Wskaźnik

Wskaźnik
Polecane artykuły
Typologia Demografia Wnioskowanie statystyczne Przedmiot badań Dyferencjał semantyczny Korelacja ANOVA Hipoteza Indukcja eliminacyjna

Wskaźnik (indicator) to wybrana obserwacja, którą traktujemy jako odzwierciedlenie zmiennej, którą chcemy badać.

Wskaźnikami mogą być zjawiska, stany rzeczy, zdarzenia, zachowania, fakty, procesy, które jest łatwo zaobserwować i których samo istnienie, pojawienie się lub stopień intensywności stanowi przesłankę, że w określonych przypadkach z pewnością lub z pewnym prawdopodobieństwem dane zdarzenie, czy własność wystąpiła.

Na wskaźniki w badaniach nadają się przede wszystkim zjawiska, stany rzeczy i zdarzenia (zachowania) łatwo dostępne obserwacji, i to takie, których właściwa psychologiczno - kulturowa interpretacja rozumiejąca jest stosunkowo niezawodna.

Wskaźnik potwierdza lub zaprzecza obecność badanego pojęcia.

Rodzaje wskaźników

Wskaźnik musi być obserwowalny, by stał się cechą wskazywaną. Lecz sytuacja, którą on powoduje może, lecz nie musi, być zauważalna. Wskaźnik musi spełniać jeszcze jeden warunek. Jest nim zachodzenie związku pomiędzy właściwością zjawiska stanowiącego wskaźnik a właściwością przez ten wskaźnik wskazywaną. Związek zachodzący pomiędzy wskaźnikiem a właściwością wskazywaną można wyróżnić ze względu na:

• charakter umowny - związek pomiędzy wskaźnikiem a właściwością wskazywaną opiera się na znaczeniu terminu. Tak więc dobór wskaźnika do danego zjawiska opiera się na zdefiniowaniu terminu określającego właściwość wskazywaną.
• charakter rzeczowy - związek pomiędzy wskaźnikiem a właściwością wskazywaną może zostać skontrolowany, czyli poddany empirycznym doświadczeniom, a więc zarówno wskaźnik jak i właściwość wskazywana są obserwowalne.

Należy definicyjnie i pojęciowo odróżnić termin wskaźnik (inaczej indicator) od terminu indicatum. Indicatum odnosi się do wskazanej przez wskaźnik własności lub zjawiska.

Ze względu na zależność między wskaźnikiem a indicatum można dokonać następującego podziału wskaźników:

• Wskaźniki definicyjne - relacja między indykatorem a indicatum ma charakter umowny. Zakres znaczeniowy wskaźnika pokrywa się z zakresem znaczeniowym wskazanego zjawiska, czy pojęcia. Zatem dobór wskaźnika polega jedynie na próbie zdefiniowania badanej sytuacji, określającej własność wskazaną.
• Wskaźniki rzeczowe - relacje między wskaźnikiem a indicatum podlegają empirycznej kontroli.
• Wskaźniki empiryczne - wskaźnik i wskazana cecha mają charakter obserwowalny. Pomiędzy wskaźnikiem, a indicatum występuje statystyczna lub bezwyjątkowa, uniwersalna lub historyczna zależność empiryczna. Relację tą da się z łatwością zauważyć w momencie obserwacji.
• Wskaźniki inferencyjne - w sytuacji, gdy zjawisko lub cecha wskazana jest trudna do zdefiniowania i nieobserwowalna zależność między wskaźnikiem i indicatum uzasadniona jest w sposób pośredni, poprzez inferowanie z różnych symptomów, wnioskowanie z zaobserwowanych korelacji i założeń teoretycznych.

Przykłady wskaźników

Podobnie jak indeks, pojęcie wskaźnik ma zastosowanie niemal w każdej dziedzinie naukowej. Zdarza się nawet, że pojęcia te są używane zamiennie.

Przykładowe wskaźniki to:

• Wskaźnik jakości życia,
• Wskaźnik rozwoju społecznego,
• Wskaźnik inflacji,
• Wskaźnik ubóstwa,
• Wskaźnik stopy bezrobocia,
• Wskaźnik rentowności,
• Wskaźnik płynności finansowej,
• Wskaźnik cen światowych,
• Wskaźniki efektywności,
• Wskaźniki produktywności,
• Wskaźniki zatrudnienia,
• Wskaźniki wzrostu gospodarczego.

Bibliografia

• Babbie E. (2004), Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Babbie E. (2008), Podstawy badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Hadaś-Dyduch M. (2014), Predykcja wskaźników makroekonomicznych na przykładzie współczynnika dzietności, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, nr 36 T.1
• Hajduk Z. (2011), Ogólna metodologia nauk , Wydawnictwo KUL, Lublin
• Knop L., Olko S. (2015), Dynamika zmian wskaźników innowacyjności Polski na tle UE, Zeszyty Naukowe Politechniki Ślaskiej: Organizacja i Zarządzanie, z. 83
• Nowak S. (2007), Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa
• Zawora J. (2015), Analiza wskaźnikowa w procesie zarządzania finansami samorządowymi, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie: Zarządzanie Finansami i Rachunkowość, R. 3, nr 4

Autor: Natalia Pełczyńska, Małgorzata Rogowicz