Zawód

Zawód
Polecane artykuły
Szkolenia wewnętrzne System oceniania Umiejętności interpersonalne Przemieszczenia pracowników Praktyka zawodowa Kompetencje miękkie Humanizacja pracy Adaptacja pracowników Wolontariat

Zdaniem T. Nowackiego zawód jest to „zespół czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych na skutek społecznego podziału pracy, powtarzających się systematycznie, wymagających od pracownika odpowiedniej wiedzy, który jest źródłem utrzymania pracownika i jego rodziny” (T. Nowacki 1977, s. 12, cyt. za: Z. Wołk 2013, s.12)

Jest to powszechnie stosowana definicja, którą można spotkać niekiedy poszerzoną o umiejętności i określone cechy psychofizyczne. W danej definicji uwzględniono uszczegółowienie poglądu, który został wyrażony przez Maxa Webera a został przedstawiony w pracy T. Nowackiego „kompleks wyspecjalizowanych czynności będących dla jednostki sposobem zaspokajania potrzeb i stanowiący źródło zarobkowe” (T. Nowacki 1977, s. 11, cyt. za: Z. Wołk 2013, s.12)

Granica rozumienia definicji zawodu a pracy zawodowej jest bardzo płynna jednak należy zwrócić na to uwagę, że dane terminy nie są identyczne.

Zawód najczęściej używany jest w trzech znaczeniach:

• populacja osób wykonujących takie same prace, czynności zawodowe,
• niezależne od kwalifikacji ciągłe wykonywanie określonych czynności,
• system czynności wewnętrznie spójny, który określa pozycję społeczną jednostki oraz będący jej źródłem utrzymania.

Należy zwrócić uwagę na to, że z zawodem powiązane jest profesjonalne realizowanie danych zadań (dobrze opanowany zawód) w porównaniu do spontanicznych, amatorskich czynności, które nie dają gwarancji poprawnego wykonania określonych wcześniej zadań.

Z zawodu wynika także prestiż społeczny, wyższy poziom rangi danej działalności. W przypadku niektórych zawodów szacunek oraz zaufanie do osób w nich pracujących jest wzmacniane. Najbardziej szanowane w Polsce są osoby, które wykonują zawód profesora, strażaka a najmniej – stanowiska związane z władzą: zawodowi politycy oraz osoby na wszystkich szczeblach, które są związane z wypełnianiem tejże władzy.

Wraz z rozwojem technicznych i postępem naukowym rozwija się zawód a także i jego ranga. Pewne odchodzą w niepamięć takie jak kowal a pewne powstają np. informatyk czy doradca ubezpieczeniowy (wynika to z pojawiania się innych niż dotychczas form aktywności społecznych). W przypadku innych zawodów następuje czasem zmiana treści wykonywanej, zakresu odpowiedzialności bądź podejmowanych czynności.

W zawodach wyodrębniono specjalności zawodowe. Są one węższe oraz związane są z kompetencjami zawodowymi. Tworzenie specjalności polega na przygotowaniu wąskoprofilowym (opieranie kształcenia zawodowego). Ułatwia to przygotowanie się do wykonywania zadań w danej wąskiej specjalizacji, dziedzinie. Wadą jest posiadanie węższego zakresu kompetencji (Z. Wołk 2013, s.12-15).

Podział zawodów

Zawody zorientowane na:

• ludzi,
• rzeczy,
• dane,
• środowisko naturalne,
• działalność twórczą.

Zawody zorientowane na ludzi

W tych zawodach występuje dominacja relacji z ludźmi. Wraz z rozwojem techniki duża część pracy została przejęta przez roboty, maszyny, automaty. W wyniku tego główny pracodawca został przeniesiony do sfer nieprodukcyjnych usług, gdzie dominują prace zorientowane na ludzi. Do ich realizacji niezbędny jest kontakt z ludźmi.

