Makdonaldyzacja

Makdonaldyzacja to proces upowszechniania się zasad działania barów szybkiej obsługi w innych sektorach życia. Według autora tego terminu George'a Ritzera jest: "procesem, który powoduje, że w coraz to nowych sektorach społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, a także reszty świata zaczynają dominować zasady działania baru szybkich dań" (G. Ritzer 2005 s. 14). Proces ten nie dotyczy jednak tylko i wyłącznie branży zbiorowego żywienia, wpływa bowiem także na: "sferę edukacji, pracy, opieki zdrowotnej, podróży, wypoczynku, żywienia dietetycznego, na rodzinę i właściwie na wszystkie aspekty życia społeczeństwa" (G. Ritzer 2005 s. 15). Gdziekolwiek, więc żyjemy makdonaldyzacja przekształca nasze życie i relacje społeczne. Wynika ona, w prostej linii z realizacji głównych amerykańskich wartości, do których należą: sukces, aktywność, wolność, postęp, materializm i skuteczność. Wartości te ogrywają ważną rolę w funkcjonowaniu dzisiejszych społeczeństw (zob. J. H. Turner 1998, s. 44). Makdonaldyzacja dla pracowników oznacza "odczłowieczenie". Niektórzy ten proces nazywają niewolnictwem XXI wieku. Pracownicy pracują jak roboty, przestrzegając ścisłym zasadom, uśmiechając się do klientów i powtarzając te same zdania, mechanicznie wykonując codziennie te same czynności. Za terminem makdonaldyzacji idą również skojarzenia z holocaustem. Proces ten jest elementem globalizacji społeczeństwa i kultur.

TL;DR

Makdonaldyzacja to proces, w którym zasady działania barów szybkiej obsługi przenikają do innych obszarów życia. Ma to wpływ na edukację, pracę, opiekę zdrowotną, podróże, żywienie, rodziny i wiele innych aspektów społeczeństwa. Proces ten wynika z amerykańskich wartości takich jak sukces, aktywność, wolność i postęp. Makdonaldyzacja ma również negatywne skutki dla pracowników, którzy są traktowani mechanicznie i pozbawieni autonomii. Proces ten jest częścią globalizacji społeczeństwa i kultur.

Geneza

Termin makdonaldyzacja pochodzi od nazwy stworzonej w 1955 roku przez Raya Kroca restauracji "szybkiej obsługi", która w kilkadziesiąt lat rozrosła się do organizacji posiadającej ponad 30 000 placówek, z których usług każdego dnia, w 119 krajach świata korzysta ponad 50 milionów ludzi. Biorąc pod uwagę fakt, że podstawowe menu każdej z sieciowych restauracji na całym świecie jest identyczne, stwierdzić można, że codziennie 50 milionów ludzi, niezależnie od kręgu kulturowego, z jakiego się wywodzą, zostaje przez McDonald'sa poddane wtórnemu procesowi socjalizacji - w tym przypadku odnoszącemu się do globalnej kultury żywienia.

Max Weber za jeden z głównych czynników sukcesu rozwoju McDonald'sa uznałby z pewnością światowe upowszechnienie racjonalności i teorii biurokratyzacji. Antropologowie zajmujący się gospodarką toczą spory o istnienie uniwersalnego modelu racjonalności i wiele ich prac wskazuje na to, że nie można mówić o globalnej racjonalności rozumianej w kategoriach świata Zachodu. Nie przeczy to jednak temu, iż model ten w coraz szybciej toczącym się życiu każdego społeczeństwa, zaczyna odgrywać coraz większą rolę. Niemal wszędzie, bowiem nastawieni konsumpcyjnie ludzie, życiową satysfakcję i prestiż identyfikują z zajmowanym miejscem na zhierarchizowanej skali konsumpcji.

Aspekty

Główne aspekty makdonaldyzacji według Ritzera to:

• Sprawność - jak najszybsze zaspakajanie potrzeb
• Wymierność- przywiązywanie największej uwagi do cech ilościowych produktów
• Przewidywalność- jednakowy produkt/ usługa w każdym punkcie, o każdej porze
• Sterowanie- manipulacja ludzkim zachowaniem

Najważniejsze cechy

• Kalkulacyjność- przeliczanie wszystkich procesów w przedsiębiorstwie tj. zamienienie na liczb wymierne wydajności pracowników, czasu pracy, czasu produkcji, kosztów produkcji w celu stworzenia najlepszego algorytmu, który pozwoli na stworzenie procesu o najmniejszych kosztach
• Efektywność- ciągłe doskonalenie procesu produkcji czy usługi, uzyskanie maksymalnej wydajności. Przykładem tutaj może być McDrive który został stworzony nie tylko dla wygody klientów ale przede wszystkim w celu zwiększenia zysków - w jednym czasie możemy obsłużyć dwa razy więcej klientów
• Przewidywalność- daje konsumentom poczucie stabilności i bezpieczeństwa

Zalety

• szybki dostęp do towarów i usług
• przewidywalność
• egalitaryzm - równość traktowania klientów bez względu na płeć, rasę, zamożność itd.
• łatwość porównywania produktów i ich cen względem konkurencji
• szybsze upowszechnianie się innowacji technicznych

Wady

• manipulacja ludźmi
• zanik wielokulturowości
• zanikanie kontaktów międzyludzkich - dehumanizacja
• degradacja władzy
• ujednolicanie otoczenia, produktów
• stawianie sprawności nad wiedzę
• degradacja ekosystemu

Makdonaldyzacja — artykuły polecane

Rozwój osobisty — Etyka biznesu — Społeczeństwo konsumpcyjne — Jakość pracy — Altruizm — Klasa średnia — Klub fitness — Wartości określające jakość życia — Konsumpcjonizm

Bibliografia

• Błasiak J. (2008), Makdonaldyzacja czy wychowanie?, Przegląd pedagogiczny, 2008, Nr 2
• Mostyl P. (2015), Wielokulturowość a proces makdonaldyzacji świata, Drohiczyński Przegląd Naukowy, Nr 7
• Ritzer G. (2005), Makdonaldyzacja społeczeństwa, Wydawnictwo Muza, Warszawa
• Sawicki J. (2014), Koncepcje i wyzwania związane z globalizacją, Marketing i rynek, Nr 5
• Turner J. (1998), Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań

Autor: Arkadiusz Binczyk, Marta Gawron