Libertariańskie koncepcje wolności i własności, Kraków 1994
- Perlikowski Ł., Czy libertarianizm jest teoria polityczna? Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 2016
- Tomasz Teluk, Libertarianizm. Teoria państwa, Biblioteka Wolności 2006
Autor: Łukasz Jakosz