Zawody zorientowane na rzeczy

Stanowią zespół zawodów wymagających skupienia na pracy z maszynami, narzędziami oraz przedmiotami materialnymi. Relacje pomiędzy ludźmi są tutaj rzadsze i nie dominujące. Była to grupa zawodów dominująca w przeszłości.

Zawody zorientowane na dane

Jest to grupa zawodów w których wykonawcy bazują na danych – programy informatyczne, zestawienia, liczby, teksty. Od osoby pracującej w tym zawodzie wymaga się specyficznych predyspozycji oraz gotowości do kontaktu z abstrakcyjnymi danymi na bazie których wykonywane są określone czynności, zadania. Wraz z rozwojem informatyzacji oraz komunikacji medialnej przybywa ofert zatrudnienia do istniejących zawodów oraz nowych rozszerzających tą grupę. Czynności wykonywane w zakresie danego zawodu mogą być przeprowadzane indywidualnie bądź pod postacią telepracy.

Zawody zorientowane na środowisko naturalne

Dawniej były to głównie prace, które wiązały się z rolnictwem oraz leśnictwem (kontakt z naturą). Wraz z biegiem czasu coraz to więcej działań w tych zawodach łączy się z dbaniem o środowisko, jego ochronę oraz umożliwianie korzystania z niej innym ludziom.

Zawody twórcze

Grupa zawodów wymagająca pomysłowości, inwencji, samodzielnego określania problemów oraz tworzenia projektów w celu ich rozwiązania. Efektem czynności twórczych wykonywanych w tym zawodzie są dzieła nowe, oryginalne - naukowe bądź artystyczne. Praca związana z tymi zawodami wymaga dużej wytrzymałości, samodyscypliny oraz niezależności (Z. Wołk 2013, s.16-17).

Zawód wyuczony a wykonywany

Krótko, zwięźle i na temat dotyczący kolejnego podziału odniósł się Z. Wołk. „Zawody wyuczone stanowią całokształt wiedzy i umiejętności nabytych w szkole lub innej instytucji kształcącej i potwierdzonych dyplomem, świadectwem lub innym dokumentem umożliwiającym wykonywanie zespołu czynności. Zawody wykonywane natomiast to stałe wykonywanie określonego zespołu czynności” (Z. Wołk 2013, s.17). Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest wariant, w którym zawód wyuczony pokrywa się z zawodem wykonywanym. Jednak bardzo często pracownicy pracują w zawodach odmiennych od wyuczonego. Wiele czynników wpływa na taką sytuację np. słaba koordynacja potrzeb rynku kształceniem zawodowym, problem ze znalezieniem zatrudnienia w wyuczonym zawodzie. Wpływa to negatywnie na samopoczucie osoby pracującej oraz efekty jej pracy (jakość). Zjawisko to jest jednak nieuniknione i będzie coraz bardziej się powiększało, gdyż rynek pracy jest bardzo zmienny tak samo jak zmienne są i wymagające oczekiwania pracodawców wobec pracowników (Z. Wołk 2013, s.17).

Bibliografia

• Baza standardów kompetencji/kwalifikacji zawodowych i modułowych programów szkoleń
• Furmanek W. (2012). Edukacja zawodowa a rynek pracy: myśli niedokończone Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 1(76)/2012 s. 15-20
• Iwanicka A. (2011). Nowe zawody (w sieci) przyszłością dla pedagogów Neodidagmata 31/32, Adam Mickiewicz University Press, s. 149-159
• Kasparek K., Magierowski M. (2014). Kogo kształcą polskie szkoły Edukacja a rynek pracy - tom III, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa
• Klasyfikacja zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy z 2014 r. zmieniona rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającym rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawód i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania z dnia 7 listopada 2016 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 1876)
• Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej Dz.U. 2011 Nr 174 poz. 1039
• Wołk Z. (2013). Zawodoznawstwo. Wiedza o współczesnej pracy, Difin, Warszawa
• Wyszukiwarka opisów zawodów

Autor: Patryk Góral

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.